همه چيز در مورد پزشكي

لگن از مفصل گوي و كاسه‌اي تشكيل شده و حركت پاها را در جهات مختلف امكان‌پذير مي‌كند. در واقع سر استخوان ران (فمور) به يك گوي شباهت دارد كه در حفره‌اي كاسه مانند (استابولوم) در لگن قرار مي‌گيرد. درد لگن يكي از مشكلات شايع دستگاه اسكلتي - عضلاني است كه بيشتر در سنين ۴۰ تا ۶۰ سالگي ايجاد مي‌شود.

اين درد علل متفاوتي دارد و به صورت حاد و ناگهاني يا تدريجي ايجاد مي‌شود. اگرچه درد لگن در بسياري از موارد به مفصل گوي و كاسه‌اي مربوط است، ديگر اجزاي تشكيل‌دهنده لگن ساختارهاي دربرگيرنده آن نيز مي‌توانند در بروز درد تأثيرگذار باشند.

در حقيقت هرگونه التهاب در نواحي مختلف لگن مي‌تواند باعث درد و ناراحتي در لگن يا حتي ران‌ها، زانوها و كمر شود. در ادامه با عوامل مختلف درد لگن آشنا مي‌شويد.

شكستگي و در رفتگي

ضرب‌ديدگي و شكستگي استخواني، شايع‌ترين علت درد لگن در افراد مسن است. درد ناشي از شكستگي بلافاصله با شدت زياد بروز پيدا مي‌كند. اين درد با هرگونه حركت شدت مي‌يابد. شكستگي لگن مي‌تواند بر اثر كاهش تراكم استخوان يا زمين‌خوردگي و ضربه ايجاد شود. بعضي از بيماري‌ها مثل سرطان استخوان، تومورها و كيست‌هاي خوش‌خيم استخواني و بيماري ژنتيكي پاژه استخوان نيز مي‌توانند بافت استخواني را ضعيف كنند و باعث افزايش خطر شكستگي در ناحيه لگن شوند. ضربه و تصادفات علاوه بر خطر شكستگي، احتمال دررفتگي مفصل لگن را هم افزايش مي‌دهند. در اين وضعيت، سر استخوان ران از حفره استابولوم بيرون مي‌آيد.

استرين و اسپرين

استرين و اسپرين دو آسيب يافتي دردناك هستند كه بر اثر ضربه، زمين‌خوردگي يا آسيب‌هاي ورزشي ايجاد مي‌شوند. استرين به دليل آسيب و التهاب عضلات و تاندون‌ها اتفاق مي‌افتد و اسپرين به آسيب رباط يا ليگامان مربوط sorbact پانسمان است.

مفصل لگن در طول روز طي فعاليت‌هاي مختلف مثل راه رفتن و پريدن، وزن زيادي را متحمل مي‌شود. عضلات، تاندون‌ها و ليگامان‌ها طوري طراحي شده‌اند كه از مفاصل در برابر فشار وزن محافظت كنند.

حال اگر اين ساختارها ملتهب شوند، لگن نمي‌تواند عملكرد طبيعي خود را حفظ كند و دچار آسيب و درد مي‌شود. درد ناشي از كشيدگي و پارگي رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات معمولاً شديد است و بلافاصله احساس مي‌شود.

حركات مكرر

درد لگن است ناشي از فعاليت‌هاي تكراري باشد. در واقع هر نوع فعاليت طولاني‌مدت با حركات مكرر لگن به تدريج باعث ايجاد التهاب در تاندون‌ها و ليگامان‌هاي لگن مي‌شود.

علاوه بر اين، حركات مكرر مي‌توانند باعث از بين رفتن تدريجي غضروف مفصل لگن شوند و به لابروم (غضروف محافظ حفره استابولوم) و كپسول مفصلي آسيب وارد كنند.

درد ناشي از آسيب حركات تكراري زماني بروز پيدا مي‌كند كه عضلات درگير دچار گرفتگي شوند يا سطح مفصل، تاندون‌ها و ليگامان‌ها ملتهب شود.

بورسيت

«بورس» يا «بورسا» كيسه‌هايي پر از مايع در اطراف مفاصل و تاندون‌ها هستند كه مانند بالشتك‌هاي محافظ از فشار وارد بر مفصل مي‌كاهند و با ايجاد لغزش، حركت مفصل روي اجزاي استخواني را تسهيل مي‌كنند.

«بورسيت» زماني اتفاق مي‌افتد كه كيسه‌هاي بورس به دلايل مختلف مثل ضرب‌ديدگي يا حركات مكرر دچار التهاب و آزردگي شوند.

با ايجاد اين التهاب، حجم مايع موجود در حفره استابولوم و كپسول مفصلي لگن افزايش مي‌يابد و درد ايجاد مي‌كند. التهاب بورس‌هاي مفصل لگن يكي از شايع‌ترين علل درد لگن است. اين درد تيز و شديد است و معمولاً از لگن به دو طرف ران منتشر مي‌شود.

نشانگان درد تروكانتر بزرگ

عضلات باسن تحت عنوان ماهيچه‌هاي سريني شناخته مي‌شوند. ضعف در اين عضلات باعث كاهش ثبات لگن مي‌شود. در اين وضعيت، اجزاي جلويي لگن وارد فعاليت جبراني مي‌شود تا از مفاصل محافظت كنند و ثبات لگن را افزايش دهند.

اين مساله، تاندون‌هاي متصل كننده عضلات سريني به لگن را تحت فشار قرار مي‌دهد و باعث اختلالي به نام «نشانگان درد و تروكانتر بزرگ» مي‌شود.

تروكانتر در قسمت بالاي استخوان ران قرار دارد و بخش اصلي استخوان لگن را تشكيل مي‌دهد.

در محل عبور عضلات و تاندون‌ها از اين سربكت بخش استخواني يك كيسه بورس قرار دارد كه از عضلات و تاندون‌ها محافظت مي‌كند. التهاب در اين كيسه باعث نشانگان درد تروكانتر بزرگ يا «بورسيت تروكانتريك» مي‌شود.

تاندينوپاتي

بيماري‌ها و اختلالات مربوط به تاندون، تحت عنوان «تاندينوپاتي» شناخته مي‌شوند. تاندون‌هاي لگن، عضلات سريني را به لگن وصل مي‌كنند و به لگن ثبات مي‌بخشند.

همچنين طي حركات و فعاليت‌هاي روزمره مثل راه رفتن و بالا رفتن از پله از لگن محافظت مي‌كنند.

تاندون‌هاي لگن ممكن است به دليل اعمال وزن و فشار زياد و عدم استراحت دچار التهاب، نيم پارگي يا پارگي شوند.

انداختن يك پاروي پاي ديگر و نشستن طولاني مدت در اين وضعيت يا انداختن وزن روي يك پا هنگام ايستادن از ديگر عوامل تاندينوپاتي و درد لگن هستند.

آرتروز

آرتروز مفصلي يا استئوآرتريت شايع‌ترين علت درد لگن در افراد بالاي ۵۰ سال است. اين بيماري بر اثر بالا رفتن سن و از بين رفتن تدريجي غضروف محافظ مفاصل ايجاد مي‌شود.

با از بين رفتن اين غضروف، سر استخوان‌هاي لگن روي هم ساييده مي‌شوند و درد و التهاب ايجاد مي‌كنند. درد ناشي از آرتروز لگن ممكن است به پاها نيز منتقل شود و دامنه حركتي را محدود كند.

افراد مبتلا به آرتروز لگن علاوه بر درد و خشكي مفصل ممكن است حين حركت، صدايي «كليك» مانند از ناحيه لگن بشنوند درد ناشي از آرتروز معمولاً بعد از مدتي بي‌تحركي شدت مي‌يابد و با شروع حركت آرام مي‌شود اما با افزايش فعاليت، مجدد بازمي‌گردد.

ديگر انواع آرتروز مثل آرتروز روماتوئيد يا روماتيسم، آسپونديليت آنكيلوزان (آرتروز خودايمني ستون فقرات)، آرتروز مرتبط با بيماري‌هاي التهابي روده مثل كرون يا كوليت زخمي نيز مي‌توانند باعث درد لگن شوند.

فعاليت‌هاي ورزشي سنگين

ورزش‌هاي سنگين و تمرينات شديد مثل فوتبال و دو، در صورت عدم برخورداري از آمادگي جسماني كافي مي‌توانند باعث بروز درد در ناحيه لگن شوند.

تغيير در تمرينات هميشگي و شروع فعاليت ورزشي جديد نيز مي‌تواند فرد را مستعد آسيب يا درد لگن كند.

درد لگن به دنبال ورزش مي‌تواند بر اثر عوامل مختلف مثل التهاب بورس‌ها، تاندينوپاتي و آسيب به نوار خاصره‌اي درشت‌ني يا نوار متصل‌كننده لگن به استخوان درشت‌ني ايجاد شود.

التهاب سياتيك

التهاب عصب قيمت پانسمان سوربكت سياتيك يكي ديگر از عوامل درد لگن است. درد ناشي از اين التهاب معمولاً نيز و خنجري است.

اين درد از پايين كمر شروع مي‌شود و به باسن و ناحيه جلويي و جانبي لگن و پاها منتشر شود. التهاب سياتيك ممكن است در انگشتان پا نيز گزگز و بي‌حسي ايجاد كند.

درد سياتيك معمولاً هنگام بلند شدن از حالت نشسته و صاف كردن زانو، تشديد مي‌شود.

اين عارضه دلايل متعددي دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به تنگي كانال نخاع، آرتروز ستون فقرات كمري، بيرون‌زدگي يا پارگي ديسك‌هاي بين مهره‌اي و گرفتگي عضلات پايين كمر اشاره كرد.

نشانگان پيريفورميس

نشانگان پيريفورميس به علت كوتاه شدن يا سفت شدن و گرفتگي عضله پيريفورميس رخ مي‌دهد. پيريفورميس عضله كوچكي است كه در عمق لگن و باسن قرار دارد.

از آنجايي كه عصب سياتيك از زير عضله پيريفورميس عبور مي‌كند، گرفتگي در اين عضله مي‌تواند بر سياتيك فشار وارد كند و باعث درد در باسن و انتشار اين درد به كمر و پشت ران شود.

در واقع حدود ۶ درصد از دردهاي سياتيكي به اين نشانگان مرتبط هستند اما در اين بيماري برخلاف سياتيك واقعي، اختلال عصبي در اندام تحتاني وجود ندارد.

اين نشانگان در اسكي‌بازان، تنيس‌بازان و دوچرخه‌سواران بيشتر رخ مي‌دهد. همچنين در زنان شايع‌تر از مردان است.

از عوامل آن مي‌توان به ورزش غيراصولي، تغيير در بيومكانيك لگن، ضربه به باسن و آسيب‌ديدگي عضله پيريفورميس اشاره كرد.

درد در نشانگان پيريفورميس معمولاً با ايستادن يا نشستن طولاني مدت، برخاستن از خواب، اجابت مزاج و اعمال فشار موضعي بر پشت باسن تشديد مي‌شود. همچنين با چرخش داخلي ران و نزديك شدن آن به محور مركزي بدن افزايش مي‌يابد.

نكروز استخوان

نكروز به معناي مرگ بافت به دنبال اختلال در خون‌رساني است. در نكروز سراستخوان ران (فمور)، ذخيره خوني استخوان پايان مي‌يابد و استخوان به تدريج ضعيف و دردناك مي‌شود.

اين بيماري معمولاً در افرادي به وجود مي‌آيد كه براي طولاني‌مدت از داروهاي كورتوني مثل پردنيزولون استفاده كرده‌اند.

بارداري

در دوران بارداري ميزان ترشح هورمون‌ها دچار تغيير مي‌شود. اين تغييرات، عضلات و ليگامان‌ها را شل مي‌كنند تا مادر براي زايمان آماده شود.

بزرگ شدن شكم و شل شدن ليگامان‌ها ساكارز احتمال بروز درد لگن را افزايش مي‌دهد. پارگي يا نيم‌پارگي غضروف محافظت‌كننده از مفصل لگن از ديگر عوامل درد لگن در خانم‌هاي باردار است.

در اين دوران، اعصاب محيطي نيز ممكن است ملتهب شوند و درد لگن ايجاد كنند. يكي از اين اعصاب، عصب پوستي فمورال جانبي در ران است.

علاوه بر بارداري، اين عصب ممكن است بر اثر پوشيدن لباس‌هاي تنگ و بيماري ديابت تحريك شود و درد لگن ايجاد كند.

فتق

فتق از عوامل ديگر درد لگن است. فتق زماني اتفاق مي‌افتد كه در محل اتصال عضلات ديواره شكم، ضعف يا پارگي وجود داشته باشد يا بخشي از يك ارگان از بافت اطراف خود بيرون بزند. فتق‌هاي شكمي مي‌توانند باعث درد در ناحيه جلويي لگن شوند.

اين فتق‌ها در بارداري نيز به دليل فشار جنين بر شكم شايع هستند. فتق فمورال يا كشاله ران نوعي ديگر از فتق است كه در كانال اطراف مفصل لگن ايجاد مي‌شود و باعث بروز درد مي‌شود.

فيبروميالژيا

اين بيماري نوعي نشانگان درد سيستميك است كه مي‌تواند در نقاط مختلف بدن از جمله لگن باعث بروز درد و ناراحتي شود.

عامل فيبروميالژيا هنوز ناشناخته است اما متخصصان آن را در گروه بيماري‌هاي روان‌تني قرار مي‌دهند. افراد مبتلا به فيبروميالژيا معمولاً اختلالات خواب، خواب‌آلودگي، افسردگي و گرفتگي عضلاني را نيز تجربه مي‌كنند.

سينوويت: لايه سينوويوم يا غشاي سينوويال يكي از لايه‌هاي محافظ مفصل لگن است. التهاب در اين بافت باعث تجمع مايع در كپسول مفصلي و درد و تورم مي‌شود.

كم‌خوني داسي شكل: بعضي از بيماري‌هاي سيستميك مثل بيماري سلول داسي شكل مي‌توانند در بروز دردهاي لگني تأثيرگذار باشند. اين بيماري مي‌تواند در فاز بحراني خود باعث تورم مفاصل بدن از جمله مفصل لگن شود.

عفونت: بيماري‌هاي عفوني ويروسي يا باكتريايي مثل بيماري لايم، نشانگان رايتر و عفونت‌هاي ناشي از مسموميت غذايي نيز مي‌توانند در بروز التهاب و درد لگن تأثيرگذار باشند.

چاقي و اضافه وزن: چاقي با اعمال فشار مضاعف بر مفاصل بدن، احتمال بروز آرتروز را در نقاط مختلف بدن از جمله مفصل لگن افزايش مي‌دهد.

سرطان استخوان: سرطان با منشاء استخوان يا سرطاني كه از ارگان‌هاي ديگر به استخوان دست‌اندازي كرده، مي‌تواند با درد شديد و مداوم استخوان همراه باشد. اين درد معمولاً پانسمان سوربكت ربطي به فعاليت ندارد و با استراحت بهتر نمي‌شود. محل درد و انتشار آن در استخوان به محل درگيري سرطان بستگي دارد.

درد پا منشاء خارج از لگن: درد در ساختارهاي خارجي لگن مثل زانو و كمر گاهي اوقات به لگن نيز منتشر مي‌شود.

منبع: هفته نامه سلامت