- نویسنده : عيسي قاسمي
- بازدید : 355 مشاهده
زخم مقعد و راه هاي درماني آن ( بخش اول )
مقعد نيز مثل هر جاي ديگري از بدن ممكن است دچار زخم و التهاب شود، با اين تفاوت كه تمام زخم‌هاي درون روده‌اي نمي‌توانند همانند زخم‌هاي سطح پوست ايجاد درد و ناراحتي كنند تا فرد به سرعت متوجه وجود آن شود. بسته به محلي از مقعد كه زخم ايجاد شده فرد احساس درد و در موارد شديد خونريزي خواهد كرد. زخم ايجاد شده درون ديواره‌ها و خروجي مقعد مي‌تواند علت‌هاي بسياري داشته باشد. توجه به مكانيزم به وجود آورنده‌ي زخم، بيماري و مشكلات متفاوتي براي فرد به وجود مي‌آيد. در ادامه به بحث در مورد هر يك از انواع زخم مقعدي مي‌پردازيم.
سندرم زخم مقعد منفرد
سندرم زخم مقعد
منفرد بيماري است كه هم‌زمان با ايجاد و گسترش يك يا چند زخم باز يا قرمز در راست روده رخ مي‌دهد. ركتوم يك لوله عضلاني است كه به پايان كولون متصل است. مدفوع از طريق مقعد از بدن عبور مي‌كند. سندرم زخم مقعد منفرد يك اختلال نادر است كه لزوماً به يك زخم ختم نمي‌شود و ممكن است قسمت‌هاي مختلف راست‌روده را مبتلا كند. اين بيماري اغلب در افراد مبتلا به يبوست مزمن ايجاد مي‌شود. اين زخم مي‌تواند منجر به خونريزي مقعدي در حين زور زدن هنگام دفع مدفوع شود.
شيوع زخم ركتال در مردان و زنان يكسان است و مي‌تواند در هر سني ايجاد شود. اكثر افراد مبتلا به زخم ركتال ۵۰ سال و يا كمتر هستند، در حالي‌كه اين بيماري ۲۵ درصد از افراد بالاي ۶۰ سال را درگير مي‌كند. افراد مبتلا به اختلالات رواني خاص، مانند اختلال وسواسي ـ اجباري، در صورتي‌كه رفتارهاي نابه‌هنجار توالت را ترك نكنند در معرض خطر بالاتر ابتلا به زخم ركتوم قرار مي‌گيرند. برخي بيماري‌هاي سيستميك مانند زخم دهان نيز ممكن است خطر ابتلا به زخم ركتوم را افزايش دهد.
علايم و نشانه‌هاي ظاهري سندرم زخم مقعد عبارتند از:
شيوع زخم ركتال در مردان و زنان يكسان است و مي‌تواند در هر سني ايجاد شود. اكثر افراد مبتلا به زخم ركتال ۵۰ سال و يا كمتر هستند، در حالي‌كه اين بيماري ۲۵ درصد از افراد بالاي ۶۰ سال را درگير مي‌كند. افراد مبتلا به اختلالات رواني خاص، مانند اختلال وسواسي ـ اجباري، در صورتي‌كه رفتارهاي نابه‌هنجار توالت را ترك نكنند در معرض خطر بالاتر ابتلا به زخم ركتوم قرار مي‌گيرند. برخي بيماري‌هاي سيستميك مانند زخم دهان نيز ممكن است خطر ابتلا به زخم ركتوم را افزايش دهد.
علايم و نشانه‌هاي ظاهري سندرم زخم مقعد عبارتند از:
- يبوست؛
- اسهال؛
- خونريزي از ركتوم؛
- زور زدن در هنگام دفع با وجود خروج مقدار كمي مدفوع؛
- گرفتگي عضلات شكم؛
- گرفتگي عضلاني دردناك مقعد؛
- درد يا احساس پري در لگن؛
- احساس دفع ناكامل مدفوع؛
- خروج ترشحات مخاطي راست روده؛
- بي‌اختياري مدفوع؛
- .درد مقعد
با اين حال، برخي از افراد مبتلا به سندرم زخم ركتوم منفرد ممكن است هيچ علايمي را تجربه نكنند و در حدود يك چهارم از تمام افراد مبتلا به زخم ركتوم بدون علامت هستند.
علت زخم مقعد منفرد
پزشكان معتقدند فشار يا آسيب به مقعد ممكن است باعث تشكيل زخم درون آن شود. نمونه‌هايي از شرايطي كه مي‌تواند به راست روده آسيب برساند عبارتند از:
- يبوست يا مدفوع متراكم؛
- زور زدن در هنگام دفع مدفوع؛
- پرولاپس ركتوم (هنگامي بيرون زدن راست روده از مقعد ايجاد مي‌شود)؛
- انقباض و ناهماهنگي عضلات كف لگن (باعث كندي خونرساني به ركتوم مي‌شود)؛
- تلاش براي خروج دستي مدفوع متراكم؛
- نزديكي مقعدي؛
- درهم فرو رفتگي روده‌ها.
تشخيص زخم مقعد منفرد
در صورت بروز هر يك از نشانه‌ها بايد به پزشك مراجعه شود تا علت آن مشخص و اقدام درماني لازم صورت گيرد. زيرا بسياري از بيماري‌هاي مقعدي و شرايط ديگر ممكن است علايم شبيه به اين سندرم ايجاد كند. در صورت شك به وجود زخم مقعدي ممكن است نياز باشد تا به يك پزشك متخصص گوارش مراجعه شود. پزشك براي تشخيص قطعي نياز به معاينه و آزمايش‌هاي تشخيصي دارد.
قبل از ملاقات با متخصص بهتر است ليستي از علايمي را كه در مدت بروز مشكل هر چند بي‌ربط، تجربه كرديد به همراه تغييرات اخير زندگي روزمره و استرس‌هاي محيطي، داروها و مكمل‌هاي مصرفي خود يادداشت كنيد تا راحت‌تر بتوانيد پزشك خود را از مشكل خود آگاه سازيد. حتي مي‌توانيد يك ليست ديگر از سؤالات خود تهيه كنيد تا با پاسخ داده شدن آن‌ها كمي از شدت نگراني خود بكاهيد. اين سؤالات شامل:
علل احتمالي علايم من چه هستند؟
چه نوع آزمايش‌هايي نياز دارم؟
آيا اين بيماري موقت يا بلند مدت است؟
آيا درمان خاصي نياز دارد؟
گزينه‌هاي درماني من چه مواردي هستند؟
من بيماري‌هاي ديگري نيز دارم، چگونه مي‌توان اين شرايط را با هم بهتر مديريت كرد؟
آيا نياز به محدوديت‌هاي رژيم غذايي يا فعاليت وجود دارد؟
آيا يك جايگزين عمومي براي داروهاي تجويز شده من وجود دارد؟
آيا به ويزيت‌هاي پيگيري نياز دارم؟ اگر چنين است، هر چند وقت يك بار؟
به احتمال زياد پزشك نيز براي تشخيص بهتر مشكل سؤالاتي از شما مي‌پرسد كه در صورت آماده كردن پاسخ‌هاي آن از قبل در اتلاف وقت صرفه‌جويي مي‌كنيد. اين سؤالات شامل:
اولين بار چه زماني علايم را تجربه كرديد؟
آيا نشانه‌ها مداوم يا گاه به گاهي بوده است؟
علايم شما چگونه تشديد مي‌شوند؟
آيا شما به تازگي مشكل يبوست داشته‌ايد؟
آيا چيزي مي‌تواند علايم شما را بهبود دهد؟
سپس پزشك مربوطه با توجه به پاسخ‌هايي كه از شما مي‌گيرد، آزمايش ها و روش‌هاي تشخيصي مورد نياز را درخواست مي‌كند كه تست‌هاي تشخيصي زخم مقعد عبارتند از:
قبل از ملاقات با متخصص بهتر است ليستي از علايمي را كه در مدت بروز مشكل هر چند بي‌ربط، تجربه كرديد به همراه تغييرات اخير زندگي روزمره و استرس‌هاي محيطي، داروها و مكمل‌هاي مصرفي خود يادداشت كنيد تا راحت‌تر بتوانيد پزشك خود را از مشكل خود آگاه سازيد. حتي مي‌توانيد يك ليست ديگر از سؤالات خود تهيه كنيد تا با پاسخ داده شدن آن‌ها كمي از شدت نگراني خود بكاهيد. اين سؤالات شامل:
علل احتمالي علايم من چه هستند؟
چه نوع آزمايش‌هايي نياز دارم؟
آيا اين بيماري موقت يا بلند مدت است؟
آيا درمان خاصي نياز دارد؟
گزينه‌هاي درماني من چه مواردي هستند؟
من بيماري‌هاي ديگري نيز دارم، چگونه مي‌توان اين شرايط را با هم بهتر مديريت كرد؟
آيا نياز به محدوديت‌هاي رژيم غذايي يا فعاليت وجود دارد؟
آيا يك جايگزين عمومي براي داروهاي تجويز شده من وجود دارد؟
آيا به ويزيت‌هاي پيگيري نياز دارم؟ اگر چنين است، هر چند وقت يك بار؟
به احتمال زياد پزشك نيز براي تشخيص بهتر مشكل سؤالاتي از شما مي‌پرسد كه در صورت آماده كردن پاسخ‌هاي آن از قبل در اتلاف وقت صرفه‌جويي مي‌كنيد. اين سؤالات شامل:
اولين بار چه زماني علايم را تجربه كرديد؟
آيا نشانه‌ها مداوم يا گاه به گاهي بوده است؟
علايم شما چگونه تشديد مي‌شوند؟
آيا شما به تازگي مشكل يبوست داشته‌ايد؟
آيا چيزي مي‌تواند علايم شما را بهبود دهد؟
سپس پزشك مربوطه با توجه به پاسخ‌هايي كه از شما مي‌گيرد، آزمايش ها و روش‌هاي تشخيصي مورد نياز را درخواست مي‌كند كه تست‌هاي تشخيصي زخم مقعد عبارتند از:
- معاينه‌ي انگشتي مقعد: پزشك با يك انگشت پوشيده شده با دستكش به آرامي درون مقعد فرد را لمس مي‌كند تا درد يا خونريزي ناحيه‌ي خاص يا وجود يك توده‌ي برجسته يا سفت درون مقعد را تشخيص دهد؛
- سيگموئيدوسكوپي: در طول اين آزمون، پزشك يك لوله قابل انعطاف با يك لنز مجهز را از طريق مقعد وارد مي‌كند تا بتواند راست روده و قسمت از روده‌ي بزرگ را بررسي كند. اگر در اين حين يك ضايعه ديده شود، مي‌تواند يك نمونه از بافت (بيوپسي) براي آزمايش بردارد. ۵۷ درصد زخم‌هاي باز با اين روش رويت مي‌شوند؛
- سونوگرافي: سونوگرافي يك تكنيك تصويربرداري با كمك امواج صوتي براي ايجاد تصاوير است. پزشك ممكن است سونوگرافي را براي كمك به افتراق سندرم زخم مقعد از شرايط ديگر توصيه كند؛
- دفكوگرافي: يك روش تشخيص اصلاح شده است كه در آن ابتدا يك خمير نرم باريمي را وارد مقعد كرده سپس هنگام دفع آن، اجابت مزاج فرد تحت عكسبرداري با اشعه ايكس قرار مي‌گيرد تا پرولاپس احتمالي يا مشكلات عملكرد و ناهماهنگي عضلات را نشان دهد.
درمان زخم مقعد منفرد
درمان سندرم زخم مقعد منفرد تا حد زيادي بستگي به شدت وضعيت بيمار دارد. افراد مبتلا به علايم و نشانه‌هاي خفيف ممكن است از طريق تغيير در شيوه‌ي زندگي خود بهبود نسبي پيدا كنند، در حالي‌كه بيماران داراي علايم و نشانه‌هاي بيشتر و شديدتر ممكن است نياز به درمان داشته باشند. در مراحل ابتدايي بيماري با تغيير در شيوه زندگي و رژيم غذايي از جمله افزايش فيبر موجود در مواد غذايي تا ۲۰ الي ۳۵ گرم روزانه (براي حجيم كردن مدفوع و دفع آسان‌تر آن) و مصرف مايعات فراوان مي‌توان بيماري را كنترل كرد. بهترين منابع فيبر ميوه‌ها، سبزيجات و غلات سبوس دار است. خوردن ميوه ها و سبزيجات با پوست بيشتر از آب ميوه توصيه مي‌شود. گندم و جو نيز به عنوان منابع غني فيبر عالي هستند. نوشيدن آب و ديگر مايعات فاقد كافئين در طول روز به ميزان كافي به نرم شدن مدفوع كمك مي‌كند. با مصرف آب آلو و ساير نوشيدني‌ها به مصرف مايعات خود تنوع دهيد. از طرفي استفاده از نرم‌كننده‌هاي مدفوع و مسهل‌هاي حجم دهنده نيز مي تواند با جذب آب به نرم شدن مدفوع و سهولت اجابت مزاج بدن اعمال زور و فشار كمك كند.
افرادي كه به اشتباه به زور زدن هنگام دفع مدفوع عادت كرده‌اند نيز بايد با يادگيري شل كردن عضلات كف لگن حين اجابت مزاج اين عادت غلط خود را ترك كنند. پزشك مي‌تواند با تكنيك‌هاي خاصي روش صحيح كنترل عضلات مقعدي را آموزش دهد.
در صورت وخيم‌تر بودن مشكل، ممكن است داروها و روش‌هاي درماني خاصي مانند استروئيد موضعي، تنقيه، سولفاسالازين و سم بوتولينوم (بوتاكس) به كاهش علايم سندرم زخم مقعد كمك كند. با اين حال، اين درمان براي همه اثردهي مثبت ندارد و برخي از آن‌ها هنوز درمان تجربي در نظر گرفته مي‌شود.
وقتي چاره‌اي جز جراحي و برداشتن زخم باقي نمي‌ماند پزشك با كمك دو روش متفاوت اين كار را انجام مي‌دهد كه عبارت است از:
افرادي كه به اشتباه به زور زدن هنگام دفع مدفوع عادت كرده‌اند نيز بايد با يادگيري شل كردن عضلات كف لگن حين اجابت مزاج اين عادت غلط خود را ترك كنند. پزشك مي‌تواند با تكنيك‌هاي خاصي روش صحيح كنترل عضلات مقعدي را آموزش دهد.
در صورت وخيم‌تر بودن مشكل، ممكن است داروها و روش‌هاي درماني خاصي مانند استروئيد موضعي، تنقيه، سولفاسالازين و سم بوتولينوم (بوتاكس) به كاهش علايم سندرم زخم مقعد كمك كند. با اين حال، اين درمان براي همه اثردهي مثبت ندارد و برخي از آن‌ها هنوز درمان تجربي در نظر گرفته مي‌شود.
وقتي چاره‌اي جز جراحي و برداشتن زخم باقي نمي‌ماند پزشك با كمك دو روش متفاوت اين كار را انجام مي‌دهد كه عبارت است از:
- جراحي پرولاپس ركتوم: در صورت وجود بيرون‌زدگي راست‌روده از مقعد پزشك با كمك ركتوسكوپي جراحي را انجام مي‌دهد و بخش بيرون‌زده و درحال آسيب را حذف يا ترميم مي‌كند.
- جراحي زخم: ممكن است فقط ناحيه‌ي زخم ايجاد شده در ركتوم را برداشته و محل آن را ترميم كند. با اين حال ممكن است پس از جراحي زخم مقعد عود كند.
- جراحي براي برداشتن مقعد: جراحي برداشتن راست روده يك گزينه‌ي درماني براي افرادي است كه داراي علايم و نشانه‌هاي شديد هستند كه از درمان‌هاي ديگر نتيجه نگرفته‌اند. جراح ممكن است مسير روده بزرگ را به شكم باز كند (كولوستومي) و آن را به يك كيسه جمع‌آوري مدفوع وصل كند.
عوارض ناشي از جراحي زخم ركتوم ممكن است شامل خونريزي بيش از حد ركتوم، اختلال شديد عملكرد روده، تشكيل آبسه، تشكيل سوراخ در ديواره‌ي روده در زير زخم و عفونت جراحي باشد. درمان‌هاي خود مراقبتي، محدوديت در زندگي و فعاليت روزانه‌ي فرد ايجاد نخواهد كرد اما در صورت جراحي زخم مقعد ممكن است فرد مجبور به ترك كارهاي سنگين فيزيكي تا بهبودي كامل شود و در صورت بازگشت به محل كار بايد دسترسي آسان به امكانات سرويس بهداشتي در صورت كولوستومي داشته باشد.
منبع : iran-clinic