- نویسنده : عيسي قاسمي
- بازدید : 324 مشاهده
رنگي شدن چشم جنين به چه عواملي وابسته است؟
رنگي شدن
چشم جنين به ميزان ترشح ملانين و تركيب DNA والدين بستگي دارد. پس براي داشتن نوزادي با چشمان رنگي به دنبال دمنوش و داروهاي گياهي نباشيد!
دكتر زخم| سرويس مادر و كودك - معمولا اولين كاري كه والدين با ديدن نوزاد انجام مي‌دهند، نگاه به چشمان او و حدس زدن رنگ آن است. در حقيقت، رنگ چشم يكي از ويژگي‌هاي ژنتيكي است كه بيش از هر چيز توجه و كنجكاوي والدين را به خود جلب مي‌كند. آن‌ها با تعجب مي‌پرسند "آيا چشمان نوزادم قهوه‌اي، آبي، سبز، فندقي يا طوسي ميشود؟" در نهايت، رنگ چشم جنين بستگي به ماده‌اي ژنتيكي دارد كه هر والد در آن نقش دارد. اما به دليل تركيب دي ان اي والدين، پيش بيني رنگ چشم نوزاد كار آساني نيست.
در اين مطلب مي‌خوانيد:
در اين مطلب مي‌خوانيد:
- چگونگي تشكيل رنگ چشم جنين
- پيش بيني رنگ چشم جنين
- سوالات متداول درباره رنگي شدن چشم جنين
- محافظت از چشمان نوزاد
- ملاحظات ديگر
چگونگي تشكيل رنگ چشم جنين
بيشتر نوزادان قفقازي با چشم‌هاي آبي مايل به خاكستري متولد مي‌شوند، در حالي كه بسياري از نوزادان آفريقايي-آمريكايي، آسيايي و لاتين تبار‌ها با چشمان قهوه‌اي يا تيره متولد مي‌شوند. گاهي اوقات، چشمان آن‌ها در بدو تولد سياه به نظر مي‌رسد. البته اين رنگ ثابت نمي‌ماند و با تابش نور به سلول‌هاي توليد كننده رنگ در عنبيه، تغيير مي‌كند. عنبيه بخشي از چشم است كه پشت قرنيه قرار دارد و ميزان باز شدن مردمك براي ورود نور را كنترل مي‌كند.
معمولاً اين روند تغيير رنگ چشم تا شش ماهگي نوزاد ادامه دارد. البته در برخي موارد نيز تثبيت رنگ چشم تا سه سالگي طول مي‌كشد و در موارد نادر ممكن است رنگ چشم در بزرگسالي تغيير كند!
معمولاً اين روند تغيير رنگ چشم تا شش ماهگي نوزاد ادامه دارد. البته در برخي موارد نيز تثبيت رنگ چشم تا سه سالگي طول مي‌كشد و در موارد نادر ممكن است رنگ چشم در بزرگسالي تغيير كند!
نقش ملانين
به طور كلي، رنگ چشم توسط ملانوسيت‌ها (سلول‌هاي مسئول ترشح پروتئين ملانين) تعيين ميشود. با گذشت زمان، اگر رنگ چشمان نوزاد آبي باشد، ملانوسيت‌ها فقط كمي ملانين لوزالمعده ترشح مي‌كنند. اگر كمي بيشتر ملانين ترشح شود، چشم نوزاد سبز يا فندقي ميشود، و اگر رنگ چشمان نوزاد قهوه‌اي باشد، ملانوسيت‌ها ملانين زيادي ترشح مي‌كنند.
نقش ژنتيك در رنگي شدن چشم جنين
به گفته دانشمندان ميزان توليد ملانوسيت‌ها تحت تأثير ۱۵ ژن قرار دارد كه تنها دو مورد از آن‌ها مورد مطالعه قرار گرفته اند. اين دو ژن در دو سري (آلل) طبقه بندي مي‌شوند. چشماني با رنگ‌هاي قهوه‌اي و آبي و چشماني با رنگ‌هاي آبي و سبز است. در نتيجه، رنگ چشم كودك تركيبي از رنگ چشم والدين است. رنگ‌هاي ديگر چشم مانند خاكستري، فندقي، بنفش و چندين تركيب ديگر هنوز به درستي مورد مطالعه قرار نگرفته اند.
امروزه، بر اساس آنچه تاكنون در مورد رنگ چشم جنين به دست آمده، مي‌توان الگوريتمي براي آن تعيين كرد. براي نمونه اگر رنگ چشم پدر و مادر هر دو، تيره باشد، به دليل غلبه آلل قهوه اي، به احتمال زياد، رنگ چشم جنين تيره است. البته در صورتي كه در خانواده پدر و مادر؛ چشم رنگي (آبي) وجود داشته باشد، احتمال بسيار اندكي وجود دارد كه چشمان نوزاد آبي شود.
به همين دليل، احتمال داشتن رنگ چشمي كاملا متفاوت با والدين وجود دارد، هرچند بسيار اندك است. يعني اين امكان وجود دارد كه والديني كه هر دو چشمان آبي دارند، فرزندي با چشم‌هاي قهوه‌اي داشته باشند. اين پديده به اين دليل رخ مي‌دهد كه رنگ چشم، يك ويژگي چندوجهي است و تحت تأثير چندين ژن است كه بر رنگ چشم تاثير مي‌گذارند.
تا پيش از اين رنگ چشم قهوه‌اي ويژگي "غالب" و رنگ چشم آبي ويژگي "مغلوب" محسوب مي‌شد. اما علم امروز نشان مي‌دهد كه تعيين رنگ چشم كار چندان ساده‌اي نيست. رنگ چشم تحت تأثير يك يا دو ژن نيست بلكه تعداد زيادي ژن در تعيين رنگ چشم موثرند.
امروزه، بر اساس آنچه تاكنون در مورد رنگ چشم جنين به دست آمده، مي‌توان الگوريتمي براي آن تعيين كرد. براي نمونه اگر رنگ چشم پدر و مادر هر دو، تيره باشد، به دليل غلبه آلل قهوه اي، به احتمال زياد، رنگ چشم جنين تيره است. البته در صورتي كه در خانواده پدر و مادر؛ چشم رنگي (آبي) وجود داشته باشد، احتمال بسيار اندكي وجود دارد كه چشمان نوزاد آبي شود.
به همين دليل، احتمال داشتن رنگ چشمي كاملا متفاوت با والدين وجود دارد، هرچند بسيار اندك است. يعني اين امكان وجود دارد كه والديني كه هر دو چشمان آبي دارند، فرزندي با چشم‌هاي قهوه‌اي داشته باشند. اين پديده به اين دليل رخ مي‌دهد كه رنگ چشم، يك ويژگي چندوجهي است و تحت تأثير چندين ژن است كه بر رنگ چشم تاثير مي‌گذارند.
تا پيش از اين رنگ چشم قهوه‌اي ويژگي "غالب" و رنگ چشم آبي ويژگي "مغلوب" محسوب مي‌شد. اما علم امروز نشان مي‌دهد كه تعيين رنگ چشم كار چندان ساده‌اي نيست. رنگ چشم تحت تأثير يك يا دو ژن نيست بلكه تعداد زيادي ژن در تعيين رنگ چشم موثرند.
بيشتر بخوانيد: چه عواملي رنگ چشم نوزاد شما را تعيين مي كند؟
پيش بيني رنگ چشم جنين
از آنجا كه هنوز تاثير متقابل ژن‌ها و نقش آن‌ها در تعيين رنگ چشم، به طور كامل شناخته نشده است، پيش بيني رنگ چشم جنين كار دشواري است. برخي از احتمالات متداول براي تعيين رنگ چشم جنين به شرح زير است:
- اگر هر دو والدين چشماني آبي داشته كرم رژودرم باشند، به احتمال بسيار زياد چشمان نوزاد نيز آبي خواهد بود. البته به ياد داشته باشيد كه ممكن است تمام فرزندان چشم آبي نشوند.
- به همين ترتيب، وقتي والدين هر دو چشماني قهوه‌اي رنگ داشته باشند، احتمال قهوه‌اي شدن چشمان نوزاد بسيار زياد است. اما استثنا‌هايي نيز وجود دارد، به ويژه اگر مادربزرگ و پدربزرگي در هر يك از طرفين خانواده چشمان آبي داشته باشد، اين امكان وجود دارد كه والدين اطلاعات ژنتيكي رنگ چشم آبي را داشته باشند.
- در ضمن، اگر يكي از والدين چشم‌هاي قهوه‌اي و والد ديگر چشمان آبي داشته باشد، احتمال ۵۰/۵۰ وجود دارد كه نوزاد چشماني آبي داشته باشد.
- يادآوري اين نكته حائز اهميت است كه رنگ چشم نوزادان پس از تولد كمي تيره‌تر ميشود. براي نمونه اگر نوزاد در بدو تولد چشماني آبي دارد، ممكن است رنگ آن‌ها به سبز، فندقي يا قهوه‌اي روشن تغيير كند. به عبارت ديگر، اگر نوزادي با چشمان قهوه‌اي به دنيا بيايد، بعيد به نظر مي‌رسد كه با گذشت زمان آن‌ها آبي شوند. علاوه بر اين، تنها ۱۰ درصد از نوزادان رنگ چشمشان به مرور زمان تغيير مي‌كند.
در كل، يادآوري اين نكته ضروري است كه فقط با نگاه كردن به چشم‌هاي والدين، نمي‌توان رنگ چشم جنين را پيش بيني كرد.
بيشتر بدانيد: رنگ چشم نوزاد چه زماني ثابت مي شود؟
سوالات متداول درباره رنگي شدن چشم جنين
۱. آيا دارا بودن چشمان قهوه‌اي ويژگي "غالب" و چشمان آبي ويژگي "مغلوب" است؟
به گفته پزشكان، افرادي كه چشم‌هاي آبي، خاكستري يا سبز دارند نسبت به افرادي كه چشمان قهوه‌اي يا سياه دارند، به نور حساس‌ترند. در حقيقت، بيشتر افرادي كه چشمان رنگي دارند از فتوفوبيا يا حساسيت به نور رنج مي‌برند. آن‌ها در زير نور آفتاب دچار كك و مك مي‌شوند و پس از مدت كوتاهي زير لامپ‌هاي فلورسنت احساس خستگي كنند.
اين حساسيت به اين دليل ايجاد ميشود كه افراد داراي چشمان رنگي روشن، نسبت به افرادي كه چشم تيره‌اي دارند، در لايه‌هاي مختلف چشم رنگدانه‌هاي كمتري دارند. در نتيجه، آن‌ها قادر به كاهش تأثير لامپ‌هاي روشن يا نور خورشيد نيستند. با توجه به اين نكته، پانسمان زخم والدين بايد در خارج از خانه مراقب چشمان فرزندانشان باشند. از خستگي چشمان آن‌ها جلوگيري كنند و براي مدت طولاني زير نور شديد يا تابش آفتاب قرار نگيرند.
البته فارغ از رنگ چشم كودك، بهتر است هنگام بيرون آمدن از خانه، با عينك آفتابي از چشم‌هاي آن‌ها محافظت كنيد.
اين حساسيت به اين دليل ايجاد ميشود كه افراد داراي چشمان رنگي روشن، نسبت به افرادي كه چشم تيره‌اي دارند، در لايه‌هاي مختلف چشم رنگدانه‌هاي كمتري دارند. در نتيجه، آن‌ها قادر به كاهش تأثير لامپ‌هاي روشن يا نور خورشيد نيستند. با توجه به اين نكته، پانسمان زخم والدين بايد در خارج از خانه مراقب چشمان فرزندانشان باشند. از خستگي چشمان آن‌ها جلوگيري كنند و براي مدت طولاني زير نور شديد يا تابش آفتاب قرار نگيرند.
البته فارغ از رنگ چشم كودك، بهتر است هنگام بيرون آمدن از خانه، با عينك آفتابي از چشم‌هاي آن‌ها محافظت كنيد.
بيشتر بدانيد: زمان و ميزان توانايي تشخيص نور در نوزاد
عينك آفتابي كودك بايستي شرايط زير را دارا باشد:
- اندازه آن مناسب كودك باشد.
- چشمان كودك را كاملا بپوشاند.
- محافظت UVB و UVA داشته باشد تا بتواند هر دو نوع پرتو فرابنفش را مسدود كند.
۲. آيا با استفاده از گياهان دارويي در دوران بارداري مي‌توان موجب رنگي شدن چشم جنين شد؟
در باور عوام خوردن برخي از گياهان و دم كرده‌ها موجب رنگي شدن چشم جنين ميشود، اما اين موضوع از لحاظ علمي رد شده است. حتي مصرف دم كرده هاي گياهي در دوران بارداري بعضا خطرناك و موجب آسيب رسيدن به جنين ميشود. توصيه ما اين است كه پيش از مصرف هر گونه داروي گياهي ابتدا نظر پزشك معالجتان را جويا شويد تا ناآگاهانه موجب آسيب رسيدن به جنين نشويد!
۳. چگونه مي توان رنگ چشم جنين را تعيين كرد؟
با توجه به پيشرفت‌هاي علم ژنتيك ممكن است تعيين رنگ چشم جنين با روش‌هاي آزمايشگاهي ممكن باشد. اما با توجه به هزينه و ريسك بالاي آن، كاري غيرمنطقي به نظر مي‌رسد. در نتيجه آسان‌ترين راه براي داشتن فرزندي با چشماني رنگي، داشتن همسري با چشمان رنگي است! هرچند در اين حالت هم تعيين ۱۰۰ درصدي رنگ چشم جنين ممكن نيست!
بيشتر بخوانيد: بينايي نوزاد؛ سير تكامل بينايي و عوامل هشدار دهنده
محافظت از چشمان نوزاد
به ياد داشته باشيد كه چشم‌هاي نوزادان بسيار حساس هستند؛ بنابراين بهتر است از اقدامات لازم براي ايمن نگه داشتن چشمان نوزاد آگاه باشيد.
- در ماه‌هاي اول تولد، چشم نوزاد ترشحات جزئي دارد. هنگامي كه نوزاد را حمام مي‌كنيد، اين ترشحات را با پنبه استريل با احتياط تميز كنيد. از تميز كردن مدام چشم نوزاد با يك دستمال يا حوله خودداري كنيد.
- مراقب حركات دست نوزاد باشيد. نوزادان كنترل كمي روي عضلات خود دارند؛ بنابراين، ممكن است به چشمانشان آسيب بزنند. برخي از صدمات غير عمدي چشم در دوران شيرخوارگي ممكن است منجر به از بين رفتن دائمي پماد سوختگي بينايي شود. اسباب بازي‌هاي نرم با رنگ روشن در دستان نوزاد قرار دهيد و همواره مراقب حركات او باشيد.
- ناخن‌هاي نوزاد را بگيريد. ناخن‌هاي نوزاد در عين نرمي و زيبايي قادرند پوست و چشمان او را خراش دهند. براي پيشگيري بهتر است به طور مرتب ناخن‌هاي او را كوتاه كنيد و از دستكش نوزادي استفاده كنيد. اگر شما نيز از كوتاه كردن ناخن نوزاد وحشت داريد، مطلب كوتاه كردن ناخن نوزاد؛ مشكلات و راهكارها را مطالعه كنيد.
- گاهي اوقات چشمان نوزاد با يكديگر همراستا نيستند و نوعي انحراف دارند كه برخي به آن لوچي چشم مي‌گويند. اگر اين حالت تا سه ماهگي نوزاد ادامه پيدا كرد، مساله را با پزشك متخصص كودكان در ميان بگذاريد، پزشك ممكن است شما را به چشم پزشك ارجاع دهند. براي اطلاع از انواع لوچي چشم در نوزادان، مطلب انحراف چشم در نوزادان، علت‌ها و راه‌هاي درمان را مطالعه كنيد.
ملاحظات ديگر
گاهي اوقات چشمان نوزاد در بدو تولد رنگ يكساني ندارد و هر يك به رنگي متفاوت از ديگري است. اين بيماري با نام هتروكرومي (heterochromia) شناخته ميشود و در بدو تولد يا در نتيجه شرايط ديگر يا آسيب ديدگي خاصي ايجاد ميشود. نوزاداني كه با هتروكرومي متولد مي‌شوند، مبتلا به هتروكرومي مادرزادي هستند.
گاهي اوقات، اين بيماري ناشي از آسيب ديدگي يا وضعيت خاص ديگري است. براي نمونه، سندرم هورنر (اختلالي در مسير عصبي از مغز به يك طرف صورت و چشم) نيز موجب بروز اين شرايط ميشود. اگر اين نشانه را در نوزاد مشاهده كرديد، مساله را با پزشك متخصص كودكان در ميان بگذاريد تا شما را به چشم پزشك ارجاع دهد.
گاهي اوقات، اين بيماري ناشي از آسيب ديدگي يا وضعيت خاص ديگري است. براي نمونه، سندرم هورنر (اختلالي در مسير عصبي از مغز به يك طرف صورت و چشم) نيز موجب بروز اين شرايط ميشود. اگر اين نشانه را در نوزاد مشاهده كرديد، مساله را با پزشك متخصص كودكان در ميان بگذاريد تا شما را به چشم پزشك ارجاع دهد.
سخن آخر
مهم نيست كه چشم نوزاد شما چه رنگي است! چشمان او زيبا و منحصر به فرد خواهند بود. اگرچه ممكن است در دوران بارداري آرزو كنيد كه چشمان او به رنگ خاصي باشد، اما پس از تولد، هنگامي كه او به شما نگاه مي‌كند، زيباترين چشمان دنيا را مي‌بينيد، فارغ از اينكه آن‌ها چه رنگي دارند.
اگر مي خواهيد دنيا را از چشمان نوزاد تازه متولد شده ببينيد، مطلب نوزادان از كي مي توانند ببينند و رنگ‌ها را تشخيص دهند؟ را مطالعه كنيد. اگر تجربياتي در زمينه رنگي شدن خريد قطره فروزومال چشم جنين داريد، با ما و ديگر همراهان دكتر زخمدر بخش نظرات و پرسش ها در ميان بگذاريد.
برگرفته از: verywellfamily