همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : مغز، اندامي در بدن انسان كه تفكر را ممكن مي سازد، از جمله اندام هايي است كه اغلب كمتر به آن فكر مي كنيم. اين در شرايطي است كه مغز مهم‌ترين اندام بدن ما محسوب مي شود و هر آنچه را انجام مي دهيم، از تنفس و راه رفتن تا غذا خوردن، خوابيدن و غيره را كنترل مي كند. مغز مركز پردازش تمام عملكردهاي بدن است و آنچه را كه مي بينيم، مي شنويم، استشمام مي كنيم، مزه مي كنيم و لمس مي كنيم را تفسير مي كند.

آسيب ديدن اين اندام كليدي مي تواند زندگي انسان را با تغييرات بزرگي مواجه سازد. در شرايطي كه برخي عادات مي توانند به تقويت و بهبود سلامت مغز انسان كمك كنند، برخي عادات ديگر مي توانند به آسيب برسانند.

از نظر ظاهري، شايد نكته اي استثنايي درباره مغز انسان وجود نداشته باشد. اگر مي توانستيم اين اندام را از سر خود خارج كرده و نگاهي به آن بيندازيم با چيز زيبايي مواجه نمي شديم. اما ظاهر آن چيزي نيست كه اين اندام را منحصر به فرد و شگفت انگيز مي سازد. حدود ۱۰۰ ميليارد سلول عصبي يا نورون به طور دائم در مغز مشغول فعاليت هستند. هر يك از اين نورون ها مجموعه اي فوق العاده پيچيده هستند. نورون ها كه به عنوان واحد پايه مغز نيز شناخته مي شوند، سلول هايي تخصصي هستند كه با ديگر سلول هاي مغز و بدن در ارتباط هستند.

خطرات آسيب مري انسان مغزي

بيشتر موارد آسيب مغزي در نتيجه رويدادهايي جدي مانند سكته مغزي، ضربه هاي شديد، يا رشد تومور شكل مي گيرند. آسيب مغزي سالانه جان افراد بسياري را مي گيرد و همچنين افراد بسياري را ناتوان و محتاج دريافت كمك از ديگران مي سازد.

دو طبقه بندي اصلي براي آسيب مغزي وجود دارند: آسيب مغزي تروماتيك (TBI) و آسيب مغزي اكتسابي (ABI).

آسيب مغزي تروماتيك در نتيجه يك نيروي خارجي كه به جمجمه آسيب مي رساند، شكل مي گيرد. اين آسيب ديدگي جمجمه آسيب مغزي را به دنبال دارد. از سوي ديگر، آسيب مغزي اكتسابي در سطح سلولي رخ مي دهد. تومور مغزي و سكته مغزي از جمله كاتاليزورهاي اين نوع آسيب مغزي هستند.

علائم آسيب مغزي متفاوت هستند. شدت علائم به نوع آسيب مغزي بستگي دارد. آسيب مغزي موقتي كه نبايد با آسيب مغزي تروماتيك اشتباه گرفته شود، اغلب به بروز علائم كوتاه مدت منجر مي شود. از علائم آسيب مغزي موقتي مي توان به سردرگمي، سردرد، مشكلات حافظه و حالت تهوع اشاره كرد.

آسيب مغزي شديد به ناتواني يا مرگ منجر مي شود. از علائم آسيب مغزي شديد مي توان به تاري ديد، بروز مشكل در شنوايي يا تكلم، خونريزي و از دست دادن هوشياري اشاره كرد. در اين مورد، اغلب ناتواني هاي شناختي، رفتاري و جسماني رخ مي دهند. بسياري از افرادي كه از موارد شديد آسيب مغزي جان به در مي برند، ممكن است وارد حالت كماتوز (بي واكنشي) شوند.

در شرايطي كه تمام موارد آسيب مغزي قابل پيشگيري نيستند، بسياري از آنها اجتناب‌پذير هستند. به عنوان مثال، هنگام استفاده از وسايل نقليه اي مانند دوچرخه و موتور سيكلت پماد آلفا و يا انجام ورزش پر برخورد مانند هاكي همواره بايد از كلاه ايمني استفاده كنيد. همچنين، با دنبال كردن يك رژيم غذايي سالم و متعادل و كاهش وزن اضافه مي توانيد خطر سكته مغزي را كاهش دهيد. در واقع، اقدامات پيشگيرانه ساده مي توانند تفاوت هاي بزرگي را ايجاد كنند.

۵ عادت كه به مغز آسيب وارد مي كنند

برخي عادات مي توانند تاثير قابل توجهي بر سلامت مغز داشته باشند كه از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد:

سيگار كشيدن

در شرايطي كه بيشتر توجهات درباره مضرات سيگار كشيدن به سوي قلب و ريه ها معطوف مي شود، اما اين عادت مضر مي تواند به مغز نيز آسيب جدي وارد كند. در مطالعه اي كه در سال ۲۰۱۷ در نشريه Drug and Alcohol Dependence منتشر شد، پژوهشگران اين گونه نتيجه گيري كردند كه سيگار كشيدن موجب كوچك شدن بخش هاي مختلف مغز مي شود.

از جمله اين بخش ها مي توان به قشر مخچه، كورپوس كالاسوم (جسم پينه اي)، و تالاموس اشاره كرد. همچنين، سيگار كشيدن مي تواند با كوچك شدن آميگدالا، هسته آكومبنس، و بخش هاي زيرقشري مرتبط بوده است.

خواب كم يا زياد

خواب كافي براي سلامت جسماني و رواني انسان ضروري است. چرت زدن كوتاه ۲۰ تا ۳۰ دقيقه اي در طول روز مي تواند به افزايش سطوح انرژي بدن انسان كمك كند. اما چرت هاي طولاني و بيشتر از نيم ساعت مي توانند احساس سستي و بي حالي را در انسان ايجاد كنند. اين احساس به واسطه ورود به مراحل عميق‌تر خواب پس از گذشت ۳۰ تا ۶۰ دقيقه شكل مي گيرد. نتايج يك پژوهش كه در نشريه Current Opinion in Pulmonary Medicine منتشر شد، نشان داد كه چرت هاي بيش از نيم ساعت چسب زخم بستر با رخوت خواب و از دست دادن بهره‌وري مرتبط بوده اند.

از سوي ديگر، كمبود خواب نيز مي تواند تاثير منفي بر سلامت مغز داشته باشد. مشخص شده است كه مغز طي چرخه خواب عميق خود را از سموم پاكسازي مي كند. كمبود خواب مرگ سلول هاي مغز را نيز تسريع مي كند كه مي تواند به اختلال در حافظه و افت نيروي ذهني منجر شود. هفت تا هشت ساعت خواب شبانه براي افراد بزرگسال توصيه شده است.

صبحانه نخوردن

صبحانه نخوردن مي تواند موجب كاهش سطوح قند خون بدن انسان شود. پس از شبي طولاني بدون اين كه بدن غذايي دريافت كرده باشد، صبحانه نخوردن مي تواند كمبود مواد مغذي مورد نياز مغز و ديگر اندام هاي بدن را به همراه داشته باشد. تكرار پيوسته اين كار مي تواند انحطاط شناختي را موجب شود. پژوهش ها نشان داده اند كه خوردن صبحانه به واسطه تامين انرژي و مواد مغذي مورد نياز مغز به تقويت عملكرد شناختي كمك مي كند. مشخص شده است كه يك صبحانه سالم و مغذي كارايي يادگيري و كاري افراد را افزايش مي دهد.

كم آبي بدن

آب يكي از اجزا سازنده اصلي بدن انسان است كه ۶۰ تا ۷۰ درصد از وزن بدن را شكل مي دهد، پس، جاي شگفتي نيست كه مصرف ناكافي اين مايع مي تواند پيامدهاي نامطلوبي به همراه داشته باشد. مصرف آب ناكافي مي تواند بر جسم و روان انسان تاثير منفي داشته باشد.

بدن انسان براي ارائه عملكرد درست خود به آب نياز دارد. اين مايع به تحويل اكسيژن و مواد مغذي مورد نياز مغز كمك مي كند. همچنين، پژوهش ها نشان داده اند كه آب در روانسازي باف مغز نقش دارد. توصيه شده است كه يك بزرگسال سالم روزانه كرم رژودرم براي گوشت اضافه هشت ليوان آب بنوشد.

آلودگي

در مطالعه اي كه در نشريه Proceeding of the National Academy of Sciences منتشر شد، پژوهشگران چيني متوجه پيوندي مستقيم بين سطوح آلودگي هوا و زوال شناختي شدند. چگونگي يا چرايي اين مساله همچنان به طور دقيق مشخص نشده است، اما كمبود اكسيژن و وجود ذرات و سموم مضر در هواي آلوده مي توانند از دلايل احتمالي باشند. مغز براي ارائه عملكرد درست خود به اكسيژن نياز دارد.

همچنين، طي پژوهشي ديگر در دانشگاه تگزاس، آمريكا، پژوهشگران دريافتند كه آلودگي صوتي مي تواند موجب تغييرات فيزيكي در بخشي از مغز شود كه بر پردازش گفتار تاثيرگذار است. در اين مطالعه، مشخص شد قرار گرفتن در معرض صداهاي بسيار بلند مي تواند به آسيب دائمي سلول هاي مويي گوش منجر شود. سلول هاي مويي وظيفه دريافت امواج صوتي را بر عهده دارند كه پس از آن، مغز اين امواج را تفسير مي كند.

سخن پاياني

به گفته ريچارد ديويدسون، استاد روانشناسي و روانپزشكي در دانشگاه ويسكانسين-مديسن، "مغز ما در واكنش به كسب تجربه و آموزش تغيير مي كند. تغييرات مغز به صورت خواسته يا ناخواسته رخ مي دهند. بيشتر مواقع، مغز ما ناخواسته تغيير مي كند."

با دنبال كردن عاداتي سالم مي توانيم مغز خود را در جهت مثبت تغيير دهيم. مغز قابليت شكل پذيري دارد. اين مفهوم به نام نوروپلاستيسيتي (ترميم‌پذيري مغز) شناخته مي شود. نوروپلاستيسيتي به معناي توانايي مغز در تشكيل و سازماندهي اتصالات سيناپسي، به ويژه در واكنش به يادگيري يا كسب تجربه يا در پي آسيب درمان تاول سوختگي با آب جوش ديدگي است.

براي سال ها، بسياري از مردم بر اين باور بودند - و همچنان برخي هستند - كه هوش و ديگر توانايي هاي شناختي ثابت هستند، يعني قابل تغيير نيستند. خوشبختانه، پژوهش هاي علمي در زمينه مغز و اعصاب خط قرمزي بر اين مفهوم نادرست كشيده اند.

منبع: عصرايران