همه چيز در مورد پزشكي

شناخت و درمان زخم سالك(بخش اول )

• آشنائي كامل با بيماري سالك

بيماري ليشمانيوز جلدي (سالك) به عنوان يك معضل سازمان جهاني بهداشت مطرح است. اين بيماري در بيش از 80 كشور جهان رخ مي دهد. ايران يكي از 7 كانون مهم ليشمانيوز است و اصفهان، قم، كاشان، كرمان، شيراز، بوشهر، مشهد ، زاهدان و بندر عباس از مهمترين كانونهاي درگير محسوب مي شوند

• بيماري سالك چيست ، چه اهميتي دارد و محل آن در كجاست؟

سالك يك بيماري پوستي تقريبا كم خطر است كه بر اثر ورود انگل تك سلولي به نام «لشمانيا» به بدن ايجاد مي شود. اگرچه اين بيماري بندرت باعث به مخاطره افتادن زندگي مي شود، ولي اثر زخم هايي كه ايجاد مي كند، تا پايان عمر روي پوست باقي مي ماند. و يك بيماري پوستي مشترك بين انسان و تعدادي از حيوانات از جمله جوندگان و سگ مي باشد. اين بيماري با ايجاد يك برآمدگي قرمز رنگ مشخص مي شود و سپس به يك توده كوچك سفت و كبود رنگي تبديل مي شود و در صورت عدم درمان مناسب زخمي شده و از خود جوشگاه بد شكلي به جاي مي گذارد كه به زيبايي فرد لطمه مي زند و باعث اثرات رواني بر فرد مي شود. بيماري ليشمانيوز جلدي (سالك) به عنوان يك معضل سازمان جهاني بهداشت مطرح است. اين بيماري در بيش از 80 كشور جهان رخ مي دهد. ايران يكي از 7 كانون مهم ليشمانيوز است و اصفهان، قم، كاشان، كرمان، شيراز، بوشهر، مشهد ، زاهدان و بندر عباس از مهمترين كانونهاي درگير محسوب مي شوند

متاسفانه اين زخم ها در بسياري موارد روي گونه يا وسط بيني ايجاد مي شود كه ظاهر افراد را تحت تاثير قرار مي دهد. انگل «لشمانيا» بعد از ورود به خون، وارد سلول هاي دفاعي بدن شده و آنجا تكثير مي شود، سپس آن سلول را پاره كرده و در خون پخش مي شود تا سلول هاي ديگر را مورد تهاجم قرار دهد. زخم ها معمولادر مناطق باز بدن ايجاد مي شوند، يعني محل هايي كه پشه نيش خود را وارد كرده و انگل هاي زيادي را به داخل بافت آن قسمت ريخته است.

وقتي پشه خاكي با گزش پاها يا دست ها در اين مناطق ايجاد زخم مي كند، باعث خوشحالي است، زيرا بيمار ايمني پيدا مي كند و سال هاي بعد، صورتش از گزند زخم سالك در امان خواهد بود. زخم سالك معمولابي درد و بي حس بوده و نمايي شبيه يك آتشفشان با مركز فرورفته دارد كه اگر تميز نگه داشته شود، پس از حدود 2 تا 6 ماه كاملاخوب مي شود و البته جايش مي ماند.

• چرا سالك يك بيماري جدي است؟

ضايعه سالك ب شكل يك زخم بد شكل ممكن است براي بيشتر از يكسال باقي بماند. اين موضوع ممكن است اثرات رواني در بيمار حتي پس از بهبودي را به دنبال داشته باشد. در برخي موارد با تهاجم به پلك و بيني ممكن است موجب ايجاد ضايعه ماندگار در چهره و يا تغيير شكل شديد در بيمار شود. همچنين ايجاد عفونت ثانويه با باكتري‌ها، ممكن است عوارض شديدي را ايجاد كند.

• لطفا بفرمائيد كه اشكال كلينيكي اين بيماري چيست؟
در ايران 2 نوع از اين بيماري وجود دارد كه توسط 2 گونه انگل ايجاد مي شود. نوع خشك يا شهري و نوع مرطوب يا روستايي.

√سالك خشك يا شهري كه توسط گونه انگل ليشمانيا تروپيكا ايجاد مي شود. در اين نوع پس از يك دوره كمون بيش از دو ماه، ندول كوچكي درمحل گزش به رنگ قرمز قهوه اي ظاهر مي شود و بتدريج طي 6 ماه بزرگتر مي شود و معمولا در مركز آنها زخم سطحي ايجاد مي شود و دلمه مي بندد. در صورت عدم درمان معمولا طي 12-8 ماه ضايعه روبه بهبودي مي رود و از خود جوشگاه به جاي مي گذارد دوره زماني اين نوع سالك از نوع مرطوب طولاني تر است.

√سالك مرطوب يا روستايي توسط گونه ليشمانيا ماژور ايجاد مي شود. در اين بيماري پس از دوره كمون كمتر از دو ماه در محل گزش دانه جوش مانندي ايجاد مي شود. طي 3-2 ماه زخم بزرگتر شده و گاهي اطراف آن ندول هاي كوچك و متعدد ظاهر مي شود كه از عوارض اين بيماري محسوب مي شود. گاهي ممكن است انگل از طريق مسير لنفاتيك گسترش پيدا كند. بهبود معمولا طي 6-2 ماه ديده مي شود و جوشگاهي از آن باقي مي ماند.

•در مورد ناقل بيماري توضيح بيشتري بفرمائيد.

ناقل بيماري سالك پشه هايي از خانواده فلبوتوموس هستند كه حشرات كوچك و كرك داري به رنگ زرد يا خاكستري و به طول 3-2 ميلي متر بوده و داراي بالهاي شفاف مي باشد. اين حشرات به علت جسم كوچك، رنگ خاكي و پرواز كوتاه اكثرا از نظر مخفي بوده، از خون انسان و حيوانات تغذيه مي كنند. ارتفاع پرواز پشه خاكي معمولا 2-1/5 متر است ولي در موارد استثنايي تا ارتفاع 7 متري هم مي تواند پرواز كند. فعاليت پشه در نواحي معتدل در فصول گرم است و از خرداد تا شهريور ماه حداكثر فعاليت را دارد. پشه هاي خاكي معمولا روزها بي حركت بوده و در نقاط تاريك مخفي مي شوند و معمولا هنگام اول شب فعال شده و در اواخر شب به تدريج از فعاليت آنها كاسته مي شود. فقط پشه ماده جهت تخم ريزي احتياج به خوني دارد و جنس نر از شيره گياهان استفاده ميكند. نيش اين حشرات دردناك است و متعاقب گزش خارش بروز مي كند ولي بعد از گزشهاي متعدد و متوالي فرد به آن عادت كرده و چندان احساس خارش نمي كند. اين پشه در موقع نشستن بالهاي خود را به شكل عدد 7 نگه مي دارد و به صورت جهشي پرواز مي كند.

•در مورد گستردگي بيماري در ايران و جهان توضيح بيشتري بفرمائيد.

مناطق آلوده ايران، استانهاي اصفهان، كرمان، خراسان، فارس، خوزستان، يزد، ايلام، كرمانشاه، بلوچستان و تهران را مي توان نام برد كه اكثرا از نوع روستايي هستند. در اصفهان شمال و شمال شرق و شرق اصفهان بيشتر درگير هستند (اطراف زاينده رود ، پايگاه هشتم شكاري ، باغ پرندگان و ....) و مشهد ( ترقبه و شانديز ) وكيل آباد (شهري) منطقه سرافرازان و شهرك نوده آب و برق و ... هم اكنون در قصر شيرين استان كرمانشاه همه گير شده است و ساليانه 10 تا 20 هزار مورد زخم جديد گزارش شده است.

•تشخيص اين بيماري به چه صورتي است و چه كساني بايد به اين بيماري شك كنند؟

تشخيص اين بيماري با گرفتن نمونه از مواد موجود در زخم سالك انجام مي شود و سپس با رنگ آميزي مخصوص، انگل ليشمن بر روي لام مشاهده مي شود. در صورت مشاهده هر زخمي كه بيشتر از يك هفته طول بكشد، بايد به پزشك مراجعه كرد.

•همانطور كه فرموديد اين بيماري در صورت عدم درمان جوشگاه بدشكلي بر جاي مي گذارد. درمان اين بيماري چيست؟
شايد كمتر بيماري را بتوان نام برد كه به اندازه سالك درمان هاي مختلفي براي آن پيشنهاد شده باشد. روشهاي درمان معمول در درمان سالك،

√داروهاي گياهي : معمولا داروهاي فراواني در عطاريهاي اصفهان و مشهد و چندين شهر ديگر براي سالك موجود است كه همه تركيبي هستند اعم از تركيب گياهي و يا گياهي با شيميايي . وهيچكدام تاكنون و بر حسب سابقه كاري ما در زمينه سالك ، كارگشا نبودند . چرا كه پشه هاي سالك و زخم باقي مانده از آنها به مروز زمان نيز تغيير مي كنند و هر داروئي براي هر زخمي جوابگو نيست . لذا در مناطقي كه بصورت سريع اين بيماري پخش ميشود عده اي سودجو نيز سريعا اقدام به توزيع داروهائي با فرمولهاي دلبخواهي ميكنند و هيچگونه نظارتي نيز به آنها نميشود .

منبع : salak.persianblog