همه چيز در مورد پزشكي

روان گيسختگي پارانوئيد يك اختلال رواني پيچيده است كه علائم آن اغلب بين سنين ۱۶ تا ۳۰ سالگي شروع به نمايان شدن مي كنند. چندين زير گروه از بيماري هاي روان گيسختگي پارانوئيد وجود دارد كه هر كدام از آنها مجموعه خاصي از علائم

قابل توجهي را دارا هستند كه آنها را از هم متمايز مي كند. به روان گيسختگي پارانوئيد، پارانويا يا پارانوئيد نيز گفته مي شود كه يك زير گروه عموما شناخته شده تر است. افرادي كه درگير چنين وضعيتي هستند حالت هايي از توهم و هذيان را تجربه مي كنند كه اغلب با احساسي از ترس و بدگماني نسبت به ديگران همراه است. در اين مقاله از بخش روانشناسي دكتر زخم به بررسي پارانوئيد مي پردازيم.

 علايم پارانوئيد

پارانوما معمولا با سه مشخصه اصلي توصيف مي شود كه شامل موارد زير مي باشد:

• ترس بيش از حد از اينكه اتفاق بدي خواهد افتاد
• ترس از اينكه اتفاق بدي توسط فرد يا افرادي انجام خواهد گرفت
• فقدان پايه و اساس براي دو مورد بالا

افراد درگير با پارانوما ممكن است احساس كنند از طرف يك فرد يا تعداد بيشتري از افراد مورد تهديد قرار گرفته اند. يا اينكه به وسيله اشيا و موجودات ملموس يا حتي غير ملموس و غير عادي تهديد مي شوند. يك فرد درگير با پارانوئيد ممكن است به طرق زير احساس كند در خطر و تهديد است:

• ترس از اينكه كسي سعي دارد باعث آسيب جسمي فرد شده يا حتي او را بكشد.
• ترس از اينكه كسي سعي دارد باعث آسيب عاطفي و جسمي فرد شود. براي مثال پخش شايعات در مورد آنها.
• ترس از اينكه كسي سعي دارد چيزي از آن ها بدزدد يا براي دزديدن پول شان سر آنها كلاه بگذارد.

انواع پارانوئيد

شدت علائم كه از درجه خفيف تا خيلي شديد مي باشد، تعيين مي كند كه فرد به چه نوعي از پارانوما مبتلاست.

انواع خاصي از پارانوما در سطح جوامع شايع هستند.مثل نگراني از وقوع حملات تروريستي در محل زندگي فرد، بعد از حمله اي تروريستي كه اخيرا صورت گرفته باشد.

با اينكه اين نوع پارانوما ممكن است پريشان كننده و ديسترس زا باشد ولي معمولا مانع از اين نمي شود كه شخص، زندگي نرمالي داشته باشد.

بيشتر انواع پارانوئيدهاي خيلي شديد مثل دائم فكر كردن به اينكه كسي در حال گوش دادن به مكالمات تلفني شخص است يا سعي دارد كه ذهن فرد را تحت كنترل قرار دهد مي توانند بي نهايت روانپريشانه باشد و باعث شود كه فرد احساس وحشت شديد، گوشه  گيري و درماندگي شديد توام با نگراني كند.

پارانوئيد و ديگر بيماري هاي رواني

پارانوما عموما با بيماري هاي رواني ديگر مرتبط است. براي مثال:

• اختلال اضطراب
• افسردگي
• فوبيا

اختلالات هذياني:

عبارت اختلال هذياني يعني زماني كه يك شخص درگير عقايد توهم زا در مورد صدمه خوردن مي باشد. براي مثال اين افراد ممكن است متقاعد شوند كه شخصي آنها را تعقيب مي كند يا سعي دارد مسمومشان كند.

اختلال شخصيت پارانوئيد:

اختلال شخصيت پارانوئيد نوعي از اختلال شخصيت است كه معمولا در طي سال  هاي نوجواني ايجاد شده و در دوران بزرگسالي پيشرفت مي كند. براي يك فرد درگير با اختلال شخصيت پارانوما اعتماد كردن به ديگران بسيار دشوار است.

روان گيسختگي پارانوئيد: نوعي از روان گيسختگي پارانوئيد است كه به وسيله افكار بي نهايت پارانويئد و بدبينانه و همچنين توهمات بصري و زباني توصيف مي شود.

هذيان ها

شخص مبتلا به روان گيسختگي پارانوئيد درگير هذيان ها و خيال هاي واهي ميباشد. منظور از هذيان و خيال واهي اين است كه فرد به چيزي اعتقاد دارد كه واقعيت ندارد. مهم نيست كه چقدر اطلاعات به فرد ارائه مي شود تا نشان دهد كه اين باور اشتباه است يا به غلط استنباط شده، فرد بيمار به پافشاري بر اين باور ادامه مي دهد. انواع خيلي زيادي از هذيان ها وجود دارد. اگر چه كه موارد ذيل در مورد اشخاص درگير با روان گيسختگي پارانوئيد رايج تر هستند:

• هذيان جسمي؛ مثل اعتقاد به داشتن يك بيماري خطرناك
• هذيان حسادت؛ مثلا اعتقاد به بي وفايي همسر يا شريك خود
• هذيان انفعال و بي ارادگي؛ يعني اعتقاد به تحت كنترل بودن يا اداره شدن به وسيله يك نيروي خارجي
• هذيان شكنجه؛ يعني اعتقاد پانسمان زخم بستر به داخل شدن به مركز يك توطئه
• هذيان منابع؛ مثلا اعتقاد به اينكه ديگران راجع به فرد حرف مي زنند مثلا روزنامه ها.
• هذيان كنترل افكار؛ يعني اعتقاد به اينكه عقايد و افكار به وسيله ديگران در ذهن قرار گرفته اند.

اگر چه هذيان ها مي توانند در زير گروه هاي ديگر روان گيسختگي پارانوئيد نيز قرار بگيرند اما آن ها مخصوصا در مورد روان گيسختگي پارانوئيد مي توانند افراد را در معرض قضاوت شدن، در خطر آسيب ديدن و ناتوان در اعتماد كردن به ديگران قرار دهند و باعث شوند كه افراد در تجربه هاي خود احساس تنهايي و انزوا كنند و توسط افراد دور و بر خود درك نشوند.

توهم

توهم يك درك حسي نادرست است كه مي تواند هر كدام از حس هاي پنجگانه را تحت تاثير قرار دهد. انواع توهم به صورت زير ليست مي شوند:

• توهم شنوايي يا صدا
• توهم بينايي يا تصوير
• توهم بويايي يا بو
• توهم بساوايي يا لمس
• توهم چشايي يا مزه

حس هايي كه تحت تاثير مخرب روان گيسختگي پارانوئيد قرار مي گيرند اغلب حس هاي بينايي و شنوايي هستند. به زبان ديگر، فرد ممكن است چيزهايي را ببيند يا بشنود كه وجود خارجي ندارند. ذكر اين مطلب حائز اهميت است كه در روان گيسختگي پارانوئيد، توهم ها در حالي كه شخص بيدار و هوشيار است اتفاق مي افتند. مثالهايي از توهمات بينايي يا تصوير و شنوايي يا صدا در روان گيسختگي پارانوئيد ممكن است چيزي شبيه موارد ذيل باشد:

• شنيدن صداهايي از يك منبع خارجي مثل يك اسپيكر يا يك شيء ديگر
• شنيدن صداهايي در حال دستور دادن يا مكالمه كردن درون ذهن فرد
• شنيدن صداها و موسيقي هاي ناگهاني كه وجود خارجي ندارند
• شنيدن صداهايي مثل زمزمه، سوت زدن و خنديدن وقتي كه كسي دور و بر شخص نيست
• ديدن تصاوير صورت و بدن افراد
• ديدن تصاوير يك موقعيت يا يك رويداد

اگر شما درگير روان گيسختگي پارانوئيد هستيد، اين توهمات ممكن است ناخوشايند بوده و شما را دچار آشفتگي كنند كه مي توانند سبب پريشاني خاطر شده و در مورد اينكه اين توهمات از كجا مي آيند و آيا دوباره اتفاق خواهند افتاد و كي، شديدا نگران تان كنند.

زندگي با روان گيسختگي پارانوئيد

به اين دليل كه تجربه هذيان ها و توهمات ممكن است خيلي ناگهاني و بدون اطلاع قبلي، سردرگم كننده و آشفته باشد، ممكن است برايتان سخت باشد كه به ديگران اجازه دهيد در مورد آنچه تجربه كرده ايد چيزي بدانند. زماني كه احساس تنهايي و ترس مي كنيد و نمي توانيد به ديگران اعتماد كنيد اين مسئله مي تواند چالش برانگيز باشد. اگر احساس ناامني مي كنيد اين مسئله مي تواند معضلي براي ايجاد و يا حفظ روابط، حفظ شغل يا انجام امور روزمره زندگي باشد. در تعاملات با ديگران ممكن است احساس تهديد كنيد و همچنين براي حضور در رويدادهاي اجتماعي احساس خطر نمائيد. اين مسئله مي تواند افراد دچار روان گيسختگي پارانوئيد را در جهت تلاش براي احساس امنيت كردن به انزوا بكشاند.

متخصص درمان روان گيسختگي پارانوئيد دكتر ليزا كاولي بيان مي كند كه يكي از بزرگترين چالش ها در دستيابي به كمك براي افراد دچار مشكل روان گيسختگي پارانوئيد، فقدان آگاهي يا درك افراد از شرايط شان است. كاولي در ادامه مي گويد براي اين افراد علائم جوري به نظر مي آيند كه انگار واقعا در حال اتفاق افتادن هستند. بنابراين مثلا اگر آنها احساس كنند كه دولت از طريق دوربين در خانه شان جاسوسي مي كند به ديدن يك روانپزشك يا روانشناس نخواهند رفت. بلكه سعي خواهند كرد با مقامات دولتي تماس بگيرند.

همچنان كه علائم پيشرفت مي كنند، فرد دچار روان گيسختگي پارانوئيد ممكن است آگاه شود كه دچار بيماري شده است و در جستجوي كمك برآيد. همچنان كه دكتر كاولي توصيف مي كند چالش هاي موجود بر سر راه درمان اين بيماري ممكن است چيزهايي مثل فقدان انتقال يا مهارت  هاي حل مسئله در زماني كه علائم بيماري شديد هستند و نحوه فكر كردن بيمار نرمال نيست، باشند. معمولا اعضاي خانواده يا سرويس هاي پشتيباني مثل مددكاران اجتماعي مي توانند در يك چنين مسائلي كمك كننده باشند.

درمان

اگرچه براي اين اختلال درمان شناخته شده اي وجود ندارد، اما گزينه هاي درماني در دسترس هستند كه مي توانند به افراد در داشتن يك زندگي سرشار و موفقيت آميز كمك كنند. داروها به ويژه داروهاي آرام بخش و ضد روان پريشي مي توانند كمك كنند تا توهمات و هذيان هاي مخرب فروكش نمايند. دكتر ژل هيدروزورب كاولي اشاره مي كند كه به خاطر داشته باشيد كه ممكن است پزشك شما چندين داروي مختلف را قبل از پيدا كردن يك رژيم دارويي مناسب روي شما امتحان كند. او در ادامه اظهار مي دارد زماني كه بهترين رژيم دارويي تعيين شد از چيزهايي مثل درمان فردي، درمان گروهي و ديگر خدمات پشتيباني مربوطه مي توان كمك گرفت كه به منابع موجود در منطقه مورد نظر بستگي دارد.

داروهاي ضد اضطراب

داروهاي ضد اضطراب به طور مستقيم پارانوما را درمان نمي كنند. با اين حال اين داروها اغلب براي بيماران پارانوما تجويز مي شوند تا به كنترل علائم اضطراب شديد كه در نتيجه پارانوما به وجود مي آيند كمك كنند. هذيان هاي پارانوئيد اغلب باعث ايجاد علائم اضطراب شديد مي شوند كه عملكرد بيمار را در داخل و خارج اجتماع بسيار دشوار مي سازد.

داروهاي ضد اضطراب در دوزهاي به قدر كافي بالا، مي توانند اثرات جانبي پارانوئيد را كنترل كرده و عملكرد بيماران را در اجتماع بهبود بخشند. در نتيجه اين افراد مي توانند قادر باشند كه شغلي داشته باشند و آن را حفظ كنند، در شهر گردش كرده ، يا اينكه روابط كارآمد و پرباري داشته باشند و در محيط هاي اجتماعي شركت كنند.

داروهاي ضد روان پريشي

طيف گسترده اي از داروهاي ضد روان پريشي وجود دارند كه اغلب به عنوان درمان پارانوئيد مورد استفاده قرار مي گيرند. اين داروها نيز به تنهايي پارانوئيد را درمان نمي كنند بلكه علائمي كه با هذيان هاي پارانوئيدي پديدار مي شوند را كاهش مي دهند. داروهاي ضد روان پريشي مي توانند اغلب به تسكين بعضي از علائم خيلي شديدتر كمك كنند كه اين علائم باعث ناتواني عملكرد بيمار مي شوند.

داروهاي ضد روان پريشي اغلب بيشتر به بيماراني داده مي شود كه علائم آنها مي تواند باعث آسيب رساندن به خودشان يا ديگران شود. طبيعت اين داروها عمدتا آرامبخش است كه كمك مي كند فرد آرام باشد كه در صورت استفاده نكردن از آنها ممكن است به رفتارهاي مخرب ناگهاني بيانجامد.

اين داروها بيشتر اغلب به عنوان شيوه اي براي اصلاح رفتاري مورد استفاده قرار مي گيرند. با اين حال بسياري از بيماران معتقدند كه داروها به طريقي به آنها آسيب مي رساند و از قبول آن خودداري مي كنند.

داروها

ثابت نشده است كه داروها به خودي خود و به تنهايي در درمان پارانوما موفقيت آميز باشند. يكي از دلايل اين مطلب كه تحقيقات درستي درباره تاثيرات دارو به عنوان درمان پارانوما وجود ندارد اين است كه بسياري از بيماران معتقد هستند كه داروها باعث آسيب رساندن به آنها مي شوند و از پذيرفتن آنها سر باز مي زنند. اگرچه كه بعضي از داروها قابليت هاي خود را نشان داده اند، بعضي از اين داروها علايئ متعددي را بهبود بخشيده اند و بعضي ديگر نيز براي اين استفاده مي شوند كه به سادگي به بيماران كمك كنند تا با كاهش اضطراب و رفتارهاي خاصي با بيماري خود كنار بيايند.

فنوتيازين ها

فنوتيازين ها نوع خاصي از داروهاي ضد روان پريشي هستند كه معمولا زماني كه ديگر داروهاي ضد روان پريشي بي نتيجه مي مانند مورد استفاده قرار مي گيرند. مكانيسم دقيق نحوه عملكرد اين داروها توسط جامعه علمي به خوبي شناخته نشده است اما اين تصور وجود دارد كه اين داروها دوپامين را در مغز مهار مي كنند.

انواع مختلفي از فنوتيازين ها در بازار آمريكا وجود دارد كه شامل پروكلوپرازين، كلروپرومازين، فلوفنازين، پرفنازين، تري فلوپرازين و تيوريدازين مي باشند.

نام هاي تجاري بعضي از اين داروها عبارتند از كمپازين، كمپرو، پروكمپ، پروماپار، تورازين، پرميتيل، پروليكسين، استلازين و ملاريل.

يك مطالعه انجام شده در سال ۱۹۸۱ برخي اثرات مثبت فنوتيازين ها را در درمان پارانوما نشان داده است. اين اثرات در مورد بيماران روان گيسختگي پارانوئيد كه هنوز علائم آنها خيلي آشكار نشده بسيار موثر هستند و از آنجايي كه داروها در مورد بيماران روان گيسختگي پارانوئيد كمتر موثر هستند، اين مسئله روانپزشكان را به سمت استفاده از اين داروها در مورد پارانوئيدي شديد سوق مي دهد.

پيموزايدها

پيموزايدها پماد زخم يكي از انواع داروهاي ضد روان پريشي هستند كه عموما براي درمان سندروم تورت استفاده مي شود. بر اساس چندين تحقيق انجام شده در سال ۱۹۹۳ پيشنهاد شده است كه اين دارو در درمان پارانوئيد مي تواند مورد استفاده قرار گيرد. در اين مطالعات اساسا علائم پارانوئيدي بيماران با استفاده از پيموزايد ها با دوز پايين درمان ميشود، اگرچه كه اين روش درمان پارانوئيد، روش رايجي نيست و مورد بحث مي باشد. در نتيجه اين دارو گزينه اي است براي مواقعي كه روشهاي ديگر درماني شكست مي خورند.

محيط درماني

محيط درماني يك نوع درمان رواني است كه در آن محيط، فرد بيمار تحت كنترل قرار مي گيرد تا از رفتارهاي خود مخرب بيمار جلوگيري كند. اين مورد اغلب در بيماراني كه در بيمارستان بستري هستند مورد استفاده قرار مي گيرد. اما همين طور مي توان اين درمان را در مورد بيماران سرپايي يا بيماراني كه در منازلشان ويزيت مي شوند نيز به كار برد.

محيط بيمار در منزل، محل كار و در طول فعاليت هاي خاصي كنترل مي شود يا به طور ماهرانه اي مديريت مي گردد تا به بيمار كمك شود علائم پارانوما را سركوب كرده يا با آنها كنار آمده و آنها را مديريت كند. اين درمان به اشكال مختلفي انجام مي گيرد اما هدف همه آنها حصول اطمينان از اين است كه فرد در عملكرد روزانه خود در يك روز نرمال، خود مخرب و خشن نباشد.

افزايش عزت نفس

يك مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۱ در مورد اثرات باور هاي منفي درباره خود و تاثير آن بر علائم پارانوما به نتايجي رسيده است.

آنها دريافتند بيماراني كه در مورد خودشان باور هاي منفي داشتند علائم پارانوئيدي بيشتري نيز داشتند و زماني كه باور ها به سمت مثبت شدن شروع به تغيير كردند علائم پارانوما كاهش پيدا كرد.

به دليل اين تحقيق پيشنهاد شده است كه در ۶ هفته اول درمان روانپزشكي براي بيماران پارانوئيد، بر تمرينات افزايش عزت نفس و درمان هاي مربوط به آن تمركز شود. افزايش عزت نفس مي تواند علائم را كاهش داده و كمك كند تا ساير درمانها موثرتر واقع شوند. اين مسئله همچنين به ايجاد اعتماد بين درمانگر و بيمار كمك مي كند.

روان درماني پارانوئيد

انواع مختلف روان درماني موثر ترين درمان ها براي پارانوما هستند. كليد كارآمد كردن درمان ها براي بيماران در جهت كاهش علائم پارانوما ايجاد اعتماد بين بيمار و درمانگر و ساير كساني است كه در جريان درمان شركت دارند. به دست آوردن اعتماد بيماران پارانوئيد و حفظ آن توسط درمانگران در حالي كه قادر باشند به بيماران مشاوره هاي سازنده ارائه دهند بسيار حساس بوده و مانند يك طناب باريك است كه درمانگر بايد از روي آن عبور كند.

به علت ماهيت علائم پارانوئيد، درمان ها به شدت بيماري بستگي دارند و معمولا درمان  هاي طولاني مدتي نيستند. لازم است كه درمانگر اعتماد را ايجاد و آن را حفظ كند. به محض اين كه بيمار احساس كند كه نمي تواند به درمانگر اعتماد كند ادامه درمان را متوقف خواهد كرد و درمان به پايان خواهد رسيد. به اين دليل افراد زيادي با مشكل پارانوما در طول سال ها بارها درمان را شروع كرده و از آن خارج مي شوند.

درمان شناختي پارانوئيد

درمان شناختي يك شكل خاص از روان درماني است كه در آن افكار منفي درباره خود و جهان به چالش كشيده مي شوند و اميد مي رود كه به دورنماي مثبت تري تغيير يابند. ايده اين درمان بر اين است كه با تلاش آگاهانه براي تغيير افكار منفي به افكار مثبت، رفتار نيز مي تواند اصلاح شود.

درمان شناختي به يك رابطه كاملا قابل اطمينان بين درمانگر و بيمار نياز دارد. درمانگر بايد افكار پارانوئيدي بيمار را به چالش بكشد. اگر بيمار كاملا به درمانگر اعتماد نكند ممكن است بيمار دچار اين هذيان و خيال واهي شود كه درمانگر بر عليه اوست و از عناصر و افرادي كه او نسبت به آنها بدبين است و افكار پارانوئيدي دارد طرفداري مي كند.

گروه درماني

گروه درماني نوعي از روان درماني است كه در آن برخي افراد با بيماري رواني مشابه در يك جلسه گروهي قرار مي گيرند. هر كدام از اعضاي گروه، تجارب خود را با ديگر افراد گروه به اشتراك مي گذارد. اين روش به گونه اي طراحي شده است كه يكديگر را به شكلي حمايت كنند كه فكر كنند آنها تنها نيستند. اين روش از اين جهت كه افراد مي توانند در موقعيت هاي مشابه، تقليد از مهارت هاي يكديگر را ياد بگيرند نيز مفيد مي باشد.

بزرگترين مشكل با گروه درماني براي درمان پارانوئيد اين است كه اعضاي نمايندگي محصولات هارتمن گروه همگي نسبت به هم و نسبت به درمانگر سوءظن دارند.

در حالي كه يك درمانگر به سختي و فقط با گذشت زمان مي تواند بين خود و بيمار اعتماد ايجاد كند، در نتيجه ايجاد اعتماد در يك گروه از بيماران پارانوئيد به سختي قابل تحقق است. اين امر به ويژه به اين دليل كه بسياري از بيماران به درمان خود پايبند نيستند واقعيت دارد. بنابراين پويايي گروه به طور مداوم در حال تغيير است.

حمايت از يك عزيز يا يك عضو خانواده كه درگير روان گيسختگي پارانوئيد است

دكتر كاولي پيشنهاد مي دهد افرادي كه به بيماران روان گيسختگي پارانوئيدك پارانوئيد كمك مي كنند و از آنها حمايت مي نمايند كتاب “من بيمار نيستم، به كمك احتياج ندارم” نوشته خاوير آمادور را مطالعه كنند.

او مي گويد اين كتاب مستقيما توضيح مي دهد كه خانواده ها چطور مي توانند به بيماران كمك كنند. مخصوصا در مورد افرادي كه باور ندارند بيمارند. كاولي مي گويد كه حامي باشيد ولي محدوديت هاي سالمي را براي عزيزانتان تنظيم كنيد و اينكه صبور باشيد و به خاطر داشته باشيد كه فرآيند تثبيت افكار و عقايد اغلب مدتها طول مي كشد. كاولي تاكيد مي كند كه درمان گرفتن و پيوستن به گروه هاي حمايتي براي اعضاي خانواده نيز مفيد است. اين كار كمك مي كند از طريق برخي از چالش هايي كه ممكن است از حمايت عزيز درگير روان گيسختگي پارانوئيد ناشي شود، درمان بهتري حاصل گردد.

پارانوئيد و ارتباط آن با مصرف مواد مخدر و الكل

مواد مخدري مثل ماريجوانا و مواد توهم زا (ال اس دي، قارچ هاي روانگردان) داراي مواد شيميايي هستند كه بعضي افراد را براي مدت كوتاهي پارانوئيد مي كنند.

زماني كه مواد شيميايي از بدن شما خارج مي شوند پارانوئيد نيز از بين مي رود. روزها و هفته هايي كه فرد درگير مصرف بيش از اندازه الكل هست نيز باعث دوره هاي كوتاه مدت پارانوئيد مي شوند و در طولاني مدت مي تواند به پارانوئيدي پايدارتر و حتي توهمات نيز منجر شود.

مواد مخدر همچنين مي توانند علائم خفيف پارانوئيد در ارتباط با اضطراب يا افسردگي را بروز دهند و باعث شديدتر شدن اين علائم شوند. اگر مستعد بيماري هاي رواني باشيد مواد مخدر شايد حتي باعث فعال شدن يك اختلال روان شناختي با پارانوئيدي باليني گردند.

الكل همچنين مي تواند پارانوما را شديدتر كند. علاوه بر اين الكل باعث مي شود كه فرد بازدارندگي كمتري روي احساسات خود داشته باشد كه اين خود سبب مي شود كنترل احساسات خيلي سخت تر انجام گيرد.