دكتر زخم| سرويس آشپزي - سبزي خالواش نامي آشنا در خطه گيلان است. اين سبزي به اندازه‌اي معروف است كه حتي مسافراني كه به شمال رفته‌اند هم آن را مي‌خرند و براي استفاده مي‌برند. مي‌خواهيد اين سبزي معطر كه عطرش هوش از سر همه مي‌برد را بيشتر بشناسيد؟ با دكتر زخمهمراه باشيد.

---

در اين مطلب مي‌خوانيد:

شايد تعجب كنيد اگر بگوييم خالواش همان پونه است! درست شنيديد؛ خالواش نام ديگر پونه وحشي است. خالواش از دار و دسته نعناييان است و بوي آن هم خيلي شبيه به نعناست. كشف اين سبزي و مصرف آن متعلق به امروز و ديروز نيست، بلكه حتي در كتاب‌هاي آشپزي روميان هم نام پونه به چشم مي‌خورد.
خالواش به جز مصارف آشپزي، خواص دارويي هم دارد و در گذشته براي دفع حشرات از آن استفاده مي‌كرده‌اند. درست است كه اسانس خالواش در عطرسازي استفاده مي‌شود، اما ماده‌اي سمي (پولِگون) درون آن وجود دارد كه استفاده از روغن پونه را به طور كلي منع مي‌كند. سمي بودن اسانس پونه غليظ به حدي جدي است كه در زمان‌هاي دور پيشنهاد مي‌شده كه براي كشتن مار زنگي از آن استفاده كنند.
خالواش در فصل تابستان رشد مي‌كند، اما محيطي كه سايه روشن است و آفتاب به آن نمي‌تابد را بيشتر از مكان‌هاي گرم و سوزان مي‌پسندد. خاك محيط بايد غني و مرطوب باشد تا پونه وحشي بتواند قيمت پماد زخم بستر به خوبي رشد كند و قلمرو خودش را گسترش دهد.
با همه اين تفاسير، خالواش تازه يا خشك ضرري ندارد و هم‌سفره بسياري از گيلاني‌هاست. مي‌توانيد اين سبزي را به صورت تازه بخوريد يا از خشك شده آن براي آشپزي يا درست كردن آب دوغ خيار معطر استفاده كنيد.

سبزي خالواش يا پونه طبعي گرم و خشك دارد. زياده‌روي در مصرف اين سبزي براي افرادي كه طبع‌شان گرم است، گرگرفتگي و حساسيت‌هايي مانند قرمزي پوست و جوش را به همراه خواهد داشت.

حال كه با اين سبزي آشنا شديد، بهتر است درباره خواص پونه يا خالواش هم بدانيد. در اين بخش بعضي از مهم‌ترين خواص اين سبزي معطر را آورده‌ايم.

خالواش يكي از بهترين سبزيجات طبيعي براي بهبود عملكرد دستگاه گوارش است. اگر معده درد داريد و دچار سوء هاضمه شده‌ايد، مقداري پونه را با ماست تركيب كرده و بخوريد. دم كرده پونه و نبات هم مي‌تواند مشكلتان را حل كند.
خالواش براي اسپاسم و گرفتگي عضلات شكم هم مفيد است. اين ميوه نفخ و باد معده را از بين مي‌برد و براي درمان دل درد و دل‌پيچه‌هاي شديد كارساز است.

هميشه آنتي‌بيوتيك‌ها و دارو‌هاي چرك خشك كن بهترين انتخاب براي درمان سرماخوردگي نيستند، اين بار سبزي خالواش را به جاي آن‌ها امتحان كنيد و معجزه آن را ببينيد. خالواش درد‌هاي ناشي از سرماخوردگي را كم مي‌كند.
اين سبزي خلط آور است و تمام مخاطي كه درون گلو و سينوس‌ها وجود دارد را خارج مي‌كند. خالواش تب‌بر است و يك داروي قوي براي ريشه كن كردن خريد قطره فروزومال عفونت‌هاست. با مصرف يك ليوان دمنوش پونه مي‌توانيد به سرماخوردگي غلبه كنيد و سلامتي‌تان را مجدداً به دست بياوريد.

اگر دائم عصباني مي‌شويد و نمي‌توانيد كنترل اعصابتان را حفظ كنيد، پيشنهاد مي‌كنيم دمنوش پونه را امتحان كنيد. خالواش ضد افسردگي است و آرامش از دست رفته را به شما برمي‌گرداند. با اين دمنوش حتي مي‌توان مشكلاتي مانند تشنج و حمله عصبي را برطرف كرد. سبزي خالواش براي درمان بي‌خوابي هم مفيد است و خوابي آرام و باكيفيت را برايتان به ارمغان مي‌آورد.

اگر زياد ورزش كرده‌ايد و تمام عضلات بدنتان گرفته، خالواش چاره كارتان است. مقداري خالواش تازه يا پودر شده را مصرف كنيد تا اسپاسم عضلاني كم شود و بدنتان به آرامش برسد.

رماتيسم و ورم مفاصل در اغلب افراد مسن ديده مي‌شود. براي بهبود روماتيسم مي‌توانيد از گياهان دارويي مانند خالواش هم استفاده كنيد. از دلايل رماتيسم و ورم مفاصل مي‌توان به افزايش اسيد اوريك در بدن اشاره كرد. خالواش با كاهش اين ماده، مانع از افزايش ورم مفاصل شده و درد‌هاي ناشي را رماتيسم را كاهش مي‌دهد.

اگر درد ناشي از عادت ماهانه برايتان غير قابل تحمل شده، استفاده از خالواش كمكتان مي‌كند. اين گياه خوشبو هورمون‌ها را تنظيم مي‌كند و روان كننده عادت ماهانه است. با يك ليوان دمنوش خالواش، مي‌توانيد درد‌هاي ناشي از پريود را كاهش دهيد و دوران قاعدگي را در آرامش سپري كنيد.

اگرچه پونه سرشار از خاصيت است، اما مصرف آن مي‌تواند مضراتي هم به همراه داشته باشد. در ادامه به مضرات اين سبزي عطرآگين اشاره كرده‌ايم.

خالواش داراي مقدار قابل توجهي پولگون است. اين ماده انقباضات رحم را افزايش مي‌دهد و احتمال سقط جنين را بيشتر مي‌كند؛ بنابراين خانم‌هاي باردار بهتر است از مصرف خالواش خودداري كنند.

برخي از افراد ممكن است به تركيبات موجود در خالواش حساسيت داشته باشند. از جمله علايم حساسيت به اين سبزي مي‌توان به حالت تهوع، اسهال و استفراغ، افزايش ضربان قلب و نامنظم شدن فشار خون اشاره كرد. اگر با خوردن خالواش احساس كرديد كه بدنتان واكنش‌هاي غيرطبيعي دارد، آن را از برنامه غذايي‌تان حذف كنيد.

همان‌طور كه گفتيم سبزي خالواش حاوي ماده‌اي سمي به نام پولگون است. در صورتي كه در مصرف اين سبزي زياده‌روي كنيد، احتمال مسموميت افزايش پيدا مي‌كند.

خالواش يا پونه، حاوي متانول است. مصرف اين سبزي روي عملكرد كبد تأثير مي‌گذارد و احتمال ابتلا به بيماري‌هايي مانند كبد چرب را افزايش مي‌دهد.

سوال ديگري كه درباره سبزي خالواش پيش مي‌آيد نحوه مصرف آن است. در اينجا دستورالعمل‌هايي را براي طريقه استفاده از اين سبزي آورده‌ايم.

دمنوش پونه عطر و بويي دارد كه بي‌نظير است. براي استفاده از خواص اين گياه معطر مي‌توانيد چند برگ پونه را درون يك قوري دم كرده و سپس آن را به همراه مقداري عسل نوش جان كنيد. اين چاي گياهي پرخاصيت يك روز آرام و پرانرژي را برايتان رقم خواهد زد.

درست كردن انواع پانسمان نقره دمنوش برايتان سخت است؟ عرق پونه را امتحان كنيد. عرق پونه تمام خاصيت‌هاي اين گياه خوشبو را دارد. براي درمان مشكلات گوارشي مي‌توانيد عرق پونه را بعد از وعده غذايي ناهار و شام نوش جان كنيد. مصرف نصف فنجان عرق پونه معجزه مي‌كند و تمام درد‌ها و مشكلات گوارشي را از بين مي‌برد.
از عرق پونه براي درست كردن شربت‌هاي خوش عطر و طعم هم استفاده مي‌شود. مقداري عرق پونه را با تخم شربتي، خاكشير و شكر تركيب كرده و يك شربت هيجان‌انگيز آماده كنيد.

روغن پونه سمي است و نمي‌توانيد آن را بخوريد؛ اما استعمال آن براي درمان عفونت‌هاي پوستي و حساسيت كارساز است. روغن پونه ميكروب كش است و حساسيت‌هاي پوستي را به طور كامل برطرف مي‌كند. مقداري از اين روغن را در محلي كه حساسيت دارد بماليد و معجزه آن را روي پوست ببينيد.

خالواش يا پونه خشك شده را مي‌توانيد با مواد غذايي تركيب كنيد. مقداري پونه و نعنا خشك شده را به ماست و خيار اضافه كنيد تا سردي آن گرفته شود. در اغلب دستورات آشپزي هم از پونه به عنوان معطر كننده غذا‌ها استفاده مي‌شود. براي اين كه غذاهايتان بويي خوش داشته باشند، مي‌توانيد كمي پونه خشك شده به آن‌ها اضافه كنيد.
ترشه تره گيلاني و مرغ‌ ترش گيلاني از جمله غذا‌هاي سنتي شمالي هستند كه خالواش در آن‌ها استفاده مي‌شود. با پخت اين غذا‌ها مي‌توانيد با ذائقه گيلاني‌ها بيشتر آشنا شويد و غذا‌هاي مدل جديد را هم امتحان كنيد.

سبزي خالواش همان پونه وحشي است. اين نام را گيلاني‌ها براي اين سبزي معطر انتخاب كرده‌اند. خالواش، هم به صورت تازه استفاده مي‌شود و هم به صورت خشك شده. گيلاني‌ها غذا‌هاي منحصر به فردي با اين سبزي درست مي‌كنند.
خالواش براي از بين بردن عفونت و درمان سرماخوردگي مفيد است. اين سبزي مشكلات گوارشي را بهبود مي‌دهد و افسردگي را درمان مي‌كند. البته زياده‌روي در مصرف خالواش موجب پديدار شدن عوارضي مي‌شود. براي اين كه از خواص پونه بهره‌مند شويد، بهتر است مصرف آن را به كمتر درمان خانگي سوختگي با آب جوش از دو گرم در روز محدود كنيد.اگر به شناخت سبزي‌ها علاقه‌مند هستيد، پيشنهاد مي‌كنيم مقاله‌هاي «محتويات سبزي دلال و خواص آنها» و «سبزي سبزي پلو شامل چه سبزي‌هايي است؟» را نيز در دكتر زخممطالعه كنيد.