همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : شايع ترين علت گواتر در سراسر جهان كمبود يد در رژيم غذايي مي باشد. در ايالات متحده كه مصرف نمك يد دار رايج است، گواتر بيشتر به دليل ترشح زياد يا كم هورمون هاي تيروئيدي يا ندول هايي كه در خود غده تيروئيد گسترش مي يابند، اتفاق مي افتد.

درمان بستگي به اندازه ي گواتر، نشانه ها و علت زمينه اي دارد. گواتر هاي كوچك كه خيلي قابل رويت نبوده و اختلالي نيز به وجود نمي آورند، معمولاً به درمان نياز ندارند.

نشانه ها

همه گواترها علامت و نشانه ندارند ولي اگر مشكل همراه باشند شامل موارد زير مي شوند:

- تورم قابل مشاهده در قسمت تحتاني گردن كه مخصوصاً وقتي آرايش يا اصلاح مي كنيد نمايان مي شود.

- احساس تنگي در گلو

- سرفه

- گرفتگي صدا

- اختلال در بلع

- اختلال در تنفس

علت

غده تيروئيد شما دو هورمون اصلي تيروكسين (T-۴) و تري يدو تيرونين ( T-۳) ترشح مي كند.

اين هورمون ها در جريان خون شما گردش داشته و سوخت و ساز بدن تان را تنظيم مي نمايند. آن ها متابوليسم بدن را براي سوخت و ساز چربي و كربوهيدرات در حد مناسبي حفظ مي كنند، به كنترل دماي بدن كمك كرده، بر ضربان قلب اثر گذاشته و توليد پروتئين ها را نيز تنظيم مي كنند. همچنين غده ي تيروئيد هورموني به نام كلسي تونين توليد مي كند كه مسئول تنظيم مقدار كلسيم خون مي باشد.

غده هيپوفيز و هيپوتالاموس مسئول كنترل سرعت توليد اين هورمون ها هستند.

اين فرآيند هنگامي شروع مي شود كه هيپوتالاموس – غده اي در مغزتان كه به عنوان يك ترموستات براي كل سيستم بدن عمل مي كند- به غده ي هيپوفيز پيام مي دهد تا هورموني با نام هورمون محرك تيروئيد (TSH) ترشح نمايد. غده هيپوفيز شما –كه در قاعده ي مغز قرار دارد- بسته به مقدار تيروكسين و T-۳ موجود در خون، ميزان مشخصي از TSH آزاد مي كند. غده ي تيروئيد، به نوبه ي خود، با توجه به مقدار TSH دريافتي از هيپوفيز، توليد هورمون هاي خود را تنظيم مي نمايد.

داشتن گواتر لزوماً بدين معني نمي باشد كه غده ي تيروئيد پانسمان هيدروتك شما به درستي كار نمي كند. حتي زماني كه بزرگ شده باشد، ممكن است تيروئيدتان به ميزان طبيعي هورمون توليد كند. با اين حال محتمل است كه ميزان ترشح تيروكسين يا T-۳ خيلي زياد يا كم باشد.

عومل متعددي مي توانند منجر به بزرگ شدن غده ي تيروئيد شما شوند، رايج ترين آن ها عبارتند از:

- كمبود يد. يد، كه براي توليد هورمون هاي تيروئيدي ضروري مي باشد، در درجه ي اول در آب دريا و خاك مناطق ساحلي يافت مي شود. در كشورهاي در حال توسعه، برخي از افراد بومي يا ساكنين ارتفاعات بالا اغلب كمبود يد دارند، در اين شرايط غده ي تيروئيد براي بدست آوردن يد بيشتر تلاش مضاعفي كرده و در نهايت گواتر پيشرفت مي كند. كمبود اوليه يد ممكن است با يك رژيم حاوي غذاهاي مهار كننده ي هورمون مثل كلم، كلم بروكلي و گل كلم، وخيم تر شود.

به دليل اينكه كمبود يد در رژيم غذايي عامل اصلي گواتر در بسياري از نقاط جهان است، در بسياري از كشورها به طور معمول يد به نمك طعام و ديگر غذاها افزوده مي شود.

- بيماري گريوز. هنگامي كه غده ي تيروئيد شما بيش از حد هورمون توليد كند (هايپرتيروئيديسم)، ممكن است كه به گواتر منجر شود. در بيماري گريوز، آنتي بادي هاي توليد شده توسط ايمني بدن تان به اشتباه غده تيروئد را مورد حمله قرار مي دهند و باعث مي شوند تيروكسين بيشتري توليد شود. اين تحريك بيش از حد غده ي تيروئيد را متورم مي سازد.

- بيماري هاشيموتو. گواتر مي تواند نتيجه ي كم كاري تيروئيد (هيپوتيروئيديسم) نيز باشد. هاشيموتو مانند بيماري گريوز، يك بيماري خود ايمني است. اما به جاي اينكه تيروئيد را به توليد هورمون بيشتر تحريك كند، باعث كم شدن بيش از حد هورمون هاي تيروئيدي مي شود.

با حس كردن سطح پايين هورمون، غده ي هيپوفيز با توليد بيشتر TSH تيروئيد را تحريك كرده و باعث بزرگ شدن غده مي شود.

- گواتر مولتي ندولار. در اين شرايط، چندين توده ي جامد يا پر از مايع به نام ندول در هر دو طرف تيروئيد رشد مي كنند، در نتيجه غده ي تيروئيد بزرگ و متورم خواهد شد.

- ندول هاي منفرد تيروئيد. در اين وضعيت، يك ندول به تنهايي در بخشي از غده ي تيروئيد رشد خواهد كرد. بيشتر اين گره ها غير سرطاني (خوش خيم) بوده و منجر به سرطان نمي شوند.

- سرطان تيروئيد. احتمال سرطان تيروئيد به مراتب كم تر از ندول هاي خوش خيم تيروئيدي است. سرطان تيروئيد معمولاً با بزرگ شدن تنها يك طرف غده نمايان مي شود.

- پماد مدي هاني بارداري. هورمون توليد شده در طي بارداري به نام گنادتروپين جفتي انساني (HCG)، ممكن است كمي باعث بزرگ شدن غده ي تيروئيد شود.

- التهاب. تيروئيديت يك شرايط التهابي است كه مي تواند درد و تورم در غده ي تيروئيد بوجود آورد. همچنين ممكن است باعث توليد بيش از حد و يا كمتر تيروكسين شود.

عوامل خطر

گواتر مي تواند براي هر كسي اتفاق بيفتد. ممكن است در هنگام تولد يا هر زماني ديگر در طول زندگي رخ دهد، اگرچه بيشتر بعد از ۴۰ سالگي رايج مي باشد. برخي از عوامل خطر گواتر شامل موارد زير هستند:

- كمبود يد در رژيم غذايي. مردم ساكن مناطقي كه خاك آن ها غني از يد نبوده و يا دسترسي به مكمل هاي يد نيز ندارند، در معرض خطر گواتر مي باشند.

- جنسيت مونث. از آنجا كه زنان بيشتر در معرض ابتلا به اختلالات تيروئيد قرار دارند، احتمال گواتر در آن ها بيشتر است.

- سن. با افزايش سن احتمال پيشرفت گواتر بيشتر مي شود.

- تاريخچه پزشكي. سابقه شخصي يا خانوادگي از بيماري هاي خود ايمني خطر ابتلا را افزايش مي دهد.

- بارداري و يائسگي. به دلايلي كاملاً نامعلوم، مشكلات تيروئيدي در دوران بارداري يا يائسگي بيشتر رخ مي دهد.

- برخي داروها. بعضي از درمان هاي پزشكي، از جمله داروهاي سركوب كننده سيستم ايمني، داروهايي كه براي درمان ايدز استفاده مي شوند، داروهاي بيماري هاي قلبي و رواني، خطر ابتلا را افزايش مي دهند.

- قرار گرفتن در معرض پرتوهاي راديواكتيو. اگر براي ناحيه گردن يا قفسه سينه تان پرتو درماني كرده و يا طي يك آزمايش يا حادثه اي در معرض اشعه قرار گرفته باشيد، خطر ابتلا در شما افزايش مي يابد.

عوارض

- گواتر كوچكي كه مشكلات جسمي يا زيبايي ايجاد نكند، نگران كننده نيست. اما گواتر هاي بزرگ باعث اختلال در تنفس و بلع شده و مي توانند سرفه و گرفتگي در صدا ايجاد نمايد. گواتر ناشي از شرايط ديگر، مثل كم كاري يا پركاري تيروئيد، مي تواند شامل طيف گسترده اي از علائم و نشانه ها باشد، از خستگي و افزايش وزن گرفته تا كاهش وزن غير ارادي ،تحريك پذيري و اختلالات خواب.

آمادگي براي ويزيت پزشك

اگر گواتر در شما تشخيص داده شود، به احتمال زياد براي تاييد نهايي و يافتن علت آن به آزمايشات بيشتري نياز داريد. ممكن است تهيه ي ليستي از سوالات تان قبل از ملاقات با پزشك، مفيد و كمك كننده باشد، مثل:

- چه چيزي باعث پيشرفت بيماري پوستي گواتر شده است؟

- آيا بيماري ام جدي و خطرناك است؟

- من بيماري هاي ديگري نيز دارم، چگونه مي توانم آن ها را با هم به بهترين نحو مديريت كنم؟

- آيا جايگزيني براي درمان اصلي پيشنهادي شما وجود دارد؟

- اگر براي درمان هيچ اقدامي انجام ندهم، چه اتفاقي برايم مي افتد؟

- آيا گواتر همچنان بزرگتر مي شود؟

- آيا درمان تجويز شده ي شما منجر به بهبود ظاهر گواتر نيز مي شود؟

- آيا به دارو درماني احتياج دارم؟ به چه مدتي؟

آزمايش هاي تشخيصي

پزشك مي تواند به سادگي غده تيروئيد بزرگ شده را با لمس گردن تان تشخيص دهد. همچنين در برخي موارد، وي قادر به لمس گره ها نيز مي باشد.

مراحل تشخيص گواتر مي تواند شامل موارد زير شود:

- آزمايش هورموني. آزمايش خون مي تواند ميزان هورمون هاي توليد شده توسط تيروئيد و هيپوفيز را تعيين كند. اگر تيروئيد شما كم كار باشد، سطح هورمون هاي آن پايين خواهد بود. در همان زمان، سطح هورمون محرك تيروئيد (TSH) بالا خواهد بود، زيرا هيپوفيز سعي مي كند با تحريك غده تيروئيد منجر به توليد بيشتر هورمون ها شود.

گواتر مرتبط با تيروئيد پر كار معمولاً همراه با سطح بالايي از هورمون هاي تيروئيدي در خون و TSH كمتر از حد نرمال مي باشد.

- تست آنتي بادي. يكي از علل گواتر توليد آنتي بادي هاي غير طبيعي مي باشد. آزمايش خون مي تواند حضور اين آنتي بادي ها را تاييد كند.

- سونوگرافي. يك دستگاه گرز مانند (مبدل) روي گردن شما مي چرخد. بازتاب امواج صوتي از گردن و پشت شما تصاويري را روي صفحه نمايش كامپيوتر تشكيل مي دهد. اين تصاوير نشان دهنده ي اندازه ي غده تيروئيد شما و ندول هاي غير قابل لمس توسط پزشك، مي باشد.

- اسكن تيروئيد. در طول اسكن، يك ايزوتوپ راديواكتيو به داخل وريد آرنج شما تزريق مي شود. سپس بر روي يك تخت در حاليكه سرتان كشيده است دراز مي كشيد تا يك دوربين خاص بتواند تصاويري از غده ي تيروئيد شما تهيه نمايد. بسته به اينكه چه مدت طول مي كشد تا ايزوتوپ به غده تيروئيد برسد، زمان مورد نياز براي اين روش در افراد گوناگون متغير است. اسكن تيروئيد اطلاعاتي درباره ي ماهيت و اندازه ي غده ي تيروئيد فراهم مي كند، اما اين روش نسبت به سونوگرافي تهاجمي تر، گران تر و وقت گيرتر مي باشد.

- نمونه برداري (بيوپسي). بيوپسي توسط يك سوزن ريز براي برداشتن يك نمونه ي كوچك از بافت يا مايع براي آزمايش انجام اترومن مي شود كه براي هدايت آن به سمت غده ي تيروئيد از سونوگرافي كمك مي گيرند.

درمان دارويي

درمان گواتر بستگي به اندازه، علائم و نشانه هاي آن دارد. پزشك تان ممكن است توصيه كند:

- مشاهده. اگر گواتر شما كوچك است و مشكلي ايجاد نمي كند و تيروئيد تان نيز به طور صحيح عمل مي نمايد، ممكن است پزشك تان پيشنهاد كنند كه صبر نماييد.

- داروها. درصورت وجود كم كاري تيروئيد، براي شما هورمون تراپي با لووتيروكسين تجويز مي شود. اين روش نشانه هاي كم كاري تيروئيد را كم كرده و با كاهش انتشار هورمون تحريك كننده تيروئيد منجر به كوچك شدن اندازه ي گواتر مي شود. اگر غده تيروئيدتان ملتهب شده باشد، آسپرين يا يك نوع كورتون براي درمان آن تجويز مي شود. براي گواتر همراه با پركاري تيروئيد، داروهايي به منظور نرمال كردن سطوح هورمون ها دريافت خواهيد كرد.

- جراحي. برداشتن تمام يا قسمتي از غده تيروئيد (تيروئيدكتومي كلي يا جزئي) گزينه اي است كه اگر گواتر خيلي بزرگ شده باشد و باعث اختلال در تنفس يا بلع گردد، انتخاب مي شود. در برخي موارد نيز اگر به دليل ندول هاي موجود در تيروئيد مبتلا به پركاري شده باشيد، جراحي پيشنهاد مي شود. براي درمان سرطان تيروئيد نيز جراحي كاربرد دارد. بسته به ميزان تيروئيد برداشته شده، ممكن است بعد از عمل جراحي به لووتيروكسين نياز داشته باشيد.

- يد راديواكتيو. در برخي موارد، يد راديواكتيو براي درمان غده ي تيروئيد پركار استفاده مي شود. يد راديواكتيو بصورت خوراكي به بيمار داه شده و از طريق جريان خون به تيروئيد مي رسد، سپس سلول هاي تيروئيدي را از بين مي برد. هدف درمان كاهش سايز گواتر مي باشد اما گاهش ممكن است به كم كاري تيروئيد نيز منجر شود.

پس از آن اغلب هورمون درماني با لووتيروكسين ضروري است.

تغيير شيوه زندگي

اگر به دليل رژيم غذايي تان مبتلا به گواتر شده ايد، توصيه هاي زير براي شما مفيد خواهد بود:

- به اندازه كافي يد دريافت كنيد. بدين منظور از نمك يد دار و يا غذا و جلبك هاي دريايي مثل سوشي دو بار در هفته استفاده نماييد. ميگو و ديگر سخت پوستان حاوي مقادير بالايي از يد مي باشند. اگر در نزديكي ساحل زندگي مي كنيد، ميوه ها و سبزيجاتي كه بصورت محلي رشد كرده اند و همچنين شير گاو و ماست آن ناحيه به احتمال زياد حاوي يد مي باشد.

هر فرد حدود ۱۵۰ ميكروگرم يد روزانه (كمتر از نصف قاشق چايخوري نمك يد دار) نياز دارد. اما مقدار قيمت تندروت پلاس كافي براي زنان باردار و شيرده، نوزادان و كودكان متفاوت است.

- كاهش مصرف يد. اگرچه غير معمول است، اما دريافت بيش از حد يد گاهي منجر به گواتر مي شود. اگر مشكل تان ناشي از يد زيادي مي باشد، از خوردن نمك ،سخت پوستان، جلبك دريايي و مكمل يد خودداري نماييد.

منبع: عصرايران