همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : شكايت جوانان از درد زانو ممكن است نشانه آسيب به مينيسك باشد. داخل هر زانو چهار ليگامان يا رباط وجود دارد كه موجب پايداري زانو مي‌شود.

فشارهاي وارد شده به زانو بر اثر سقوط از ارتفاع، تصادفات يا حوادث ورزشي ممكن است باعث كشيدگي رباط‌ها يا پارگي‌شان شود. مينيسك‌هاي زانو هم احتمال دارد با همين فشارها پاره شود. آسيب به مينيسك و رباط باعث ايجاد درد در مصدومان مي‌شود. ميزان درد بستگي به​شدت صدمات دارد. وقتي رباط پاره مي‌شود بيماران علاوه بر درد، دچار ناپايداري و لقي مفصل هم مي‌شوند و احساس مي‌كنند به​اصطلاح زانويشان خالي مي‌كند و لق مي‌زند.

مينيسك‌ها نيز دو بافت نعلي‌شكل در قسمت داخلي و خارجي زانو است كه مانند بالشتكي بين استخوان‌ها قرار گرفته​ و نقش ضربه‌گير را دارد. مينيسك‌ها فشارهاي وارد به زانو را جذب مي‌كند و مانع از فشار به غضروف مفصلي مي‌شود. پارگي‌ آنها هم به علت گيركردن‌شان در داخل استخوان‌هاست كه ناشي از فشار و ضربه خارجي است. پارگي مينيسك‌ها نيز علاوه بر درد علايمي مانند قفل كردن و صدا در زانو ايجاد مي‌كند. به​دنبال پارگي‌ها، خونريزي و تجمع مايع وتورم وريدي هم در زانو مشاهده مي‌شود.

يكي ديگر از علل درد زانو در جوانان كنده‌شدن يك تكه غضروف در زانوست. اين نيز باعث درد و خونريزي و گيركردن و قفل‌كردن زانو مي‌شود. پس در جواناني كه ورزشكار هستند يا تصادف كرده‌اند و با درد زانو يا يكي از نشانه‌هاي ذكرشده به پزشك مراجعه كرده‌اند، حتما بايد سالم‌بودن رباط‌ها، مينيسك‌ها يا غضروف تائيد شود.

درمان: ابتدا بايد از پارگي مينيسك اطمينان پيدا كنيم كه با ام‌آرآي مشخص مي‌شود. درمان پارگي مينيسك به صورت جراحي‌هاي بسته است كه با دستگاه آرتروسكوپي انجام مي​‍‌‌شود​ ولي اگر پارگي شديد باشد و ترميم‌پذير نباشد، تكه را جدا و از زانو خارج مي‌كنند. اما تا جايي كه مي‌شود بافت مينيسك را حفظ مي‌كنند، چون وجودش براي سلامت زانوها الزامي است.

آسيب به رباط‌ها بيشتر در ورزشكاران است. لق و خالي شدن زانو از علائمي است كه بدون جراحي برطرف نمي‌شود. اگر خالي‌شدن زانو ادامه بيابد، آرتروز زودرس ممكن است رخ دهد.

دردي كه در خانم‌هاي جوان ​شايع​تر است
كشكك، استخواني مثلثي شكل است كه جلوي زانو قرار دارد. اين استخوان براحتي زير پوست لمس مي‌شود. كشكك داخل تاندون عضله چهارسرران قرار گرفته است؛ عضله‌اي كه در قسمت جلويي ران قرار دارد و چهارقسمتي است. اين عضله در نهايت وارد كشكك مي‌شود، از آن مي‌گذرد و از زير ران به استخوان ساق پا متصل مي‌شود. با خم و راست شدن زانو كشكك هفت تا هشت سانتي‌متر روي آن حركت مي‌كند. اگر كشكك كاملا روي مسير خود باشد، ژل هيدروزورب فرد مشكلي نخواهد داشت​ ولي اگر اين حركت از مسير طبيعي خارج شود فشارهاي نامتعادلي پديد مي‌آورد و به غضروف زير كشكك صدمه مي‌زند. درد اغلب موقع نشستن و خم كردن زانو رخ مي‌دهد؛ چون با خم شدن زانو، كشكك روي استخوان ران قرار مي‌گيرد و فشار زيادي بين اين دو استخوان ايجاد مي‌شود. نشستن‌هاي طولاني‌مدت (در سفرهاي طولاني) يا هر فعاليتي كه فشار به زانو را افزايش دهد، باعث تشديد درد مي‌شود. دليل اصلي اين حالت، ضعف عضلات چهارسرران است.

درمان: افرادي كه در قسمت‌هاي جلويي زانو، اطراف كشكك يا زير آن احساس درد مي‌كنند، بايد عضله چهارسرران را تقويت كنند. اين بيماران نبايد زياد به زانو فشار بياورند و آن را خم و راست كنند. اغلب با رعايت موارد ذكرشده علائم از بين مي‌رود اما بعضي از بيماران مشكلي فراتر از اين دارند زيرا دچار مشكل آناتوميك هستند كه باعث مي‌شود كشكك در مسير طبيعي خود حركت نكند. در اين مواقع عمل جراحي ضرورت مي‌يابد.

دردهاي شايع بعد از50 سالگي
اين دردها به دليل ساييدگي مفصل زانو يا همان آرتروز است. آرتروز در انسان‌ها با گذشت سن پديده‌اي طبيعي محسوب مي‌شود و بيشتر مفاصل با آن درگير است كه شايع‌ترين مفاصل درگير، مفاصل زانوهاست ولي در برخي از افراد به دليل ساختار بدني خاص يا افزايش وزن، فشار بيش از حدي به مفصل وارد مي‌شود و آرتروز زودتر از موعد يا با شدت بيشتر بروز مي‌يابد. افزايش وزن از مهم‌ترين علل بروز آرتروز است. مطالعات نشان مي‌دهد در ازاي هر يك كيلوگرم نمايندگي محصولات هارتمن وزن بدن در سطح صاف سه تا پنج كيلوگرم نيرو به زانو وارد مي‌شود و وقتي فرد روي پله راه مي‌رود اين ميزان در ازاي هر كيلو وزن، ده برابر مي‌شود. عامل ديگري كه آرتروز را تشديد مي‌كند ناهنجاري‌هايي است كه در زانوي افراد ديده مي‌شود؛ مثل كساني كه پاي پرانتزي يا ضربدري دارند. اين ناهنجاري باعث مي‌شود فشار به‌صورت نامتعادل روي زانو وارد شود. صدمات به رباط‌ها و مينيسك‌ها نيز جزو عواملي است كه بروز آرتروز را تسريع مي‌كند. پارگي رباط‌ها يا مينيسك‌ها باعث از بين رفتن حركات طبيعي زانو مي‌شود و حالت لق زدن و خالي كردن بتدريج غضروف را مي‌سايد و بيمار را دچار آرتروز زودرس مي‌كند.

‌درمان: درمان پيشگيرانه مقدم است؛ زيرا آرتروز درمان قطعي ندارد. عوامل خطر بايد از بين برود. مثلا وزن كنترل شود. پارگي‌هاي مينيسك و رباط ترميم و ناهنجاري‌هايي مانند پاي ضربدري و پاي پرانتزي اصلاح شود. همه افراد بايد عضله چهارسرران قوي داشته باشند، زيرا اين عضله كاملا روي زانو را مي‌پوشاند و هر قدر قوي‌تر باشد فشارهاي روي زانو را بهتر جذب مي‌كند.

وقتي وجود آرتروز خفيف قطعي شد، مي‌توان با آموزش و كاهش فشار روي مفصل زانو، درد و ادامه ساييدگي را متوقف كرد. دويدن و فعاليت‌هاي شديد مانند كوهنوردي در اين افراد بايد محدود شود. اگر آرتروز شديدتر شود علاوه بر آموزش‌ها، دارو هم تجويز مي‌شود تا التهاب و تورم كمتر شود و بيمار راحت‌تر زندگي كند​ اما گاهي آموزش و تجويز دارو هيچ اثري ندارد. پانسمان زخم بستر زانوهاي بيمار حالت پرانتزي يافته و فعاليتش‌ محدود شده است؛ به‌‌طوري‌كه حتي نمي‌تواند كارهاي شخصي خود را انجام دهد و كاملا به ديگران وابسته شده است. اين وضع گزينه آخر را پيش رو قرار مي‌دهد و آن عمل جراحي است. در عمل جراحي روكش ساييده ​ با يك مفصل مصنوعي عوض و تغيير شكل‌هاي زانو اصلاح مي‌شود. بعد از جراحي بيماران مي‌توانند تا 120 درجه زانوي خود را خم كنند و زندگي را براحتي ادامه دهند.

عوامل ديگر: توده‌هاي اطراف زانو، آسيب‌هاي تاندوني، دردهاي عضلاني و دردهاي ناشي از كار زياد نيز از ديگر مواردي است كه موجب درد زانو مي‌شود.

توصيه به كساني كه آرتروز دارند
ـ‌ روي سطح مسطح راه برويد. از راه رفتن روي سطوح شيبدار و پله خودداري كنيد. اگر مجبور به اين كار هستيد با گرفتن نرده يا فشار دست به ديوار، مسير را طي كنيد.

ـ‌ از توالت‌فرنگي استفاده كنيد. حداكثر خميدگي در زانو‌ها 120 درجه است. از نشستن چهارزانو و دوزانو خودداري كنيد. بهتر است هميشه از صندلي يا مبل استفاده كنيد. حتي نماز را ​روي صندلي بخوانيد.

ـ‌ پياده‌روي را فراموش نكنيد. نشستن زياد باعث خشكي عضلات مي‌شود. از همين امروز شروع كنيد. روزي نيم ساعت ورزش بسيار به كمك‌تان مي‌آيد.

ـ كفش‌هاي راحتي و نرم با پاشنه سه سانتي‌متري بپوشيد. از پوشيدن صندل يا دمپايي اجتناب كنيد. اين كفش‌ها موجب ناپايداري پا مي‌شود و احتمال زمين خوردن با آنها زياد است.

ـ‌ رژيم غذايي‌تان را اصلاح كنيد. ​بايد پماد زخم وزن‌تان را كم كنيد. كاهش وزن موجب كاهش فشار روي زانوها مي‌شود.
ـ عضلات چهارسرران بايد تقويت شود. يكي از ورزش‌هاي كمك‌كننده، راه‌رفتن در استخر كم‌عمق است. مقاومت آب عضلات را محكم مي‌كند.

بهپو