همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش استرس از پديده‌هاي گريزناپذير زندگي امروز است و اغلب افراد در زندگي شخصي و حرفه‌اي آن را تجربه كرده‌اند. گاهي اوقات كوچكترين و جزيي‌ترينِ مشكلات در زندگي به استرس تبديل مي‌شود و گاهي نيز برخي مسايل جدي، تنش و استرس را براي آدمي به ارمغان مي‌آورد.

براي مثال، نگراني از تاخير در رسيدن به محل كار، نگراني از عدم انجام و يا انجام به‌موقع كار‌ها و يا استرس امتحان و امثال آن.

افراد با توجه به سبك زندگي، تجربه شخصي، شرايط زندگي و ويژگي‌هاي شخصيتي، درك متفاوتي از پديده‌هاي پيرامون‌شان دارند و واكنش‌ها و پاسخ‌هاي رفتاري و هيجاني مختلفي به شرايط استرس‌زا نشان مي‌دهند. وقتي فرد در شرايط اضطراري قرار مي‌گيرد، استرس، به عنوان نوعي مكانيزم دفاعي براي مبارزه و غلبه بر شرايط نامطلوب، عمل مي‌كند.

برخي از شايع‌ترين عوامل استرس‌زا در زندگي را مي‌توان شامل «تراما» (استرس پس از سانحه)، مشكلات عاطفي، از دست‌دادن شغل، ازدواج، طلاق، مرگ عزيزان و اقوام، بيماري‌هاي مزمن، افزايش ميزان تعهدات مالي، و… دانست.

در شهريور ۱۳۹۴ پژوهشي به با عنوان «شدت و فراواني منابع استرس‌زا در ايران» از سوي بشرا هاتف، پژوهشگر در «مجله سلامت» كه از جمله مجلات معتبر علمي و پژوهشي روانشناسي و روانپزشكي در ايران است، منتشر شدكه بر وجود استرس خريد قطره فروزومال در ۱۰ شهر مختلف ايران متمركز شده بود.

آن مطالعات روي «۵۱۹۹۹» نفر از كارمندان، مديران و اقشار عادي مردم از شهر‌ها و استان‌هاي مختلفي، چون تهران، تبريز، زاهدان، سبزوار، اهواز و ماهشهر، اصفهان، مازندران، و نواحي نزديك به خليج فارس انجام شده بود، و بازه زماني ۲۰ ساله‌اي را در برمي‌گرفت كه در سال ۱۳۷۱ آغاز شده و در سال ۱۳۹۰ به پايان رسيده بود.

نتايج آن پژوهش نشان داد كه به ترتيب، مشكلات اقتصادي، شغلي، محيطي، و خانوادگي، جزو عوامل استرس‌زا هستند. اما از آن ميان، استرس‌هاي ناشي از فوت همسر، فرزند، و نيز مشكلات خانوادگي، در سطح بالايي گزارش شده است.


ايسنا در شهريور ۱۳۹۵ و به نقل از عباسعلي الهياري، رييس سابق سازمان نظام روانشناسي، نوشت: «۹۵درصد ايراني‌ها براي تامين معاش خود در استرس قرار دارند» و از «بي‌توجهي مردم به مسايل روانشناختي و بهداشت روان» انتقاد كرد.

اما آيا عوامل استرس‌زا در كشور‌هاي پيشرفته متفاوت از كشور‌هاي ديگر است؟ «انجمن روانشناسي آمريكا» كه معتبرترين سازمان علمي و حرفه‌اي روانشناختي در آمريكاست، در گزارش سال ۲۰۰۶ خود در اين زمينه، عوامل استرس‌زا در بين افراد در آمريكا را شامل عوامل اقتصادي، شغلي، محيطي، خانودگي، اجتماعي، سلامت، و مشكلات مسكن دانسته است. اين رتبه‌بندي و ميزان استرس در بين مردم آمريكا، شباهت زيادي به عوامل استرس‌زا در ايران دارد.

تفاوت استرس بين زنان و مردان
تحقيقات متعددي در زمينه تفاوت ميزان استرس بين زنان و مردان انجام شده است، كه از آن جمله مي‌توان به نتايج پژوهش دكتر جوليان سامرز، روانشناس باليني در امريكا در سال ۲۰۰۶ اشاره كرد كه در يك ماهنامه معتبر علمي و پژوهشي قيمت پماد زخم بستر روانپزشكي در كانادا (Can J. Psychiatry) منتشر شد.

اين مطالعه حاصل بررسي مقالات منتشر شده درباره شيوع اختلالات اضطرابي و استرس بين سال‌هاي۱۹۸۰ تا ۲۰۰۴ است. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه ميزان استرس و اضطراب، در زنان بيشتر از مردان است.

تحقيقات سال ۲۰۱۶ دكتر اولويا رمس، پژوهشگر در دانشگاه كمبريج انگلستان، كه روي شيوع اختلالات اضطرابي بزرگسالان در فرهنگ‌هاي مختلفي، چون «يورو- انگلو، هندو آسيايي، آفريقايي، اروپاي مركزي و شرقي، آفريقاي شمالي، خاورميانه، لاتين و هيبرو» انجام شده است نيز داده‌هاي سامرز و همكارانش را تاييد مي‌كند.

نتايج اين تحقيق درماهنامه معتبر روانشناسي و روانپزشكي Brain and behavior در كاليفرنيا، آمريكا، منتشر شده است و نشان مي‌دهد كه زنان دو برابر مردان به استرس و اضطراب شديد دچار مي‌شوند.

همچنين مي‌توان به نتايج تحقيقات موسسه ملي بهداشت و روان و انستيتوي استرس آمريكا استناد كرد كه يك سازمان معتبر غير انتفاعي است و به نقش استرس در سلامت و بيماري مي‌پردازد. در گزارش سال ۲۰۱۱ اين سازمان آمده است: «زماني كه فرد مدتي طولاني استرس داشته باشد، تحت تاثير ترشح زياد هورمون كورتيزول، تغييرات خُلقي، هيجاني و جسماني را تجربه مي‌كند.

از جمله اين تغييرات مي‌توان به اختلالاتي، چون افسردگي، اضطراب، سكته قلبي، سكته مغزي، فشار خون بالا، و اختلال سيستم ايمني بدن اشاره كرد كه به افزايش حساسيت به عفونت‌ها مي‌انجامد». نتايج آن تحقيق همچنين نشان مي‌دهد كه مردان كمتر از زنان معتقدند استرس مي‌تواند روي سلامتي آن‌ها اثرگذار باشد.

۸۸ درصد زنان و ۷۸ درصد مردان گزارش كرده‌اند كه استرس بر سلامت جسمي و رواني آن‌ها تاثير دارد. انواع پانسمان نقره نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه ميزان ابتلاي زنان به انواع بيماري‌هايي كه اغلب با استرس تشديد مي‌شود، بيشتر از مردان است.


استرس غيرطبيعي
هنگامي كه فرد احساس تنش و اضطراب مي‌كند، سيستم عصبي او ميزان زيادي هورمون‌هاي استرس‌زا، از جمله آدرنالين و كورتيزول، ترشح مي‌كند و بدن را در وضعيت مقابله با شرايط استرس‌زا قرار مي‌دهد. در اثر ترشح اين هورمون‌هاي استرس‌زا، تغييرات فيزيكي در بدن فرد ايجاد مي‌شود؛ از جمله: افزايش ضربان قلب، انقباض عضلات، تشديد فشارخون و افزايش سرعت تنفس.

اين تغييرات بدني، پيامي را به مغز منتقل مي‌كنند كه مغز درمي‌يابد فرد در موقعيت استرس قرار دارد، و در آن روند، بر رفتار و هيجانات فرد تاثير مي‌گذارد. گاهي اوقات فرد به دليل ميزان استرس بالا ممكن است به سختي بتواند با شرايط استرس‌زا مقابله كند، در نتيجه استرس بالا منجر به افسردگي و اضطراب فرد مي‌شود.

البته به همان اندازه كه استرس‌هاي غيرطبيعي مي‌توانند به سلامت روحي و رواني فرد آسيب وارد كنند، استرس طبيعي مي‌تواند براي فرد مفيد باشد. استرس‌هاي طبيعي به فرد انگيزه مي‌دهد تا بتواند در كار و اهدافش موفق شود.

گاهي اوقات سيستم عصبي فرد به خوبي قادر به تشخيص تفاوت بين تهديدات عاطفي و جسمي نيست. بر فرض، وقتي كه فرد مشاجره‌اي با دوستي دارد، يا در اثر تاخير در مهلت انجام و تحويل كار، پرداخت صورت حساب بانكي، و امثال آن. در اين قبيل شرايط، بدن فرد به همان اندازه به محرك‌ها واكنش جدي نشان مي‌دهد كه در موقعيت‌هاي بسيار اضطراري، چون مواجهه با خطر مرگ زندگي. در نتيجه، هورمون‌هاي استرس‌زاي بيشتري ترشح مي‌شوند و فرد به سختي مي‌تواند با استرس مقابله پزشكي كودكان كند.

عوارض استرس غيرطبيعي
عوارض شناختي: مشكل در تمركز يا كاهش ميزان تمركز، افزايش افكار منفي، افكار اضطراب‌آور، و نگراني‌هاي مداوم.

عوارض عاطفي: اضطراب و آشفتگي، عصبانيت، احساس تنهايي و انزوا، احساس نارضايتي.

عوارض جسمي: حالت تهوع، درد در ناحيه قفسه سينه، اسهال يا يبوست.

عوارض رفتاري: پراشت‌هايي يا كم‌اشتهايي، خواب زياد يا كم خوابي، انزوا، عادات عصبي، چون جويدن ناخن، بي‌قراري و قدم زدن، و در برخي از موارد، استفاده از مواد مخدر و سيگار براي كسب آرامش موقت.

چطور مي‌توان استرس كمتري تجربه كرد؟
- مراقبت از جسم و بدن نقش زيادي در كنترل استرس فرد دارد. ذهن فرد، ارتباط زيادي با جسم او دارد و لذا ميزان فعاليت‌هاي بدني، ميزان خواب و نحوه غذا خوردن نقش مهمي در تامين سلامتي جسمي دارد.

- تعاملات اجتماعي نيز نقش مهمي در مراقبت آدمي از خود دارد. شرايط پيچيده زندگي امروزي و مشكلات كاري و شخصي، گاهي باعث مي‌شود كه افراد از دوستان و آشنايان خود غافل شوند. بنابر اين، اختصاصِ وقت و ساعاتي براي تعاملات اجتماعي، مي‌تواند نقش زيادي در كاهش استرس داشته باشد.

- نحوه فكركردن نيز تاثير زيادي در سلامت روان فرد دارد. انجام برخي از فعاليت‌ها، چون خواندن كتاب، تماشاي فيلم و گوش دادن به موسيقي، در كاهش افكار منفي و استرس موثر است.

- خودآگاهي و كسب مهارت براي مقابله با احساساتي، چون خشم و اضطراب، به فرد كمك مي‌كند تا به شيوه درستي احساسات و هيجانات خود را بيان كند.

- آگاهي و توجه نسبت به تغييرات بدني، از جمله افزايش ضربان قلب، افزايش سرعت تنفس، انقباض عضلات، و نشانه‌هاي مشابهي كه در بالا به آن‌ها اشاره شد، به فرد پماد مديكال هاني كمك مي‌كند كه بداند آيا استرس نرمال و طبيعي دارد يا به استرس غيرطبيعي دچار شده است.

در واقع، فرد از طريق توجه به تغييرات بدني، مي‌تواند ميزان استرس و نوع خود را ارزيابي كند، و در صورت بروز خطر، چاره‌ها و راه‌حل‌هايي براي بهبود وضعيت جسمي و رواني خود بجويد.

منبع: اينديپندنت| فراديد