همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : بهتر است ابتدا به اين پرسش پاسخ دهيم كه چه وقت مي‌توان گفت كودكي در رشد خود دچار اختلال شده است؟ رشد كودكان زير ۵ سال در ۳ زمينه اندازه‌گيري مي‌شود. در واقع منظور از رشد افزايش تعداد و اندازه سلول‌هاي بدن كودك است، مثلاً اگر هنگام تولد كودك ۳ كيلوگرم باشد، بعد از ۱ سال ۳ برابر مي‌شود؛ يعني به طور كلي وزن و اندازه هر سلول بزرگ‌تر مي‌شود و طبق «منحني رشد استاندارد» هر كودك در گوشه‌اي از اين نمودار قرار مي‌گيرد، يا نزديك خط حداقل يا پايين حداكثر و... وزن‌گيري كودك مطابق با معيارهاي ژل هيدروسرب اين منحني انجام مي‌شود. وقتي منحني رشد كودك با يكي از منحني‌هاي داخل كادر رشد استاندارد موازي نباشد، در واقع رشد او مختل شده است. به عبارت ديگر مي‌توان گفت كودك وزن گرفته اما نه به اندازه توقع و انتظار چون مطابق با منحني رشد طبيعي كودك نيست و دچار «كندي رشد» شده است.گاهي هم كودك دچار «توقف رشد» مي‌شود. به اين ترتيب مثلاً اگر در ۶ ماهگي ۶ كيلوگرم بوده در ۷ ماهگي هم همان ۶ كيلوگرم باقي مانده و وزنش تغييري نكرده است. گاهي هم نه تنها كودك افزايش وزن نداشته، بلكه وزنش كمتر هم شده كه اين هم يكي ديگر از اختلالات رشد كودك است. همه اين اختلالات به توجه و درمان نياز دارند و حتماً بايد توسط كارشناس تغذيه يا متخصص كودك بررسي و اصلاح شوند.

ملاك ما فقط وزن كودك نيست

توجه داشته باشيد اختلالات وزني را نمي‌توان به تنهايي ارزيابي كرد، بلكه بايد كنار اختلالات ديگري مانند اختلالات قدي به آن‌ها نيز توجه داشت تا بتوان به تفسير درستي در اين خصوص رسيد؛ يعني اگر اختلالات كندي يا توقف در مورد قد يا دور سر كودك هم وجود تندروت پلاس داشته باشد مجموعه اين مشكلات را حتماً بايد با همديگر بررسي كرد. شايع‌ترين اختلالات رشد كودك يا بيشترين اختلالي كه كودكان با آن مواجه مي‌شوند زماني است كه قد و دور سر كودك طبيعي است اما وزن كاهش پيدا كرده است. اين حالت شكست يا «اختلال رشد نوع ۱» ناميده مي‌شود كه بيشتر مربوط به تغذيه است و حتماً بايد بررسي شود. در بعضي ديگر از اختلالات، دور سر در محدوده طبيعي است اما قد و وزن هر دو شكست در رشد داشته‌اند. اين اختلال «اختلال رشد نوع ۲» ناميده مي‌شود؛ يعني كودك مشكل تغذيه ندارد كه حالات احتمالي زيادي را مي‌توان براي آن در نظر گرفت. شايع‌ترين حالت «تأخير رشد سرشتي» است؛ يعني كودك تا ۱۳- ۱۱ ماهگي قد، وزن و دور سر طبيعي دارد ولي به تدريج رشد دور سر طبيعي است اما قد و وزن پايين‌تر مي‌رود. با توجه به اينكه قد و وزن كم مي‌شود، اين مشكل مربوط به تغذيه نيست، بلكه جنبه وراثتي دارد. مي‌توان گفت نوعي از رشد است؛ يعني رشد كودك تا حدود بلوغ به طور ناگهاني به همان قد و وزن طبيعي خود مي‌رسد كه در اصطلاح عاميانه به آن «استخوان بيماري پوستي تركاندن» گفته مي‌شود كه در واقع همان معادل پزشكي و علمي «تأخير رشد سرشتي» است.

تشخيص درست با راديوگرافي از مچ دست كودك

براي تشخيص درست تأخير رشد سرشتي با اختلالات هورموني بايد قبل از هر آزمايشي از كودك عكس مچ دست گرفت تا بتوان سن استخواني او را پيدا كرد. در اين حالت سن استخواني مطابق سن واقعي كودك است كه به آن حالت «كوچك بودن ژنتيكي» گفته مي‌شود؛ يعني به طور كلي در مقايسه با هم‌سن و سالان خود كوچك‌تر خواهد بود. البته فراموش نكنيد پزشك تمام اين موارد را در معاينه‌هاي دوره‌اي تشخيص مي‌دهد. به طور كلي مادر بايد حتماً كودك را براي معاينه‌هاي ادواري نزد پزشك ببرد. البته گاهي هم وزن و قد كودك نسبت به همسالانش كمتر است، به همين دليل نياز به معاينات بيشتري دارد. معمولاً يكي از بهترين راه‌هايي كه مادران مي‌توانند متوجه اختلالات فرزند خود شوند، مقايسه او با همسالان خودش است. البته در مجموع اين كار خيلي درست نيست و نمي‌توان به آن استناد كرد ولي در بعضي سنين كودك، اين مقايسه رشدي زياد هم خطا نيست. مي‌توان پماد مدي هاني گفت تا قبل از اينكه عوامل ژنتيكي بتوانند مؤثر باشند شايد با همين گونه مقايسه‌هاي ساده هم بتوان تفاوت‌هاي قابل توجه را در كودكان تشخيص داد.

والدين آگاه مي‌توانند كشف كنند

در سنيني كه تغذيه بيش از موارد ديگر در رشد كودك مؤثر است، والدين مي‌توانند در مقايسه با ساير همسالان كودك متوجه مشكل او شوند ولي به طور كلي نشانه باليني در اختلال رشد كودكان وجود ندارد. گاهي كودكان دچار سوءتغذيه هستند كه البته جزو اختلالات رشد نيست ولي اگر به آن توجه نشود، بعد از مدتي به اختلال رشد تغذيه‌اي تبديل مي‌شود كه مي‌تواند حاد يا مزمن باشد و والدين متوجه آن خواهند شد. ممكن است مواردي مانند مشكلاتي در تكلم يا نشستن و راه رفتن ديرهنگام هم در اين مقايسه با همسالان توجه والدين را جلب كند. اين موارد جزو اختلالات تكاملي هستند.تكامل در واقع تخصصي شدن عملكرد سلول‌هاي دستگاه‌هاي مختلف بدن است، مثلاً هنگام تولد حركت دست و پا بي‌هدف است و اراده در آن نقشي ندارد چون سيستم اسكلتي- عضلاني هنوز تكامل لازم را ندارد قيمت تندروت پلاس و حركات تخصصي نشده‌اند. از ۴ يا ۵ ماهگي به تدريج تغييراتي ايجاد مي‌شود؛ كلام و تكامل گفتاري شكل مي‌گيرد كه به آن «تخصصي شدن عملكرد سلول‌هاي بدن» گفته مي‌شود و در واقع همان تكامل يا رشدونمو است. رشد هم همان اندازه و نمو تخصصي شدن حركت‌ها و سلول‌هاست.

منبع: هفته نامه سلامت