همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : زنان در مقايسه با مردان، با احتمال بيشتري ممكن است بر اثر بيماري قلبي فوت كنند؛ زنان با احتمال ۲ برابر بيشتر در طول ۶ سال پس از حمله قلبي اول ممكن است دچار حمله قلبي دوم شوند و به اندازه مردان پس از جراحي باي‌پس يا آنژيوپلاستي بهبود پيدا نمي‌كنند. همچنين زنان نسبت به مردان ۱۰ سال ديرتر دچار بيماري قلبي مي‌شوند.

چگونه مي‌توان اين تفاوت‌ها را توضيح داد؟ شروع ديررس بيماري قلبي در زنان احتمالاً ناشي از آثار محافظتي استروژن‌ها (هورمون‌هاي جنسي زنانه) توليد شده در تخمدان‌هاست كه تا زمان يائسگي ادامه دارد اما از آنجايي كه زنان بعدها دچار بيماري قلبي مي‌شوند، با احتمال بيشتري ممكن است بيماري‌هاي همراه مانند ديابت باعث ايجاد اختلال در درمان و بهبود زنان از بيماري قلبي شود.

زنان همچنين داراي قلب و عروق كرونر (عروق تغذيه كننده قلب) كوچك‌تري هستند، كه به نوبه خود ممكن است انجام جراحي قلب را مشكل‌تر كند و كارايي برخي تكنيك‌هاي استاندارد تشخيصي مانند آنژيوگرافي عروق كرونري را نيز كاهش دهد. آنژيوگرافي براي يافتن پلاك‌هاي مملو از كلسترول كه درون رگ‌هاي خوني برجسته مي‌شوند و باعث انسداد اين شريان‌ها مي‌شوند، شيوه خوبي است. پلاك‌هاي شرياني معمولاً در مردان اين‌گونه تشكيل مي‌شوند اما در زنان پلاك‌هاي چربي ممكن است به صورت يكنواخت در طول ديواره‌هاي شريان‌ها تشكيل شوند و داخل رگ برجستگي نداشته باشند، در نتيجه در آنژيوگرافي معمولاً تشخيص داده نشوند.

حملات قلبي در مردان معمولاً ناشي از پارگي پلاك‌هاي شرياني است كه باعث مي‌شود در محل پلاك لخته‌اي تشكيل شده و جريان خون در شريان متوقف شود. زنان با احتمال بيشتري نسبت به مردان ممكن است دچار بيماري عروق كوچك (ميكروواسكولر) باشند؛ به اين معنا شاخه‌هاي ريز و ميكروسكوپي شريان‌هاي كرونري (شريان‌هاي تغذيه كننده قلب) تنگ و باريك شوند. اين رگ‌هاي ميكروسكوپي كه آن‌قدر كوچك هستند كه با آنژيوگرافي ديده نمي‌شوند، عضله قلب را تغذيه مي‌كنند و آن را سالم نگه مي‌دارند. حتي هنگامي كه شريان‌هاي اصلي كرونري باز هستند، بيماري رگ‌هاي ميكروسكوپي ممكن است رسيدن اكسيژن به قلب را محدود كنند و باعث درد قلبي و ساير علائم شوند.

هنوز موارد زيادي باقي مانده كه بايد در مورد تفاوت قلب‌هاي زنان و قلب‌هاي مردان چگونگي پير شدن اين اندام و چگونگي پاسخ آن به رژيم غذايي، ورزش، استرس و ساير تأثيرات مشخص شود. پژوهش‌هاي مداومي در اين موارد در حال انجام است، بنابراين خودتان را به روز نگه داريد.

اين ۱۰ نكته را مورد خطرات بيماري قلبي در زنان و بهترين شيوه كنترل آن‌ها در نظر داشته باشيد:

كلسترول نامطلوب

اثر كلسترول بالا در بيماري قلبي در زنان و مردان اندكي متفاوت است. ميزان پايين كلسترول «خوب» يا HDL (زير ۵۰ ميلي‌گرم در دسي‌ليتر) نسبت به ميزان بالاي كلسترول «بد» يا HDL براي زنان خطرناك‌تر است، در حالي كه اسپري linovera در مردان ميزان بالاي كلسترول بد مهم‌ترين عامل خطرساز مربوط به چربي خون در دچار شدن به بيماري قلبي است. ميزان چربي ‌تري‌گليسريد (بالاي ۱۵۰ ميلي‌گرم در دسي‌ليتر) نيز براي قلب زنان خطرساز است، به خصوص در زناني كه دور كمر آن‌ها ۸۹ سانتي‌متر يا بيشتر است. ميزان كل كلسترول اهميت كمتري نسبت به شاخصي دارد كه از تقسيم كردن كلسترول كل بر كلسترول HDL به دست مي‌آيد. نسبت مطلوب در زنان ۲/۳ است. خطر بيماري قلبي در زنان به ميزان كلسترول غير HDL آن‌ها (كلسترول كل منهاي HDL) هم بستگي دارد، اين عدد بايد كمتر از ۱۳۰ ميلي‌گرم در دسي‌ليتر باشد.

چه كار بايد كرد؟ هر ۵ سال يك‌بار چربي خون ناشتايتان را اندازه بگيريد. اگر ميزان كلسترولتان بالا باشد، اول بايد تغييرات شيوه زندگي - ورزش، سيگار نكشيدن، كنترل وزن و رژيم غذايي مغذي كه حاوي مقدار زيادي سبزي، ميوه و غلات سبوس‌دار باشد- را مورد توجه قرار دهيد. پزشك شما ممكن است با توجه به ميزان خطري كه با آن مواجه هستيد، دارو هم برايتان تجويز كند.

نقش التهاب

كلسترول تنها شاخص خطر بيماري قلبي نيست. شواهد موجود نشان مي‌دهد التهاب هم در ايجاد پلاك‌هاي شرياني مسدودكننده نقش دارد. امروزه به پروتئين واكنشي (CRP-C) ماده‌اي كه در بدن در پاسخ به عفونت و التهاب ايجاد مي‌شود، توجه زيادي شده است. اكنون يك آزمايش براي تعيين التهاب رگ‌هاي خوني وجود دارد كه CRP با حساسيت بالا يا hs CRP ناميده مي‌شود.

بررسي‌ها نشان داده‌اند زناني كه hs CRP بالا دارند، با احتمال دو برابر بيشتر نسبت به افرادي كلسترول بد يا LDL بالا دارند، به علت حمله قلبي يا سكته مغزي فوت مي‌كنند. زناني كه ميزان كلسترول LDL آن‌ها طبيعي است، اما hs CRP آن‌ها بالاست، در معرض خطر بيشتر حمله قلبي نسبت به افرادي هستند كه LDL بالا و hs CRP پاييني دارند.

در نتيجه چنين يافته‌هايي، آزمايشي hs CRP در حال حاضر اغلب براي تخمين زدن احتمال حمله قلبي به كار مي‌رود.

چه كار بايد كرد؟ زنان سالم بدون عوامل خطرساز براي بيماري قلب، نيازي به انجام دادن آزمايش hs CRP ندارند. همچنين زنان در معرض خطر بالاي بيماري قلبي كه از قلب تحت درمان هستند، هم لازم نيست اين آزمايش را انجام دهند. با اين حال اگر ميزان كلسترول شما طبيعي است، اما ساير عوامل خطرساز براي بيماري قلبي مانند فشارخون بالا يا سابقه خانوادگي بيماري قلبي را داريد، آزمايش hs CRP ممكن است به عنوان شاخصي براي كمك به تصميم‌گيري براي دادن يا ندادن دارو به شما به كار رود.

كنترل فشار خون

فشار خون بالا هم در زنان و هم در مردان به سلول‌هاي پوشاننده جدار داخلي رگ‌هاي كرونري آسيب مي‌رسانند و زمينه را براي ايجاد التهاب و ايجاد پلاك چربي فراهم مي‌كنند. ميزان مطلوب فشارخون كمتر از ۱۲۰ روي ۸۰ ميلي‌متر جيوه است. زنان تا سن ۵۵ سالگي نسبت به مردان با احتمال كمتري دچار فشارخون بالا مي‌شوند؛ اما پس از آن، فشارخون زنان به طور معمول با سرعت بيشتري نسبت به مردان افزايش پيدا مي‌كند و تا ۷۰ سالگي حدود ۸۰ درصد زنان فشارخون بالا دارند.

چه كار بايد كرد؟ اگر فشارخون شما تدريجاً در حال افزايش به بالاي حد مطلوب است، سعي كنيد با تغييرات شيوه زندگي مانند كاهش وزن، افزايش فعاليت جسمي، كاهش مصرف نمك و داشتن يك رژيم غذايي سالم آن را كاهش دهيد. اگر فشارخون شما به ۱۴۰ روي ۹۰ ميلي‌متر جيوه يا بالاتر برسد، پزشكتان ممكن است برايتان دارو، معمولاً نمايندگي b braun يك داروي ادرارآور نياز بدي، تجويز كند.

نياز به ورزش

بيش از ۵۰ سال پژوهش نشان داده هرچه شما از لحاظ جسمي فعال‌تر باشيد، خطر ابتلا به بيماري قلبي در شما كاهش مي‌يابد. در يك بررسي در زنان پس از سن يائسگي در خطر بيماري قلبي- عروقي، زناني كه آمادگي بدني داشتند (مي‌توانستند با سرعت ۸ كيلومتر در ساعت به طور آهسته بدوند يا يك فعاليت جسمي معادل آن را انجام دهند) نسبت به افرادي كه آمادگي بدني نداشتند،- بدون توجه وزنشان- ميزان كمتري از جمله قلبي، سكته مغزي و مرگ و مير به اين علت داشتند.

ورزش باعث تشديد بسياري از تغييرات مفيد در قلب و شريان‌هاي كرونر مي‌شود، از جمله افزايش فعاليت آنتي‌اكسيدان (ضداكسيداسيون) و بهبود كارد آندوتليوم (سلول‌هايي كه پوشش دروني رگ‌ها را تشكيل مي‌دهند). ورزش مي‌تواند ميزان HDL را بالا ببرد و ميزان تري‌گليسريد خون را پايين بياورد؛ يعني تغييراتي كه به‌خصوص براي سلامت قلب زنان اهميت دارند. ورزش همچنين به تسكين استرس رواني- يك عامل خطرساز براي فشارخون بالا و بنابراين مشكلات قلبي- كمك مي‌كند.

چه كار بايد كرد؟ ورزش كردن- پس از سيگار نكشيدن- احتمالاً مهم‌ترين عامل منفردي است كه خطر ابتلا به بيماري قلبي را كاهش مي‌دهد.

تفاوت‌ها در علائم

هم زنان و هم مردان ممكن است دچار آنژين صدري شوند كه نشانه كلاسيك بيماري قلبي است و باعث درد قفسه سينه، عرق سرد كردن، احساس تهوع و ساير علائم مي‌شود اما زنان با احتمال بيشتري ممكن است علائم بيماري قلبي به صورتي غيرمعمول را گزارش دهند، مثل يك ناراحتي كلي، احساس فرسودگي يا تنگي نفس كه هنگام استرس يا حين انجام كارهاي معمول روزانه رخ مي‌دهند زنان همچنين با احتمال بيشتري ممكن است دچار «آنژين پرينزمتال» شوند كه هنگام استراحت (معمولاً در شب) رخ مي‌دهد و ناشي از اسپاسم يا تنگ شدن شريان كرونر است. هم در مردان و هم در زنان، احساس درد يا فشار در قفسه سينه اولين نشانه حمله قلبي است؛ درد بازو، درد شانه و عرق كردن نيز شايع است و در هر دو جنس رخ مي‌دهد اما زنان با احتمال بيشتري ممكن است از خستگي، تهوع، كمردرد، سرگيجه و تپش قلب شكايت كنند. يك بررسي نشان داد ۸۴ درصد زنان (۷۶ درصد مردان) پيش از بروز حمله قلبي علائم پيشيني (پرودرومال) علائم اوليه هشداردهنده اوليه مربوط به بيماري قلبي (درد قفسه‌سينه، بازو، تنگ نفس و خستگي) را در طول يك سال پيش از اولين حمله قلبي را از خود بروز داده‌اند.

افسردگي و قلب

پيوندهاي ميان روان و قلب را به سختي مي‌توان به صورت كمي بيان كرد، اما اغلب كارشناسان سلامت توافق دارند عوامل رواني ممكن است در خطر بيماري قلبي دخيل باشند. يكي از قابل‌توجه‌ترين اين عوامل براي زنان افسردگي است. در «بررسي سلامت پرستاران» كه سال‌هاست در آمريكا در جريان است، افسردگي با افزايش خطر بيماري قلبي مرگبار، از جمله مرگ قلبي ناگهاني همراهي داشت، حتي پس از آنكه ساير عوامل خطرساز مانند فشارخون بالا، كلسترول بالا، سيگار كشيدن، چاقي و تحرك جسمي ناكافي در نظر گرفته شده بود. فقط افسردگي نيست كه خطر بيماري قلبي را مي‌افزايد، حمله قلبي هم باعث افسردگي مي‌شود كه خود اين افسردگي به نوبه خود خطر حمله قلبي دوم را افزايش خواهد داد.

يك تأثير افسردگي اين است كه باعث مي‌شود زن در مراقبت خودش - از لحاظ ورزش كردن، اجتناب از سيگار، داشتن رژيم غذايي مناسب و مصرف داروها- بي براوون سهل‌انگاري كند. سازوكارهاي زيستي مستقيمي نيز در اين رابطه وجود دارند، از جمله افزايش پاسخ‌هاي التهابي و لخته شدن خون.

چه بايد كرد؟ اگر از لحاظ عاطفي دوره سختي را مي‌گذرانيد، سلامت قلبتان يكي از دلايل بسياري است كه بايد رفتن نزد متخصص بهداشت رواني را در نظر داشته باشيد. از پزشك خانواده‌تان بخواهيد شما را به متخصص مناسب معرفي كند.

داروهايي كه ممكن است به آن‌ها نياز داشته باشيد يا نداشته باشيد

داروهاي گروه استاتين‌ها درمان انتخابي براي بهبود ميزان كلسترول خون هستند. اين داروها ميزان كلسترول بد (LDL) را كاهش مي‌دهند، اندكي ميزان كلسترول خوب (HDL) را بالا مي‌برند و اندكي ميزان تري‌گليسريدها را كاهش مي‌دهند. ميزان اين كاهش‌ها به نوع و مقدار استاتين مصرفي بستگي دارد. استاتين‌ها براي افرادي كه به‌رغم تغييرات شيوه زندگي ميزان كلسترول خون آن‌ها بالا مي‌ماند، يك گزينه درمان است اما اين داروها براي هر كسي ضروري نيستند و ممكن است باعث عوارض جانبي ناراحت‌كننده‌اي- به خصوص دردهاي عضلاني- و در موارد نادري مشكلات كبدي شوند. گرچه نشان داده شده اين داروها خطر مشكلات قلبي – عروقي (از جمله حملات قلبي مرگبار) را در زناني كه قبلاً دچار بيماري قلبي بوده‌اند، كاهش مي‌دهند، هنوز روشن نيست آيا زنان داراي ميزان بالاي كلسترول بدون نشانه بيماري قلبي نيز ممكن است از مصرف اين داروها سود ببرند يا نه ساير داروهايي كه ميزان كلسترول را هدف قرار مي‌دهند نيز ممكن است در برخي شرايط مناسب باشند.

چه كار بايد كرد؟ با پزشكتان صحبت كنيد. اگر تري‌گليسريد و LDL بالا داريد، يك گروه دارويي به نام مشتقات اسيد فيبريك مانند جمفيبروزيل ممكن است به شما كمك كند. اگر ميزان HDL يا كلسترول خونتان پايين است، يك گزينه درماني استفاده از داروي نياسين است كه هم HDL را بالا مي‌برد و هم LDL و تري‌گليسريد را كاهش مي‌دهد. براي ايجاد اين اثر معمولاً بايد نياسين با دوزهاي نسبتاً بالا به بيمار داده شود و درمان تحت نظر متخصص باشد.

مصرف آسپيرين يك علامت سؤال براي زنان بوده است

نشان داده شده مصرف روزانه آسپيرين خطر اولين حمله قلبي را در مردان كاهش مي‌دهد اما «بررسي سلامت زنان» در آمريكا نتوانست نتايج مشابهي را در مورد زنان به دست دهد. مصرف روزانه آسپيرين به پيشگيري از سكته‌هاي مغزي ناشي از نرسيدن خون به مغز (شايع‌ترين نوع سكته مغزي) كمك كرد و تا حدودي در پيشگيري از حملات قلبي ميان زنان ۶۵ ساله و بالاتر مؤثر بود اما در زنان زير ۶۵ سال، مصرف روزانه آسپيرين نسبت به دارونما اثر بيشتري در پيشگيري از حملات قلبي نداشت. روشن است كه آسپيرين دارويي معجزه‌آسا و كاملاً بدون عارضه هم نيست. خونريزي گوارشي و سكته مغزي ناشي از خونريزي در رگ‌هاي مغز جزو خطرات مصرف منظم آسپيرين هستند.

چه كار بايد كرد؟ با پزشكتان در مورد خطرات و منافع مصرف آسپيرين مشورت كنيد. به ياد داشته باشيد شيوه زندگي سالم مي‌تواند در پيشگيري از سكته مغزي و حمله قلبي بسيار مؤثرتر از آسپيرين باشد.

بهبود تشخيص

شيوه استاندارد براي ارزيابي علائم قلبي گرفتن الكتروكارديوگرام يا همان نوار قلب حين استراحت و روي تردميل (تست استرس) است و ممكن است در مرحله بعدي آنژيوگرافي رگ‌هاي كرونري (سرخرگ‌هاي تغذيه‌كننده قلب) انجام شود آنژيوگرافي يك شيوه تصويربرداري با اشعه ايكس است كه پس از فرستادن سوند ژل زخم پرونتوسان يا لوله باريكي درون رگ‌هاي كرونري قلب و تزريق ماده حاجب، مي‌تواند هر نوع انسداد اين رگ‌ها را نشان دهد اما نوار قلب ممكن است نتواند بيماري قلبي را در زنان تشخيص دهد و حتي آنژيوگرافي نيز همان‌طور كه قبلاً گفتيم ممكن است در تشخيص ناتوان بماند.

چه كار بايد كرد؟ تست هسته‌اي تحت استرس (تزريق ماده راديواكتيو در حالي كه بيمار روي تردميل در حال فعاليت است و عكس‌برداري از قلب) و اكوكارديوگرافي تحت استرس (تصويربرداري از قلب با امواج مافوق صوت حين فعاليت بيمار روي تردميل) نسبت به الكتروكارديوگرافي يا نوار قلب مطمئن‌تر هستند و بسياري از مراكز تخصصي اين آزمايش‌ها را انجام مي‌دهند. همچنين برخي زنان ممكن است نياز به دو تست ديگر داشته باشند؛ سونوگرافي داخل عروقي كه تصاوير سطح مقطع ديواره‌هاي شريان مي‌گيرد و «بررسي‌هاي ميزان ذخيره جريان خون كرونري» كه در آن‌ها ميزان افزايش خون در اين رگ‌ها در پاسخ به افزايش تقاضا اندازه‌گيري مي‌شود. اين دو تست مي‌توانند نشان دهند آيا رگ‌هاي ذره‌بيني در قلب مقدار كافي خون به ماهيچه قلب مي‌رسانند يا نه. هر دوي اين تست‌ها ممكن است حين آنژيوگرافي انجام شود.

آخرين كلام

اگر علائم نگران‌كننده‌اي داريد، آن را با پزشكتان در ميان بگذاريد و پيش متخصصي برويد كه به حرف شما گوش مي‌دهد و نگراني‌هاي شما را جدي مي‌گيرد. حتي ممكن است در يك مركز تخصصي قلب بتوانيد پزشكي را كه متخصص سلامت قلب زنان است را پيدا كنيد.

خواب و قلب

خواب بد با فشارخون بالا، تصلب شرايين، نارسايي قلبي، حمله قلبي، سكته مغزي، ديابت و چاقي ارتباط دارد. يك بررسي در مورد زنان ميانسال كه هر شب بيش از ۵ ساعت نمي‌خوابيدند، در طول يك دوره ۱۰ ساله نشان داد آن‌ها نسبت به زناني كه به طور متوسط ۸ ساعت در شبانه‌روز مي‌خوابيدند، ۳۰ درصد بيشتر در معرض بيماري قلبي بودند. خواب ناكافي همچنين با رسوب كلسيم در عروق كرونري قلب كه يك بخش تشكيل‌دهنده پلاك تصلب شرائين، است، ارتباط دارد.

يك خطر قلبي- عروقي ديگر يك مشكل تنفسي مختل‌كننده خواب به نام «قطع تنفس حين خواب» (sleep apnea) است كه ميزان چند شاخص التهابي در خون (شامل CRP، اينترلوكين ۶، فاكتور نكروز تومور- آلفا و ديگر شاخص‌ها) در نتيجه خواب ناكافي افزايش مي‌يابد.

چه كار بايد كرد؟ سعي كنيد ۷ تا ۸ ساعت در شب بخوابيد. اگر خواب شما به‌طور مزمن مختل شده يا ناكافي است يا اغلب حين روز احساس خواب‌آلودگي مي‌كنيد، با پزشك عمومي‌تان در اين مورد مشورت كنيد.

ارزيابي خطر

كارشناسان براي سال‌هاي بسيار براي ارزيابي خطر ابتلا به بيماري قلبي به داده‌هاي به دست آمده از يك بررسي مشهور به نام «بررسي قلب فرامينگهام» اتكا مي‌كردند كه خطر دچار شدن به حمله قلبي را ۱۰ سال آينده با در نظر گرفتن سن، جنسيت، سيگار كشيدن، ميزان كلسترول و فشارخون تخمين مي‌زند. يك معيار اندازه‌گيري به نام «نمره خطر رينولدز» كه علاوه بر اين‌ها، اندازه‌گيري با حساسيت بالاي CRP خون يا hs CRP و سابقه خانوادگي را نيز در نظر مي‌گيرد، به خصوص در مورد حملات قلبي در زنان، توانايي پيش‌بيني را بهبود بخشيد است. در يك بررسي مدل رينولدز، نيمي از زناني كه بر اساس مدل فرامينگهام خطر حمله قلبي در آن‌ها بينابيني ارزيابي شده بود، با مدل رينولدز در رده‌هاي با خطر بالاتر يا پايين‌تر طبقه‌بندي دوباره شدند.

چه چشم درد كار بايد كرد؟ پس از محاسبه نمره خطر حمله قلبي بر حسب مدل فرامينگهام اگر ميزان خطر شما در حد متوسط- ۵ تا ۲۰ درصد بود- انجام آزمايش hs CRP را در نظر داشته باشيد، سپس موقعيتتان را با مدل جديد رينولدز www.reynoldsriskscore.org. ارزيابي دوباره كنيد.

منبع: تبيان