همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش سندرم پاي بي‌قرار نخستين بار در سال ۱۹۴۵ ميلادي توسط يك عصب شناس سوئدي به نام كارل-اكسل اكبرن (Karl-Axel Ekborn) شناسايي و معرفي شد. از آن زمان تاكنون چيزهاي زيادي در مورد اين اختلال ياد گرفته‌ايم اما هنوز دليل مشخصي براي بروز آن شناخته نشده است.

سندرم پاي بي‌قرار چيست؟

سندرم پاي بي‌قرار با ايجاد يك احساس ناخوشايند در پاها نياز شديدي به تكان دادن آن‌ها به وجود مي‌آورد كه نمي‌توان در برابر آن مقاومت كرد. علائم اين سندرم اغلب در ساعات پاياني بعد از ظهر يا هنگام عصر ظاهر شده و معمولا شب‌ها كه فرد در حال استراحت است، شدت مي‌يابد. اين علائم همچنين ممكن است هنگامي كه فرد مبتلا براي مدتي طولاني نشسته و حركتي ندارد نيز بروز پيدا كنند. از آنجا كه شدت علائم اين سندرم در طول شب افزايش مي‌يابد، فرد مبتلا ممكن است در به خواب رفتن يا برگشتن به خواب پس از بيدار شدن، با مشكلاتي روبه‌رو شود. تكان دادن پاها يا راه رفتن معمولا اين حس ناخوشايند را از بين مي‌برد اما اين زخم ساق پا حس به محض توقف تكان و حركت باز مي‌گردد. سندرم پاي بي‌قرار معمولا در دسته اختلالات خواب و اختلالات حركتي قرار داده مي‌شود زيرا علائم آن با استراحت كردن و تلاش براي خوابيدن آغاز شده و افرادي كه از اين سندرم رنج مي‌برند بايد براي رهايي از علائم، پاهاي خود را حركت دهند. با اين حال اگر بخواهيم دقيق‌تر بگوييم، اين سندرم يك اختلال عصبي-حركتي است كه علائم آن از داخل خود مغز ايجاد مي‌شوند.

سندرم پاي بي‌قرار يكي از چندين اختلالي است كه مي‌تواند باعث ايجاد خستگي و خواب‌آلودگي در طول روز شود كه به شدت خلق و خو، تمركز، كارايي در محل كار و مدرسه و روابط شخصي افراد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. بسياري از افرادي كه از اين سندرم رنج مي‌برند، گزارش كرده‌اند كه اغلب نمي‌توانند تمركز كنند، اختلال حافظه دارند و نمي‌توانند كارهاي روزانه خود را به انجام برسانند. اگر سندرم‌ پاي بي‌قرار درمان نشود مي‌تواند نزديك به ۲۰ درصد از ميزان كارايي فرد در محل كار كاسته و به بروز افسردگي و اضطراب منجر شود. ابتلا به اين سندرم همچنين سفر كردن را براي فرد دشوار مي‌كند.

سندرم پاي بي‌قرار كه بيش از ۳۷ ميليون نفر در جهان از آن رنج مي‌برند، در زنان نسبت به مردان شايع‌تر است. اگرچه اين مشكل مي‌تواند در هر سني آغاز شود اما بيشتر افرادي كه به نوع شديد اين سندرم مبتلا هستند، ميان‌سال يا مسن بوده و معمولا علائم اين سندرم با بالا رفتن سن تشديد شده و به مدت طولاني‌تري ادامه پيدا لايتسيموس مي‌كنند.

خوشبختانه بسياري از موارد ابتلا به سندرم پاي بي‌قرار را مي‌توان با درمان‌هاي غيردارويي و در صورت نياز با دارو، درمان كرد.

عامل بروز سندرم پاي بي‌قرار چيست؟

عامل بروز سندرم پاي بي‌قرار در بسياري از موارد ناشناخته است. با اين وجود اين سندرم مولفه‌اي ژنتيكي دارد و مي‌توان آن را در بين خانواده‌هايي كه شروع علائم در آن‌ها قبل از ۴۰ سالگي بوده است، جستجو كرد. علاوه بر اين، شواهد به دست آمده حاكي از آن است كه وجود سطوح پايين آهن در مغز نيز مي‌تواند مسئول ايجاد اين سندرم باشد.

بررسي‌ها همچنين نشان داده‌اند كه بروز سندرم پاي بي‌قرار ممكن است به اختلال عملكردي در يكي از بخش‌هاي مغز كه حركت را كنترل كرده و از دوپامين استفاده مي‌كند، ارتباط داشته باشد. دوپامين لازمه ايجاد فعاليت و حركت‌هاي نرم و هدفمند ماهيچه‌اي است و در نتيجه ايجاد اختلال در اين مسيرها معمولا به ايجاد حركت‌هاي ناخواسته مي‌انجامد. به همين دليل، شانس ابتلا به سندرم پاي بي‌قرار در مبتلايان به پاركينسون كه در مسيرهاي دوپاميني اختلال ايجاد مي‌كند، بيشتر است.

درمان اين سندرم چيست؟

اين انواع زخم سندرم را مي‌توان با مراقبت‌ها براي تسكين علائم، درمان كرد. علاوه بر اين، در بعضي از موارد مي‌توان علائم سندرم پاي بي‌قرار را با تشخيص و درمان بيماري‌ اصلي دخيل در بروز اين علائم، چون نوروپاتي محيطي، ديابت و كم‌خوني فقر آهن كنترل كرد.

اگرچه مكمل‌هاي آهن يا درمان‌هاي دارويي معمولا به وضع بيمار كمك مي‌كنند اما هيچ دارويي به تنهايي نمي‌تواند به طور موثر اين سندرم را در همه افراد مبتلا مديريت كند و ممكن است به داروهاي مختلفي براي اين منظور نياز باشد. افزون بر اين، استفاده مستمر از داروها مي‌تواند در گذر زمان اثر آن‌ها را از بين ببرد و يا حتي با بدتر كردن اوضاع نياز به تغيير دارو را ايجاد كند.

برخي از گزينه‌هاي درماني براي سندرم پاي بي‌قرار :

- تغيير در سبك زندگي: برخي تغييرات خاص در سبك زندگي و فعاليت‌هاي روزمره مي‌تواند علائم اين سندرم را تخفيف دهد. از جمله اين تغييرات مي‌توان به ترك الكل و سيگار يا كاهش استفاده از آن‌ها، داشتن برنامه‌اي منظم براي ورزش و ماساژ دادن پاها، گرفتن دوش آب گرم و يا استفاده از پد حرارتي يا كيسه يخ اشاره كرد. ورزش‌هاي هوازي و تمرينات كششي سبك براي پا نيز علائم آزاردهنده را تا حدودي تخفيف مي‌دهند.

- استفاده عفونت جاي بخيه سزارين از مكمل‌هاي آهن: در افرادي كه به كم‌خوني فقر آهن مبتلا هستند، مصرف مكمل‌هاي آهن به عنوان درمان اوليه توصيه مي‌شود. يكي از عوارض جانبي رايج مكمل‌هاي آهن ناراحتي معده است كه معمولا با استفاده نوع ديگري از اين مكمل رفع مي‌شود.

- داروهاي ضد تشنج: سازمان غذا و داروي آمريكا داروهاي ضدتشنجي چون گاباپنتين اناكاربيل را براي درمان سندرم پاي بي‌قرار تاييد كرده است.

- داروهاي دوپامينرژيك: اين نوع از داروها كه اثر دوپامين را افزايش مي‌دهند به طور گسترده در درمان بيماري پاركينسون مورد استفاده قرار مي‌گيرند. نتايج آزمايشات نشان داده است كه استفاده از اين داروها در شب مي‌تواند علائم مربوط به سندرم پاي بي‌قرار را كاهش دهد. با اين وجود استفاده درازمدت از اين داروها مي‌تواند به تشديد علائم در برخي از افراد منجر شود.

- همچنين مصرف بنزوديازپين‌هايي چون كلونازپام و لورازپام نيز مي‌تواند به خواب راحت‌تر افراد مبتلا به اين سندرم كمك كند.

سندرم پاي بي‌قرار يك اختلال عصبي-حركتي مزمن است كه مي‌تواند در خواب شب و فعاليت‌هاي روزانه فرد مبتلا اختلال ايجاد كند. اگرچه تاكنون فرضيات مختلفي در مورد ريشه بروز اين سندرم مطرح شده‌اند، هنوز دليل اصلي ايجاد آن شناخته نشده و درماني قطعي نيز براي آن ارائه نشده است. با اين حال مي‌توان با ايجاد تغييراتي در سبك زندگي و استفاده از برخي از داروهاي ثانويه علائم آزاردهنده آن را تسكين داد.

منبع: ايرنا