همه چيز در مورد پزشكي

پيشگيري و مراقبت از زخم بستر (بخش دوم )

كاهش فشار از پوست :

علاوه بر بررسي هميشگي پوست روش مهم ديگرجهت پيشگيري از فشار بر روي زخم وجود داردكه با تغيير وضعيت ، فشار از روي ناحيه استخواني پوست كم مي شود . هدف از كاهش فشار بر روي پوست رسيدن جريان خون به پوست است . اگر فشار برروي پوست كم نشود تحت فشار قرار گرفتن خون خارج از رگ هاي خوني ادامه خواهد يافت و خونرساني به پوست انجام نمي شود كه پوست سالم بماند .

از چه طريقي مي توان فشار پوست را از پاها كم كرد .

در تصويرA - وضعيت قرارگيري پا در تخت بگونه اي است كه : فشار برروي پوست و عروق خوني وجود دارد .
در تصوير B – وضعيت قرارگيري پا در تخت به گونه اي است كه : هيچ نوع فشار وجود ندارد .

وضعيت پاها و پاشنه
از چه طريق مي توان فشار برروي پوست را درتختخواب كم كرد :
از برنامه تغيير وضعيت بدن استفاده كنيد كه اجازه نمي دهد قرمزي بر روي برجستگي هاي استخوان ظاهر شود . بسته به نوع بدن بيمار برنامه تغيير وضعيت بدن را از 2 تا 5 ساعت انجام دهيد ( تغيير وضعيت بدن از پهلو به پشت و از پهلو به پهلو)
مي توان مدت زمان بين تغيير وضعيت بدن را با افزودن 30 دقيقه به مدت زمان تغيير وضعيت افزايش داد و سپس جهت قرمزي پوست را بررسي شود .

الف - وضعيت خوابيده به شكم :
Prone Position Padding

بيمار مي تواند بدون خطر براي مدت 8 ساعت با استفاده از بالش هاي حجيم ، سفت و تشك كوچك دمر بخوابد .
سر : .بالش كوچك زير سر را حمايت كند . اندازه بالش به راحتي شخص بستگي دارد . پوشش بيمار از جنسي نباشد كه پوست را تحريك كند .

قفسه سينه : از يك بالش يا بيشتر مطابق با راحتي بيمار استفاده كنيد .

ران ها : بالشتك در بالاي زانوها قرار دهيد تا ازقرمز شدن پوست پيشگيري كند .

ساق پا : زير ساق پا بالشتك قرار دهيد كه پاها را بحد كافي بلند كند و ازفشار برروي پنجه پا جلوگيري شود ( همچنين به جلوگيري از رشد ناخن ها در انگشتان كمك مي كند ) و اجازه مي دهد پنجه ها از انتهاي تخت عقب كشيده شود . پاها در زاويه مستقيم نسبت به تنه باشد .
بين زانوها : بين زانوها بالشتك قرار دهيد كه زانوها و قوزك را جدا از هم نگه دارد چنانكه زخم هاي فشاري پيشرفت نكند .
هشدارها : از حوله هاي تا كرده يا پتو بجاي بالشتك يا بالش ها استفاده نكنيد زيرا مي توانند خيلي سخت و سفت باشند و تخريب پوست را باعث شود .
خوابيدن برروي شكم به در شب دو دليل مهم است :
· هم شما و هم هركسي كه براي تغيير وضعيت به شما كمك مي كند مي تواند 8 ساعت خواب يا استراحت كامل داشته باشد .
· در حالت خوابيده به شكم مفصل ران راست مي شود و به پيشگيري از سفتي لگن و زانوها كمك مي كند .
· وضعيت هاي متناوب ديگر وضعيت پهلو به پهلو همچنين وضعيت خوابيده به پشت مي باشد .

ب - وضعيت خوابيده به پهلو با قرار دادن بالش پشت بدن
Side Position Padding

سر : .بالش كوچكي زير سر را حمايت كند . اندازه بالش به راحتي شخص بستگي دارد . پوشش بيمار از جنسي نباشد كه پوست را تحريك كند .
پشت : پشت بدن را حمايت كنيد كه وضعيت پهلو را حفظ كند . زيرا لگن عقب كشيده مي شود و از غلتيدن به پشت برروي ساكروم ( استخوان خاجي ) جلوگيري كند .
لگن : بالا و پايين مفصل لگن بالش قرار دهيد . هنكاميكه بالش ها بطور صحيح قرار گرفتند يك دست صاف مي تواند بين بدن و تخت قرار بگيرد تا مطمئن شويد كه فشار كم شده است . اگر فشار كم نشده است يك بالش ديگر مي تواند اضافه شود .
زانو : بالاي مفصل زانو بالش قرار دهيد .
كم كردن فاصله بين پاها : بالش از طول بين پاها قرار دهيد كه از فشار بروي مفصل زانو و قوزك پا جلوگيري كند .
نكته : پاها مستقيما برروي يكديگر قرار ندارد .

ج- وضعيت خوابيده به پشت :
Supine (Back) Position Padding

سر : بالش كوچك زير سر را حمايت كند . اندازه بالش به راحتي شخص بستگي دارد . پوشش بيمار از جنسي نباشد كه پوست را تحريك كند .
پشت : بالشتك زير قسمت تحتاني پشت قرار دهيد تا بالا بودن ساكروم ميسر باشد. اين كار فشار را برروي ناحيه ساكروم كم مي كند و خستگي عضلات را در پشت كم مي كند .
زانوها : خميدگي در زانو يك انحناء طبيعي است . از بالشتك بالاي قسمت پشت ناحيه زانو استفاده كنيد. توجه كنيد از بالشتك در قسمت پشت ناحيه زانو استفاده نكنيد .

قوزك ها : يك بالشتك كوچك در پشت پاشنه لازم است كه كشش را برروي ساق پا كم كند همچنين پاشنه بايد دور از تخت باشد كه از تخريب پوست جلوگيري كند .
پاها : يك تكيه گاه نرم براي پا قرار داده مي شود كه اجازه دهد قسمت تحمل كننده وزن را برروي قسمت برآمده پا شبيه سازي كند .
بين قسمت تحتاني پا : يك بالشتك يا بالش بين زانو قرار دهيد كه حداقل از كار افتادگي را در زانو و مفصل قوزك باعث شود .
هشدار : به هيچ وجه از حوله هاي تا كرده يا پتو بجاي بالشتك يا بالش ها استفاده نكنيد زيرا مي توانند خيلي سخت و سفت باشند و سبب تخريب پوست شود .

چگونه فشار پوست را در صندلي چرخدار كم كنيم ؟

تغييرات وزن :

تغييرات وزن از ضروريترين تكنيك ها جهت پيشگيري از فشار برروي پوست و عضلات ساكروم و هريك از مفصل لگن مي باشد و از ميزان تحمل پوست در همه اوقات آگاه باشيد.

استفاده از بالش يا كوسن :

استفاده از يك بالش براي صندلي چرخدار ضروري است زيرا بالش ها كاهش فشار را فراهم مي كنند و با توزيع وزن در پيشگيري از زخم هاي فشاري كمك مي كنند . استفاده از بالش توسط فيزيوتراپيست توصيه مي شود .

اگر در بالش ها از هوا استفاده مي شود بررسي كنيد كه آن بطور صحيح پر شده است .
بررسي كنيد كه كوسن يا بالش مورد استفاده براي صندلي چرخدار محكم است و وضعيت آن خوب است و اگر استحكام خود را از دست داد سريعا آن را جايگزين كنيد فقط از كيفيت خوب استفاده كنيد . پلي يورتن بتراكم 2 / 1 و فشردگي 30 تا 35 توصيه مي شود .

تشكچه هاي روي ويلچر داراي دو نوع بادي و اسفنجي هستند . تشكچه بادي از دو لايه لاتكس زيرين و رويي تشكيل شده كه در سطح خود حبابچه هايي مملو از هواي متراكم قابل تنظيم توسط دريچه دارد و هنگام استفاده از آن ، وزن فرد در سطح نشيمنگاه بصورت يكسان تقسيم مي گردد .

تشكچه اسفنجي :
از جنس فوم جهت استفاده افراد با وزن هاي مختلف تهيه شده و قابليت تغيير ارتفاع در سطح نشيمنگاه را با توجه به راحتي فرد ويلچر سوار دارد .

دو نوع دارد :
1. تشكچه خرده فشرده شده
2. تشكچه اسفنجي دو حالته

- همچنين تشك مواج هم از لوازمي است كه در برداشت مداوم فشار از روي نواحي تحت فشار بدن در بيماران هاي ريسك (پر خطر) بسيار موثر مي باشد . اين وسيله مجموعه اي از سلول هاي حاوي هواست كه به يكديگر مرتبط مي باشند و توسط پمپ مخصوص بطور يك در ميان پر و خالي مي شوند .

• در مواردي از تغيير وزن بدن ممكن است نياز باشد پهناي صندلي را تغيير دهيد .
هرگز از لاستيك يا حلقه هاي هوا استفاده نكنيد آنها خطرناك هستند زيرا جريان خون پوست داخل پا را مسدود مي كند .
نكته : تغيير وزن ضروري است . كوسن يا بالش ها تنها از زخم هاي پوست پيشگيري مي كند .

همچنين :
مطمئن شويد ركاب هاي صندلي چرخدار در ارتفاع مستقيم بالا جهت بيمار تنظيم شده است . اگر ركاب هاي پا خيلي بالا تنظيم شو د بروي مفصل لگن فشار وارد خواهد كرد .
روي صندلي چرخدار راست بنشينيد .كاهش فعاليت به فشار اضافي انتهاي استخوان هاي عقب منجر مي شود .
برروي يك طرف تكيه نكنيد .
مراقبت روزمره از پوست را بكار ببريد .

پيشگيري از زخم هاي پوست :

جديترين مسئله در افراد ضايعه نخاعي نگهداشتن سلامت پوست است . پوست سالم بي عيب است پوست خوب با روغن هاي طبيعي چرب مي شود و با خونرساني خوب تغذيه مي شود . پوست با رژيم غذايي خوب ، بهداشت خوب ، معاينه منظم و كاهش منظم فشار سالم باقي مي ماند .

بهداشت

بيمار بايد پوست را سالم و خشك نگه دارد ، پوستي كه بطور مكرر با ادرار، عرق يا مدفوع مرطوب مي شود احتمالا بيشتر تخريب مي شود . پوست را بعد از حمام خوب خشك كنيد اما با حوله محكم مالش ندهيد چون پوست مي تواند دچار آسيب شود . ممكن است شنيده باشيد كه الكل را بالاي ناحيه استخوان ماساژ دهيد و براي سالم نگه داشتن پوست بيمار خوب است اما توجه كنيد الكل بيرون پوست را خشك و خشكيده مي كند . سلامت پوست را بررسي كنيد .

رژيم غذايي و مايعات

پوست بدن جهت تغذيه و بازسازي سلول هاي خود به مقدار معيني ويتامين و مواد معدني نياز دارد . لذا فرد بايد رژيم غذايي متعادل داشته باشد كه شامل ميوه ، سبزيجات ، نان، حبوبات و سيب زميني، شير و فراورده هاي لبني ، گوشت ماهي و انواع مركبات حاوي ويتامين C مي باشد . ضمن رعايت در مصرف نان و چربي كه مي تواند سبب افزايش وزن شود .

تمرينات بدني : تمرينات منظم بدن هم مي تواند گردش خون را بخوبي برقرار نمايد . همچنين سبب مي شوند وزن بدن افزايش نداشته باشد .

چون اضافه وزن مي تواند سبب افزايش فشار روي قسمت هاي استخواني بدن شود .

ورزش هايي مثل يوگا و شنا و نيز ورزش هاي مورد علاقه فرد در صورتي كه با درد همراه نباشد ، توصيه مي شود .
از سوي ديگر كم وزني هم مي تواند سبب ايجاد فشار روي قسمت هاي استخواني بدن شود . چون افراد كم وزن عضله و چربي كمتري دارند همچنين ممكن است سوء تغذيه نيز داشته باشند و ويتامين و مواد معدني كافي مورد نياز بدن را دريافت نكند . لذا اين افراد در حفظ سلامت پوست و بهداشت پوست بدن با مشكلات بيشتري مواجه مي شوند .

اطلاعات لازم جهت پيشگيري از زخم هاي پوست

انجام دهيد :

• مطمئن شويد پدال هاي پا در صندلي چرخدار نسبت به بلندي صحيح تنظيم شود .
• از تشكچه روي ويلچر يا يك بالش يا كوسن توصيه شده برروي صندلي چرخدار استفاده كنيد .
• در صندلي چرخدار راست بنشينيد ( كاهش فعاليت يا خميده بودن سريعا به تخريب زود پوست بالاي عقب استخوان خاجي منتهي مي شود )
• هنگاميكه كفش هاي تازه مي پوشيد پاها را بدقت بررسي كنيد . كفش نبايد خيلي تنگ يا بزرگ باشند .
• از جوراب حمايت كننده ( ساپورت ) استفاده كنيد .
• پوست را تميز نگه داريد ، باقي ماندن ادرار برروي پوست مي تواند به ايجاد مشكل منتهي شود .
• از يك تشك محكم ( نه سفت ) استفاده كنيد كه تكيه گاه براي بدن ايجاد مي كند . تشكچه روي ويلچر بطور منظم به پخش شدن وزن بطور يكنواخت كمك مي كند .
• دمر خوابيدن مفصل ران را به خارج مي كشد . همچنين اين وضعيت فشار را بيشتر بطور يكنواخت پخش مي كند و شانس كمتر براي ايجاد زخم ها مي باشد .
• صندلي چرخدار خود را به جلو حركت دهيد يا وزن خود را هر 15 دقيقه در روي صندلي چرخدار جابجا كنيد .
• اگر پوست شما خشك است از كرم هاي چرب كننده استفاده كنيد
• به ياد داشته باشيد حتي تغيير بسيار جزئي در وضعيت تا حدي كمك كننده است .

انجام ندهيد :

• از حلقه لاستيك هوا يا هر نوع حلقه استفاده نكنيد ، اينها مقداري فشار در جايي كه نمي خواهيد ايجاد مي كند و جريان خون پوست در داخل حلقه مسدود مي شود .
• كمر بند بهداشتي نپوشيد كه مي تواند به زخم هاي فشاري منتهي شود .
• لباس با وزن سنگين ، لباس زير نايلوني يا لباس سفت نپوشيد .
• اسباب در جيب هاي شلوار يا برروي صندلي چرخدار نگذاريد .
• برروي پوست خشك الكل استفاده نكنيد .
• در تخت با بالابردن سر به مدت طولاني ننشينيد اين موارد باعث مي شود پوست بالاي انتهاي تحتاني نخاع فشرده شود و مي تواند به زخم ها منتهي شود .
• هرگز بيمار روي ويلچر يا تخت كشيده نشود ، بلكه بايستي براي جابجايي ، او را بلند نمود .

درمان :

بهترين نتايج درماني زخم بستر ، ناشي از بكارگيري يك كادر منظم از متخصصين خواهد بود و نيز شامل اقدامات ذيل مي باشد :

1. انجام مراقبت صحيح :

- مراقبت پوستي و بهداشت مناسب
- پرهيز از خشكي پوست
- مهمترين نكته در مراقبت اين بيماران ، كم كردن فشار است .
- با تغيير وضعيت حداقل هر 2 ساعت يكبار ، از بدتر شدن روند زخم جلوگيري كنيد .
- از تشك مواج استفاده شود كه مي تواند فشار را از نواحي تحت فشار (روي برجستگيها و نواحي استخواني) كاهش دهد .
- تشكچه روي ويلچر هم مي تواند سبب كاهش فشار در وضعيت نشسته بيمار شود و در هنگاميكه زخم بخصوص در ناحيه نشيمنگاه است ، بسيار كمك كننده است .
- مرتباً ملحفه هاي بيمار خشك باشد و يا از پانسمان ضد نفوذ آب استفاده كنيد .

2. كنترل عفونت

• زخم را تميز نگه داريد .
• در هر بار تعويض پانسمان ، زخم را به آرامي نرمال سالين شستشو دهيد .
• از آنتي سپتيك و پاك كننده هايي مثل بتادين جداً پرهيز شود بخاطر اينكه نسبت به تشكيل بافت هاي گرانولاسيون جديد ، سيتوتوكسيك هستند .
• لازم است منطقه بافت مرده جداسازي و دبريد شود .
• مراقب آلوده شدن زخم باشيد ( سرايت از محل زخمهاي ديگر – يا ادرار و يا مدفوع )
• زخمهاي عفوني ممكن است بوي عفونت داشته باشد و تغيير رنگ دهد و يا حتي ترشح چركي داشته باشد
• در صورت عدم بهبود پوست طي چند روز پس از شروع درمان و نيز بروز علائم عفونت ، آنتي بيوتيك توسط پزشك تجويز مي شود .

3. حمايت تغذيه اي از بيمار

• به محض پذيرش بيمار با يك متخصص تغذيه مشاوره شود زيرا كه بايستي بهترين رژيم غذايي جهت بهبود بيمار تعيين گردد .
• كمبودهاي تغذيه اي بايستي جبران شود ( ويتامين C، ويتامين K و روي )
• مصرف مايعات كافي نيز توصيه مي شود .
• اگر بيمار مبتلا به سوء تغذيه باشد ، توانايي ساخت كافي پروتئين براي اصلاح بافت تخريب شده ندارد و ضروري است مداخلات تغذيه اي شامل تجويز مكمل هاي تغذيه اي و مواد مغذي براي بيمار آغاز گردد . ويتامين ها و مواد معدني با دوز صحيح توسط متخصص تغذيه در صورت لزوم تجويز مي شود .
• شواهدي در دست است كه رژيم پر پروتئين به بهبود زخم كمك مي كند بنظر مي رسد اين رژيم خصوصا در بهبود زخم هايي كه در 8 هفته بهبود نمي يابند ، كمك كننده است .

4. بررسي روزانه

همانطور كه در اين مقاله عنوان شد هر فرد بايستي روزانه نسبت به بررسي و كنترل محل هاي مستعد فشار اقدام نمايد .
• از تشكچه روي ويلچر به طور مناسب نگهداري نمايد .
• هنگام قرار گرفتن در موقعيت هاي پر خطر مانند مسافرت ها بعلت نشستن طولاني مدت در خودرو يا هواپيما توجه خاص داشته و برنامه رفع فشار خود را ادامه دهد .
• از خشكي پوست اجتناب و از مرطوب كننده ها استفاده نمايد .
• از مصرف سيگار پرهيز نمايد .
• استحمام روزانه و مراقبت بهداشت مناسب پوست را هيچگاه فراموش نكند .
• در بررسي روزانه نواحي تحت فشار ، هم بصورت مشاهده اي و هم بصورت لمسي معاينه دقيق داشته باشد .
• در لمس بايستي به مواردي همچون گرمي ، سفتي و ادم توجه كند . زيرا آسيب پوست ممكن است با مشاهده معمولي قابل شناسايي نباشد .
• هنگام نشستن روي ويلچر بايد هر 15 دقيقه يكبار ، حداقل خود را از روي ويلچر بلند كند .
• چرخش متناوب در تخت و در هنگام دراز كشيدن را فراموش نكند .
مهمترين مسئله در درمان اين است كه بتوان در مراحل اوليه ، زخم بستر را تشخيص داد و از پيشرفت آن جلوگيري كرد و لازمه آن نيز داشتن آگاهي كافي از سوي فرد بيمار در اين زمينه مي باشد .

منبع :isaarsci