- نویسنده : عيسي قاسمي
- بازدید : 378 مشاهده
پيشگيري و مراقبت از زخم بستر ( بخش اول )
زخم بستر از زخم هاي پوستي شايع مي باشد و يكي از شكايات پزشكي زيانبار به خصوص ناشي از آسيب نخاعي بشمار مي آيد .
زخم بستر به نام هاي زخم فشاري و دكوبتيوس هم ناميده مي شود .
افراد مستعد زخم بستر چه كساني هستند؟
1. افراد مبتلا به ضايعات نخاعي ، فلج عضلاني ، MS ،و ديگر مشكلات عصبي كه منجر به كاهش حس درد در آنها شده .2. افراد با بستري طولاني مدت در بخش مراقبت هاي ويژه
3. افراد با دوران نقاهت طولاني پس از جراحي
4. افراد سالمند يا افراد ديگري كه بهر دليل و بدون كمك ديگران قادر به تغيير وضعيت بدن خود نيستند و يا از صندلي چرخدار استفاده مي كنند .
علت ايجاد زخم بستر چيست ؟
در كساني كه حس طبيعي دارند وقتي قسمتي از بدن براي مدتي تحت فشار قرار گيرد ، دستوراتي بطور ناخودآگاه به مغز رفته و فرد حتي بدون آنكه متوجه باشد با جابجا كردن بدن خود از پيدايش زخم جلوگيري مي كند .
در واقع در حالت طبيعي پوست مي تواند مقداري از فشار را براي مدتي طولاني تحمل كند ، اما فشار زياد را فقط مي تواند براي يك مدت كوتاه قبل از اينكه سيستم جريان خون دچار اختلال شود تحمل نمايد .
بنابراين افزايش يا طولاني شدن فشار بافتي ، منجر به اختلال در جريان خون (ايسكمي) و نهايتاً آسيب پوستي مي شود .در افراد با آسيب نخاعي و فقدان حس ، علاوه بر كاهش سرعت جريان خون به علت كاهش حس بيمار ، دستورات به مغز نرفته و فرد متوجه فشار دائم و آسيب پوستي و زخم ايجاد شده ، نمي شود .
مشكلات پوست در اين افراد تقريبا با اهميت تر از همه مشكلاتي است كه بيمار ممكن است با آن روبرو شود . يك زخم پوست مي تواند چند هفته از مدت بستري در بيمارستان يا استراحت در بستر را به خود اختصاص دهد و نيز هزينه هاي سنگين درماني را به فرد و خانواده اش تحميل نمايد .
آيا زخم بستر و مشكلات پوستي ايجاد شده قابل پيشگيري است ؟
بله – حتما. اگر فرد بخوبي از پوست خود مراقبت كند ، تمرينات منظم براي كاهش فشارهاي وارده به بدن داشته باشد ، رژيم غذايي مناسب انتخاب نمايد و چگونگي مراقبت روزمره از پوست را بداند ، مي تواند از بروز زخم پوستي جلوگيري كند . همچنين زخم اگر در مراحل اوليه تحت مراقبت قرار گيرد به راحتي درمان مي شود .
چه نواحي از بدن مستعد زخم بستر مي باشند ؟
نواحي اي كه با بستر تماس دارند و نيز نواحي روي قسمت هاي استخواني و غضروفي بدن مانند استخوان خاجي – آرنج ، زانو ، قوزك پا ، كتف و طرفين ران و ... مستعد زخم فشاري مي باشند .
علائم و نشانه هاي زخم بستر كدامند ؟
علائم اوليه معمولا مختص به همان منطقه زخم مي باشند كه شامل قرمزي – گرمي – سفتي است . در مراحل بعدي تاول و يا جوش و بوي نامطبوع و نيز خروج چرك و ترشحات هم ممكن است ديده شود .
با پيشرفت زخم ، علايم سيستميك مانند تب و لرز هم ممكن است رخ دهد .
علل اصلي زخم پوست :
• فشار طولاني مدت
• سوختگي ها يا خراش
• رطوبت قديمي برروي پوست
• نشستن يا خوابيدن بروي اشياء سخت
• سرما زدگي
فشار طولاني مدت :
هنگامي كه بيمار در يك وضعيت به حد كافي طولاني مدت بنشيند يا بخوابد علائم و نشانه هاي آسيب پوست ناشي از فشار طولاني مدت ايجاد مي شود . همچنين اين علائم مي تواند با هر نوع از لخته ، يا اشياء سخت كه فشاربرروي پوست مي گذارد ايجاد شود . علائم اوليه شامل قرمز شدن ناحيه اي از پوست است و اگر فشار برداشته شود آسيب ايجاد نمي شود و قرمزي 15 دقيقه بعد از برداشتن فشار كم رنگ مي شود .
معمولا آسيب پوست ناشي از فشار در بالاي برجستگي هاي استخوان شروع مي شود مانند هر جايي از بدن كه استخوان با سطح پوست محصور شده است از قبيل استخوان لگن ، برجستگي هاي استخوان تمايل دارند فشار برروي پوست از داخل بگذارند يك سطح محكم بر روي سطح بيروني استخوان وجود دارد و پوست هنگامي بين سطح ثابت داخل استخوان و سطح ثابت بيروني قرار بگيرد رنگ پريده خواهد بود كه از فقدان جربان خون ناشي مي شود .همچنين به علت كاهش ميزان جريان خون كه بدنبال آسيب نخاعي ايجاد مي شود اكسيژن كمتر در پوست وجود دارد كه در نتيجه مقاومت پوست پايين مي آيد و اگر پوست از اكسيژن به علت فشارمحروم شود بدن سعي خواهد كرد با فرستادن خون بيشتر به ناحيه جبران كند و ممكن است تورم پوست را نتيجه دهد و حتي فشار بيشتر بروي گردش خون خواهد گذاشت و جريان گردش خون بيشتر مسدود مي شود .
كوفتگي يا خراش مي تواند در نتيجه تكان سخت و يا افتادن ايجاد شود . ساير علل شامل برخورد باسن به بداخل ديوار يا درب در هنگام حركت به علت فقدان يا كاهش حس مي باشد و بيمارممكن است متوجه نشود كه يك آسيب ايجاد شده است و به علت تغيير در سيستم گردش خون سريع بهبود نخواهد يافت و ممكن است به ايجادزخم پوست منجر شود .
امكان دارد منابع رطوبت مانند عرق بدن ، مدفوع يا ادرار باشد . هر نوع رطوبت مي تواند باعث سائيده شدن پوست يا از بين رفتن پوست شود . همچنين ممكن است نوار يا باند زخم بندي باعث شود مقدار زيادي از رطوبت زير ناحيه تحت پوشش پانسمان جمع آوري شود . رطوبت مرحله بهبودي را طولاني مي كند . رطوبت طولاني مي تواند به از دست دادن لايه هاي پوست منتهي شود كه ممكن است سبب زخم پوست شود .
سوختگي مي تواند بعلت گرما و يا ناشي از بعضي مواد شيميايي مثل ضدعفوني كننده ها ايجاد شود . سايش ناشي از سو ختگي مي تواند هنگامي ايجاد شود كه سطوح در برابر يك سطح سخت ماليده مي شود مانند اسپاسم يا نشستن در تخت در زاويه 45 درجه يا برخي مواد شيميايي از قبيل مواد ضدعفوني كننده و نوار چسب ( از نوع ضد حساسيت استفاده كنيد ) ، مي تواند باعث سوختگي شود
نشستن يا خوابيدن بروي اشياء سخت مي تواند باعث ايجاد زخم پوست شود .
موارد ديگري كه شانس فشار يا زخم پوست را افزايش مي دهد :
• رطوبت پوست ناشي از عرق ، ادرار يا مدفوع
• فقر تغذيه كه باعث كم خوني مي شود ( كاهش شمارش گلبول هاي قرمز ) و پايين بودن پروتئين .
• شخص بيحركت در تخت يا در صندلي چرخدار
• تب
• ضربه يا آسيب زدن به پوست كه با لغزش يا افتادن در يك سطح و يا اسپاسم ايجاد مي شود .
• پوشيدن بريس ، اسپلينت خيلي محكم .
• فراموشي يا غفلت از خود ( در صورت افسردگي و يا فراموشي هنگام مصرف دارو )
ابتدا يك ناحيه قرمز برروي پوست شروع مي شود و اين ناحيه قرمز ممكن سفت و يا گرم احساس شود اگر پوست تيره داريد پوست ناحيه ممكن است بجاي قرمزبصورت براق ظاهر شود اين مرحله برگشت پذير و امكان بهبود پوست وجود دارد و اگر در اين مرحله فشار برداشته شود رنگ پوست طبيعي شود .
مرحله دو :
اگر فشار از روي پوست برداشته نشود ممكن است بصورت يك تاول ، خراشيدگي و سائيدگي و يا اثر زخم سريعا از بالاي ناحيه قرمز سفت پوست ايحاد شود . اين منطقه سفت قرمز رنگ پوست بدين معني است كه بافت زيرين پوست مرده است و بايد در اين نقطه همه فشار از بالاي آن منطقه برداشته شود و با پزشك مشورت نمايد .
در مرحله بعدي يك سوراخ عميق يا زخم در بافت مرده تشكيل مي شود كه خيلي اوقات اين بافت مرده بر روي سطح پوست كوچك است اما در عمق بافت بزرگ است .
مرحله چهارم : اگر در اين مرحله نيز درمان كافي صورت نگيرد ممكن است اين آسيب به هر طريق به درون عضلات و نيز استخوان برسد و سرانجام عفونت و تخريب اساسي استخوان بوجود آيد .
پيشگيري از زخم پوست :
بيمار مي تواند از زخم هاي پوست پيشگيري كند و به منظور پيشگيري بايد :
• بطور مرتب كل بدن را بررسي كنيد و به ناحيه استخواني توجه خاص داشته باشيد .
• فشار را بروي پوست را كم كنيد .
• انجام مراقبت روزمره از پوست را فراموش نكند .
توجه : كل بدن را بررسي كنيد اما توجه خاص به نواحي استخواني داشته باشيد .
با بررسي پوست بطور منظم شما مي توانيد نقاط داراي مشكل را در ابتداي شروع در نظر داشته باشيد . بررسي پوست وظيفه شما است و راهي براي پي بردن به علائم هشداردهنده ناشي از مشكلات پوست مي باشد .
منبع :