همه چيز در مورد پزشكي

بعضي اوقات چشم چرخيده به وضعيت اصلي و مستقيم برگشته و برعكس چشم مستقيم از موقعيت خود خارج مي شود.

استرابيسم در كودكان شايع است، ولي ممكن است در سنين بالاتر نيز ديده شود.

تنبلي چشم در اثر انحراف چشم

قرارگيري طبيعي چشم ها در طي دوران كودكي، امكان تكامل ديد مناسب اين سنين را فراهم مي سازد. قرارگيري غير طبيعي مانند آنچه در استرابيسم ديده مي شود، سبب كاهش ديد يا آمبليوپي (تنبلي چشم) خواهد شد.

مغز تصوير چشم بهتر را تشخيص داده و تصوير چشم ضعيف تر يا آمبليوپيك را حذف مي كند. اين موضوع تقريبا در نيمي از كودكان مبتلا به استرابيسم اتفاق مي افتد.

آمبليوپي را مي توان با بستن چشم بهتر و تقويت و بهبود بينايي چشم ضعيف تر، درمان نمود. اگر آمبليوپي در همان سال هاي نخست زندگي تشخيص داده شود، درمان آن اغلب موفقيت آميز خواهد بود، ولي در عفونت بدن صورتي كه درمان آن به تاخير افتد، آمبليوپي يا افت ديد وضعيتي دايمي پيدا خواهد كرد. قاعدتا هر قدر آمبليوپي زودتر درمان شود، ديد بهتري تامين خواهد گرديد.

علل استرابيسم

به ديواره خارجي هر چشمي، شش عضله چسبيده است كه مسئوليت كنترل حركات چشم را به عهده دارند. در هر چشم، دو عضله چشم را به سمت راست يا چپ مي برند. چهار عضله ديگر مسئوليت حركت چشم به سمت بالا و پايين و يا كنترل حركات مورب چشم را به عهده دارند.

براي تمركز هر دو چشم بر روي يك نشانه مشخص، لازم است تمامي عضلات چشم با يكديگر و با عضلات چشم مقابل هماهنگ باشند. هر علتي كه در اين هماهنگي اختلال ايجاد كند، مي تواند منجر به استرابيسم شود.

نقش كنترلي مغز نيز بر عضلات چشم از اهميت بسزايي برخوردار است. بنابراين كودكان مبتلا به مشكلات مغزي از قبيلفلج مغزي، عقب افتادگي ذهني، هيدروسفالي و تومورهاي مغزي اغلب دچار استرابيسم مي شوند.

هر عاملي كه منجر به كاهش بينايي شود، مانند عيب انكساري، آب مرواريد، صدمات چشمي و ... نيز مي تواند عاملي براي استرابيسم باشد.

علايم استرابيسم

اصلي ترين علامت استرابيسم، در واقع چشمي است كه در جاي خود قرار ندارد.

گاهي كودك جلوي نور آفتاب يك چشم خود را مي بندد و گاهي با كج كردن سر خود به يك موقعيت خاص تلاش مي كند كه از هر دو چشم خود استفاده كند و گاهي به صورت خستگي شديد چشم و سردرد در حين فعاليت چشمي هارتمن و گاهي علايم فقدان يك ديد عميق مناسب نيز ديده مي شود.

بالغيني كه دچار استرابيسم مي شوند نيز اغلب از دوبيني شكايت مي كنند.

ا-يزوتروپي (انحراف چشم به داخل)

ايزوتروپي در واقع انحراف چشم ها به سمت داخل بوده و شايع ترين نوع استرابيسم در شيرخواران است. كودكان خردسال مبتلا به ايزوتروپي هيچ گاه از هر دو چشم خود به طور هم زمان استفاده نمي كنند.

در اكثر موارد براي تراز كردن چشم ها، تامين ديد دو چشمي و اجتناب از افت ديد دايمي، جراحي زود هنگام ضروري خواهد بود.

اگزوتروپي (انحراف چشم به خارج)

اگزوتروپي يا انحراف چشم به سمت خارج، ديگر نوع شايع استرابيسم است. اين حالت بيشتر زماني اتفاق مي افتد كه كودك روي شيئي در دوردست تمركز مي كند. اگزوتروپي اغلب متناوب بوده و مخصوصاً در هنگام خستگي يا استرس در كودك بروز مي كند.

والدين اظهار مي دارند كه كودك در مقابل نور آفتاب يك پلك خود را جمع مي كند. گر چه عينك، ورزش چشمي يا منشور در اين حالت نيز به كنترل چرخش چشم به سمت خارج كمك مي كند، ولي در اكثر موارد لازم است نوعي عمل جراحي صورت گيرد.

تشخيص

لازم است هر كودكي در طي دوره شيرخواري يا سنين قبل از مدرسه توسط پزشك خانواده، متخصص اطفال يا چشم پزشك معاينه و مشكلات احتمالي او تشخيص داده شود.

اين موضوع به ويژه در مواردي كه عضو ديگري از خانواده مبتلا به استرابيسم و يا تنبلي چشم است، اهميت بيشتري اكتيكوت پيدا مي كند.

در شيرخواران اغلب درك اختلاف بين انحراف ظاهري چشم، از استرابيسم واقعي مشكل است.

در كودكان كم سن، بيني پهن و چين پوستي قسمت داخلي پلك سبب مي شود كه در نگاه به چپ و راست چشم ها مخفي شده و بدين ترتيب منحرف به نظر برسند. اين استرابيسم ظاهري به تدريج و با رشد كودك بهبود مي يابد و حال آنكه استرابيسم واقعي ارتباطي با رشد كودك ندارد و در اين ميان، چشم‌پزشك به خوبي قادر به تمايز بين استرابيسم واقعي و كاذب است.

درمان

اهداف درمان استرابيسم، حفظ ديد، مستقيم كردن چشم ها و بازگرداندن ديد دو چشمي است.

بسته به علت استرابيسم، درمان ممكن است به صورت تجويز عينك، جراحي كاتاراكت يا اصلاح ساير علل زمينه اي ايجاد انحراف و يا تغيير دادن موقعيت عضلات نامتعادل چشم باشد.

بعد از انجام يك معاينه كامل چشمي، شامل مطالعه دقيق قسمت هاي داخلي، چشم پزشك درمان مناسب اپتيكي، طبي يا جراحي را انتخاب خواهد نمود.

اغلب بستن چشم بهتر جهت تقويت بينايي چشم آمبليوپيك نيز ضروري خواهد بود.

جراحي استرابيسم

هيچ گاه و در جريان هيچ نوع عمل جراحي، كره چشم از محل خود خارج نمي شود.

جراحي استرابيسم در واقع ايجاد برشي كوچك در بافت پوشاننده چشم است كه به چشم پزشك امكان مي دهد تا به عضلات زيرين اين بافت دسترسي پيدا كند. اينكه كدام عضلات تحت عمل جراحي قرار گيرند پماد هارتمن بستگي به جهت چرخش چشم دارد. گاهي اوقات لازم است هر دو چشم تحت عمل جراحي قرار گيرد.

جهت عمل جراحي استرابيسم در اطفال، بيهوشي ضرورت دارد، ولي جراحي بزرگسالان با بي حسي موضعي نيز امكان پذير است.

بهبودي سريع است. فرد اغلب ظرف چند روز به فعاليت هاي طبيعي اش بر مي گردد.

بعد از جراحي، گاهي استفاده از عينك يا منشور نيز ضرورت پيدا مي كند. گاهي اوقات ممكن است اصلاح انجام شده بيشتر يا كمتر از مقدار موردنظر باشد كه در آن صورت انجام عملي ديگر ضرورت خواهد يافت.

توصيه مي شود جراحي اصلاحي استرابيسم هر چه سريع تر صورت گيرد، زيرا شيرخوار به محض اينكه چشم هايش مستقيم شد، امكان ديد طبيعي و ديد دو چشمي را پيدا خواهد كرد.

از طرف ديگر لوچي چشم مي تواند روي اعتماد به نفس كودك نيز تاثيري منفي داشته باشد.

همانند هر عمل جراحي، جراحي بر روي عضلات چشم نيز با عوارضي همراه است. اين عوارض شامل عفونت، خونريزي و ديگر عوارض نادري است كه مي تواند منجر به از دست دادن ديد شود.

با اين حال، جراحي استرابيسم معمولا درماني بي خطر و موثر است و در عين حال هيچ گاه جاي عينك و يا آمبليوپ درماني را نمي گيرد.

خلاصه

- رشد كودك به خودي خود استرابيسم را درمان نمي كند.

- موثرترين زمان درمان استرابيسم، زماني است كه كودك در سنين پاييني به سر مي برد.

- مستقيم نمودن چشم ها در هر سني امكان پذير است.

- چسب هارتمن درمان استرابيسم ممكن است بدون جراحي و با استفاده از قطره هاي چشمي، تمرينات چشمي و يا عينك انجام گيرد.

- در صورتي كه درمان جراحي لازم باشد، هرقدر در سنين پايين تري انجام شود، شانس تامين ديد دو چشمي بيشتر خواهد بود.

منبع: تبيان