همه چيز در مورد پزشكي

سالك نوعي بيماري است كه از طريق گزش جنس ماده يك نوع پشه خاكي به انسان منتقل مي شود. عامل بيماري يك نوع انگل به نام ليشمانياست. تاكنون ۲۰ نوع انگل ليشمانياي قابل انتقال به انسان شناخته شده است. اين پشه معمولا در مناطق تاريك و مرطوب مانند پشت اشياي ثابت منزل، زيرزمين، اطراف توده هاي زباله و اماكن متروكه زندگي مي كند. ظهور بيماري طيف وسيعي دارد و مي تواند در حالت خفيف به شكل يك زخم پوستي باشد كه امكان عود مجدد دارد يا در حالت هاي شديدتر منجر به بيماري تخريب كننده پوست و مخاط يا بيماري سيستميك كشنده شود. درمان حالت وخيم بيماري همواره چالشي بزرگ بوده و با بروز مقاومت دارويي مشكل دوچندان شده است. انگل عامل بيماري در بخش هاي بزرگي از سراسر جهان به غير از استراليا، جزاير اقيانوس آرام و قاره قطب جنوب شناسايي شده است. اين بيماري معمولا افرادي را نشانه مي گيرد كه دچار سوء تغذيه هستند، ضعف سيستم ايمني دارند و در مناطق فقيرنشين زندگي مي كنند.

علائم بيماري سالك پوستي كدامند ؟

بيماري سالك پوستي موضعي:
زخم ها يا برجستگي هاي كوچك پوسته دار در قسمتهاي باز پوست، زخم ها مي توانند همراه با يك عفونت قارچي باشند.

بيماري سالك پوستي منتشر :
برجستگي ها يا ندول هاي كوچك منتشر پوستي به صورت چندتايي، همراه با زبري گسترده، مشابه زخم هاي بيماري جذام.

بيماري سالك پوستي مجدد عوديافته :
زخم هايي كه سال ها پس از اينكه پماد آلفا براي آفتاب سوختگي ظاهرا بيماري بهبود يافته مجددا عود مي كنند، عموما در ناحيه صورت و بيشتر در ناحيه چانه ايجاد مي شوند، به صورت يك برجستگي پهن در مركز يا اطراف زخم قبلي تشكيل مي شوند، گسترش زخم موجب تخريب مشخص بافت صورت مي شود كه بسيار به زخم هاي سل پوستي شبيه است.

بيماري سالك پوستي مزمن :
ماه ها يا سال ها پس از بهبود سالك احشايي روي مي دهد، زخم هاي پوستي به صورت ماكول هاي بي رنگ يا برجستگي هاي قرمز يا به صورت ندول يا پلاك ديده مي شود، زخم ها ممكن است به تعداد زياد باشد و براي ده ها سال باقي بماند. روند بيماري به اين گونه است كه پس از گزش پشه و گذشت ۲ تا ۸ ماه در محل گزش برجستگي قرمزرنگي ايجاد مي شود كه خارش دارد ولي بدون درد است. پس از چند هفته برجستگي سفت و قرمز و روي برجستگي يك فرورفتگي به عمق يك ميلي متر ايجاد مي شود. به تدريج از ضايعه مايعي ترشح مي شود و كم كم به صورت دلمه در مي آيد. با گذشت زمان رنگ دلمه قهوه اي مي شود و زخم سرباز مي كند. در صورتي كه زخم به باكتري يا قارچ آلوده نشود، ابتدا از مركز زخم شروع به بهبود مي كند، دلمه خشك مي شود و ضايعه بهبود مي يابد ولي جاي زخم به صورت جاي سوختگي باقي مي ماند.

علائم بيماري سالكي پوستي مخاطي :

در اين نوع تخريب بي وقفه ناحيه پماد سوختگي حلق و حنجره و بيني منجر به تخريب گسترده صورت مي شود.

علائم مشخص آن عبارتند از: مسدود شدن سوراخهاي بيني با تشكيل بافت اضافه، باز شدن سپتوم بيني، درگيري غضروف بيني، تغييرات ظاهري بيني كه به «منقار طوطي» يا « بيني شتري» معروف است.احتمال زخم سقف دهان، زبان سوم، لب ، حلق و حنجره، خشكي صدا ممكن است نشانه درگير شدن حنجره باشد.التهاب لثه، پيوره .التهاب غدد لنفاوي .در حالت حاد ، درگيري مخاط بينايي و تناسلي .

علائم بيماري سالك مخاطي :
بيماري هاي سيستميك كشنده كه با تيرگي پوست، تب و كاهش وزن، بزرگي طحال و افزايش گاماگلوبولين ها مشخص مي شوند. در حالت خيلي شديد بيماري، تب، خستگي مفرط ، بي حالي ، سرفه هاي خشك ، اسهال ، سردرد ، استفراغ و آدنوپاتي .

چگونه تشخيص داده مي شود؟

سالك را مي توان از طريق آزمايش هاي كلينيكي تشخيص داد كه عبارتند از:

• نمونه برداري از ناحيه زخم و كشت آزمايشگاهي .
• تست سرولوژي براي يافتن آنتي ژن كا ۳۹ .
• آزمايش PCR براي تشخيص سريع .
• شمارش گلبول هاي خون ، اندازه گيري ميزان انعقاد خون ، آزمايش هاي كبدي ، كشت خون محيطي پماد آلفا براي جوش .
• اندازه گيري ليپاز، آميلاز، گاماگلوبولين و آلبومين .

آيا درمان دارد ؟

درمان بيماري سالك از يك فرد تا فرد ديگر مي تواند متفاوت باشد زيرا بيماري بر اثر گونه هاي گوناگون انگل ايجاد مي شود و درمان مي تواند با توجه به گونه عامل بيماري متغير باشد. بنابراين پيش از شروع درمان بايد به الگوي باليني بيماري، ناحيه جغرافيايي كه بيمار در آن قرار دارد، وضعيت سيستم ايمني بيمار و درمان هاي قبلي انجام شده توجه كرد. معمولا درمان نوع احشايي، پوستي مخاطي يا نوع حاد بيماري بايد در مراكزي انجام بگيرد كه تجربه و امكانات درمان بيماري را داشته باشند و جديدترين دستورالعمل هاي مربوط به درمان را رعايت كنند. امكان عود مجدد زخم هاي مزمن، زخم هاي عودكننده يا پوستي مخاطي سالك شهري در صورت درمان نشدن بين ۵ تا ۱۰ درصد است پس بايد از روش درمان استاندارد تزريقي استفاده كرد.
بيماري سالك پوستي روستايي خود به خود خوب مي شود اما اگر بيمار زخم هاي بدشكلي دارد يا دچار تب شده يا احساس درد مي كند بايد تحت درمان قرار بگيرد. براي درمان سالك پوستي انتخاب هاي متعددي وجود دارد. علاوه بر تجويز داروهاي خوراكي و تزريقي ، مي توان پماد زخم بستر از درمان هاي موضعي مانند كرايوتراپي، گرمادرماني در دماي ۴۰ تا ۴۲ درجه سانتي گراد ، تزريق موضعي داروي ” سديم استيبو گلوكونات ” داخل زخم به صورت يك بار در هفته به مدت ۷ تا ۱۰ هفته و داروهاي ضدانگل موضعي استفاده كرد. يكي از اقدامات مهم در درمان سالك اين است كه به سوء تغذيه بيمار رسيدگي و رژيم غذايي پرپروتئين و پركالري براي وي تعيين و بيماري هاي سيستميكي كه بيمار به آن مبتلاست مانند سال يا ايدز را كنترل كنيم. از ديگر اقدامات درماني تجويز آنتي بيوتيك براي كنترل عفونت باكتريايي زخم است. به رغم كسب نتايج باليني موفقيت آميز، پاسخ اين سوال كه آيا انگل به كلي ريشه كن مي شود يا نه روشن نيست زيرا در برخي گزارش ها مي بينيم با وجود درمان ايمينيوتراپي باز هم بيماري عود مجدد داشته است. در بعضي مناطق مانند روسيه يا خاورميانه براي ايمن كردن بدن در برابر نوع روستايي بيماري از نوعي انگل زنده استفاده شده اما اين اقدام منجر به بروز نوع تغيير شكل يافته بيماري شده و در ناحيه تزريق، زخم عميقي به جا مانده است. در حال حاضر محققان سراسر جهان دست اندركار ساخت واكسن موثر براي بيماري سالك هستند اما متاسفانه هنوز راه به جايي نبرده اند. جامعه بيماريهاي عفوني آمريكا درصدد ارائه دستورالعمل جديد براي بيماري است. آخرين دستورالعمل مربوط به سال ۲۰۱۶ ميلادي است. مطمئنا پيشگيري راهي كم هزينه تر از درمان است. استفاده از پشه بند، جمع آوري و دفع پانسمان زخم درست زباله، جلوگيري از تجمع زباله در محيط زندگي، دفع درست فاضلاب، مبارزه با جوندگان و دور نگه داشتن آنها از محيط هاي زندگي، تخريب اماكن مخروبه و متروكه و بالاخره پوشاندن زخم سالك براي جلوگيري از انتقال بيماري به افراد ديگر، از جمله اقدامات پيشگيرانه محسوب مي شود.

مقاله مرتبط : از حشره دراكولا چه مي دانيد؟