همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش ، در دنياي پزشكي و سلامت توجه بسيار زيادي روي آثار و مضرات اضافه‌وزن وجود دارد اما در مورد كم‌وزني يا "وزن كمتر از حد طبيعي" صحبت چنداني نمي‌شود. آيا چيزي در مورد خطرات احتمالي كه ممكن است ناشي از وزن كم باشد مي‌دانيد. اگر نمي‌دانيد لازم است بگوييم خطراتي وجود دارد كه ناشي از وزن كم و كمبود مواد مغذي بدن است كه شامل موارد زير مي‌شوند:

-- سوءتغذيه، كمبود ويتامين يا كم‌خوني
-- پوكي استخوان ناشي از كمبود ويتامين D و كلسيم
-- كاهش عملكرد سيستم ايمني بدن
-- افزايش خطر احتمال عوارض جانبي ناشي از عمل جراحي
-- اختلال در باروري ناشي از چرخه قاعدگي نامنظم
-- اختلال در رشد به‌ويژه در كودكان و نوجوانان

در ادامه‌ي اين مطلب به توضيحات بيشتري پيرامون خطرات احتمالي ناشي از كم‌وزني پرداخته و چگونگي تشخيص كم‌وزني، علائم احتمالي آن و روش‌هايي براي مقابله با آن را توضيح خواهيم داد.

چطور بفهميم كم‌وزن هستيم يا خير؟
شاخص توده بدني يا BMI مي‌تواند در تشخيص كمبود وزن مفيد باشد. شاخص توده بدني تخميني از ميزان چربي بدن بر اساس قد و وزن افراد است. براي به‌دست آوردن شاخص توده بدني خود از اين فرمول استفاده كنيد:
قد به متر را به توان 2 برسانيد، سپس آن را تقسيم بر وزن خود به كيلوگرم كنيد. به‌طور مثال فردي كه قدش 175 سانتي‌متر است به متر مي‌شود 1.75، سپس اين عدد را به توان پماد آلفا براي جوش صورت 2 مي‌رسانيم كه مي‌شود 3.0625. حالا وزن فرد كه به‎‌طور مثال 78 كيلوگرم است را تقسيم بر اين عدد مي‌كنيم كه نتيجه مي‌شود 25.4.

بعد از به دست آورد‌ن شاخص توده بدني خود مي‌توانيد از جدول زير براي اطلاع از اضافه‌وزن و يا كم‌وزني خود مطلع شويد.
بازه شاخص توده بدني وضعيت وزن
كمتر از 18.5 دچار كم‌وزني
18.5 تا 24.9 طبيعي
25 تا 29.9 اضافه‌وزن
30 و بالاتر چاق

البته اگر قرار باشد شاخص توده بدني به‌تنهايي براي ارزيابي سلامتي مورد استفاده قرار گيرد شايد محدوديت‌ها و ابهاماتي به وجود آيد. به‌طور مثال:
-- در ورزشكاراني كه حجم عضلاني زيادي دارند، به علت سنگين‌تر بودن عضله از چربي، شاخص BMI ممكن است در محاسبه دچار اشتباه شده و وزن عضله را وزن چربي قلمداد كند.
-- در افراد مسن‌تر كه از ميزان عضلات كاسته شده نيز ممكن است ميزان چربي دست‌كم گرفته شود.

سوءتغذيه
افرادي كه دچار كم‌وزني هستند، احتمالاً به دليل كم‌خوري، از وجود كافي مواد غذايي سالم كه حاوي مواد مغذي‌ مهمي براي بدن هستند، محروم مي‌باشند. اين فقدان مواد مغذي كافي، منجر به سوءتغذيه مي‌شود. سوءتغذيه به طرق مختلفي مي‌تواند سلامت انسان را تحت تأثير قرار دهد. افرادي كه دچار سوءتغذيه هستند با علائمي از قبيل موارد زير مواجه خواهند بود:
-- احساس خستگي يا افت انرژي
-- اغلب بيمار شدن و يا دچار مشكل بودن در مبارزه با بيماري
-- چرخه قاعدگي نامنظم يا عدم رخ دادن چرخه در بانوان
-- نازك شدن يا ريزش مو، خشكي پوست و مشكلات مرتبط با دندان

افرادي كه دچار كم‌وزني هستند و اين كم‌وزني به دلايلي مثل رژيم غذايي نامتعادل و يا بيماري‌هايي كه در جذب مواد مغذي تداخل دارند، مي‌باشد، احتمال دچار بودن به سوءتغذيه در آن‌ها بيشتر است. سوءتغذيه مي‌تواند پماد زخم بستر منجر به كم‌خوني و يا كمبود ويتامين‌هاي ضروري بدن شود. علاوه بر آن كم‌خوني مي‌تواند ناشي از مشكل سوءجذب مواد مغذي باشد.

كاهش عملكرد ايمني بدن
طبق يك بررسي كه در سال گذشته انجام‌ شده ارتباطي ميان كم‌وزني و افزايش ميزان عفونت‌ها يافته شده است. البته كارشناسان در تشخيص اينكه مشكل مذكور، مستقيماً در نتيجه كم‌وزني است و يا اينكه در نتيجه عللي است كه موجب كم‌وزني شده‌اند با دشواري مواجه هستند. به‌طور مثال سوءتغذيه مي‌تواند منجر به ضعف در عملكرد سيستم ايمني بدن و همچنين كاهش وزن شود. بنابراين در اين زمينه به تحقيقات بيشتري نياز است تا به نتايج دقيق‌تري دست يافت.

خانم‌هاي با شاخص توده بدني پايين، در معرض افزايش خطر آمنوره قرار دارند. آمنوره مي‌تواند منجر به ناباروري شود.
طبق نتايج يك بررسي مشخص شد در افرادي كه جراحي جايگزيني زانو داشته و به كم‌وزني مبتلا بودند در مقايسه با افرادي كه همين جراحي را داشته اما كم‌وزني ندارند بيشتر احتمال وقوع عفونت بعد از جراحي وجود دارد. البته محققان فعلاً نتوانستند دليل اين اتفاق را بيابند اما معتقدند بدن افراد كم‌وزن به‌خوبي افراد معمولي قادر به ترميم زخم‌ها نيست.
يافته ديگر محققان حاكي از آن است كه اين كم‌وزني باعث مي‌شود انسان داراي هموگلوبين قبل از عمل جراحي پاييني باشد. بنابراين نتايج، كم‌وزني مي‌تواند توانايي بدن در ترميم زخم‌ها را تحت تأثير قرار دهد.

طي تحقيقي ديگر افزايش عوارض جانبي در افراد دچار كم‌وزني كه عمل جايگزيني لگن داشته‌اند در مقايسه با افراد با وزن طبيعي مشاهده شد. همچنين عوارض جانبي بيشتري در جراحي باي‌پس كرونري و جراحي پيوند ريه هم در افراد دچار كم‌وزني ديده شده است.
علاوه بر اين‌ها محققان شاخص توده بدني پايين را با وقوع مرگ بعد از عمل جراحي در يكسال اول بعد از عمل باي‌پس اندام تحتاني مرتبط مي‌دانند.

پوكي مري انسان استخوان
وزن كم مي‌تواند احتمال ابتلا به "تراكم كم مواد معدني استخوان" و پوكي استخوان را افزايش دهد. طبق تحقيقي "تراكم مواد معدني استخوان (BMD)" 1767 خانم در سنين قبل از يائسگي مورد بررسي قرار گرفت و مشخص شد 24درصد از خانم‌هايي كه شاخص توده بدني آن‌ها 18.5 و يا كمتر بود دچار تراكم كم مواد معدني استخوان بودند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه دچار كم‌وزني بودن، خطر پوكي استخوان را افزايش مي‌دهد

ناباروري
خانم‌هاي با شاخص توده بدني پايين در معرض افزايش خطر آمنوره (عدم عادت ماهيانه) و ساير اختلالات چرخه قاعدگي قرار دارند. چرخه قاعدگي نامنظم و يا عدم وقوع چرخه قاعدگي مي‌تواند نشانه‌اي از عدم تخمك‌گذاري باشد و عدم تخمك‌گذاري مزمن مي‌تواند منجر به ناباروري شود.
بنابراين خانم‌هايي كه قصد بچه‌دار شدن دارند و درعين‌حال دچار كم‌وزني هستند بهتر است با يك پزشك مشورت كنند. پزشك مي‌تواند با يك آزمايش خون ساده متوجه تخمك‌گذاري منظم شود. ممكن است پزشكان به خانم‌هايي كه كم‌وزني دارند توصيه به افزايش وزن و رسيدن به يك وزن متعادل و مطلوب براي بارداري كنند.
كم‌وزني مي‌تواند جنين را نيز در معرض خطرهايي قرار دهد. بنابراين لازم است براي بارداري به وزن مناسب رسيد و آن را حفظ كرد.

تأخير در رشد
تأخير رشد را در كودكاني كه دچار كم‌وزني هستند مي‌توان ديد به‌ويژه كودكان زير 3 سال كه مغز آن‌ها به‌ سرعت در حال رشد است. مغز به مواد مغذي نياز دارد تا به‌ درستي رشد كند. ممكن است بدن كودكان دچار كم‌وزني از تغذيه شدن با مواد مغذي مهم كه مي‌تواند ناشي از سوءتغذيه يا سوء جذب باشد محروم شوند.

يكي از كارهايي كه متخصصان اطفال انجام مي‌دهند اندازه‌گيري ميزان رشد كودكان است. پزشكان معمولاً در هر ملاقات ميزان رشد كودك را اندازه‌گيري و وارد جدولي مي‌كنند. سپس پزشكان از اين جدول براي مقايسه خريد قطره آهن فروزومال رشد كودك با ميانگين رشد ساير كودك‌هاي هم سن و سال او استفاده مي‌كنند. اگر درصد رشد كودك كاهش يافته باشد مي‌تواند نشانه‌اي هشدارآميزي مبني بر عدم رشد كافي كودك باشد.

چطور از كم‌وزني خلاص شويم؟
اگر احساس مي‌كنيد دچار كم‌وزني هستيد با يك پزشك و يا متخصص تغذيه صحبت كنيد. آن‌ها سابقه پزشكي شما و تمام مواردي كه ممكن است به كاهش وزن و يا عدم تغذيه مناسب منجر شده باشد را مورد بررسي قرار خواهند داد. شايد بهتر باشد قبل از مراجعه به پزشك چند سؤال از خود پرسيده و نتيجه آن‌ها را براي ارائه به پزشك در ذهن خود داشته باشيد. سؤالاتي شامل موارد زير:
-- آيا اخيراً احساس مشكل يا بيماري داشته‌ايد؟ چه علائمي همراه اين بيماري تجربه كرده‌ايد؟
-- آيا از وعده غذايي خاصي صرف‌نظر مي‌كنيد؟ و يا به‌جاي آن از ميان وعده استفاده مي‌كنيد؟
-- آيا دچار استرس يا افسردگي هستيد كه باعث از دست دادن اشتها شده باشد؟
-- آيا اخيراً اقدامي براي كاهش وزن داشته‌ايد؟
-- آيا احساس خوبي از غذا نخوردن به شما دست مي‌دهد؟

اگر پزشك در بررسي‌هاي خود تشخيص داد كه مشكلي جدي در ميان نيست، آنگاه ممكن است برنامه‌ريزي براي رسيدن به وزن مناسب را در دستور كار قرار دهد. بنابراين با چند ترفند و تغيير ساده در سبك زندگي و رژيم غذايي مي‌توان به افزايش وزن تا رسيدن به وزن مناسب دست يافت. اين ترفندها عبارت‌اند از:
-- وعده‌هاي غذايي كوچك اما مكرر داشته باشيد و به وعده‌هاي خود چند ميان‌وعده بيفزاييد.
-- از غذاهاي غني از مواد مغذي مثل ميوه‌ها، سبزي‌ها، دانه‌هاي كامل، محصولات لبني و آجيل‌ها استفاده كنيد
-- به زمان نوشيدن و چيزي كه مي‌نوشيد بيشتر دقت كنيد. به‌جاي نوشابه‌هاي رژيمي، قهوه و ساير نوشيدني‌ها از اسموتي‌ها استفاده كنيد.
-- اگر نوشيدني‌ها اشتهاي شما را كاهش مي‌دهند، سعي كنيد آن‌ها كرم اسكار رژودرم را 30 دقيقه بعد از غذا ميل كنيد.
-- كالري بيشتري به غذاهاي خود اضافه كنيد.
-- سعي كنيد با ورزش كردن به حجم عضلات خود بيفزاييد.

منبع: تبيان