همه چيز در مورد پزشكي

كور رنگي به اين معنا است كه چشم، رنگ‌ها را آن طور كه بايد، نمي‌بيند. چشم شما تفاوت‌هاي نوري كه وارد آن مي‌شود را مي‌بيند. اين امر كمي شبيه طرز شنيدن صداهاي بلند و آرام است. اين امر پيچ (pitch) ناميده مي‌شود و به فركانس صدا يا تعداد ارتعاش آن در يك دوره زماني خاص مربوط مي‌شود. كليدهاي سمت چپ صفحه كليد پيانو، صدا با فركانس پايين ايجاد مي‌كنند. با حركت به سمت راست فركانس بالا مي‌رود. چنين ترتيب مشابهي در مورد رنگهايي كه مي‌بينيم، وجود دارد. رنگ هر رنگين كمان هميشه به يك شكل ظاهر مي‌شود: قرمز، نارنجي، زرد، سبز، آبي، نيلي و بنفش. رنگ‌هاي مختلف در هر قسمت از رنگين كمان مربوط به يك طول موج نور متفاوت هستند. رنگ‌هاي مايل به قرمز داراي طول موج بلند هستند. رنگ‌هاي مايل به آبي داراي طول موج نوع كوتاهتر هستند. همانطور كه نت‌هاي زيادي بر روي پيانو وجود دارند، بسياري از طول موج‌هاي نور با رنگ‌هاي مختلف مطابقت دارند.

چشم شما چگونه رنگ‌ها را مي‌بيند؟

چشم خود را به عنوان يك دوربين در نظر بگيريد. قسمت جلويي يك لنز دارد. كار اين قسمت اين است كه تصاوير را بر روي قسمت داخلي محور پشت چشم متمركز كند. اين منطقه شبكيه ناميده مي‌شود. شبكيه با سلول‌هاي عصبي خاصي پوشيده شده است كه حاوي رنگدانه هايي هستند كه به نور واكنش نشان مي‌دهند:
سلول‌هاي مخروطي چشم ديد رنگي را كنترل مي‌كنند. انواع مختلفي از رنگدانه ها در سه نوع سلولهاي مخروطي وجود دارند. بعضي از آنها به نور با طول موج كوتاه واكنش نشان مي‌دهند، برخي ديگر به طول موج‌هاي متوسط و بقيه به طول موج‌هاي بلندتر واكنش نشان مي‌دهند.
سلول‌هاي پماد زخم استوانه‌اي تنها يك نوع رنگدانه دارند. اين رنگدانه به يك شيوه به هر طول موج نور واكنش نشان مي‌دهد. سلول‌هاي استوانه‌اي ارتباطي به ديد رنگي ندارند. اما آنها به نور بسيار حساس هستند و به ما اجازه مي‌دهند در شب بتوانيم ببينيم.

كوررنگي چيست؟

هنگامي كه سلول‌هاي مخروطي داراي همه رنگدانه هاي مختلف باشند – كه رنگدانه هاي نوري ناميده مي‌شوند- چشم همه رنگ‌هاي احتمالي را مي‌بيند. اگر مشكلي در مورد رنگدانه ها وجود داشته باشد، رنگ‌ها را آنطور كه بايد، نخواهيد ديد. اين بيماري فقدان رنگ يا كوررنگي ناميده مي‌شود.
اگر چشم تنها يك رنگدانه را نداشته باشد، ممكن است با ديدن برخي رنگها مشكل داشته باشيد. اگر هيچ رنگدانه اي در سلول‌هاي مخروطي خود نداريد، رنگي را نمي‌بينيد. اين مشكل به عنوان آكروماتوپسيا (achromatopsia) شناخته مي‌شود.

چه عواملي سبب كوررنگي مي‌شوند؟

معمولاً، ژن‌هايي كه از والدين به افراد به ارث مي‌رسند، باعث ايجاد نقص در رنگدانه هاي نوري مي‌شوند – مولكول‌هايي كه رنگ را در سلول‌هاي به شكل مخروط يا “سلول‌هاي مخروطي ” در شبكيه شناسايي مي‌كنند.
اما گاهي كوررنگي به پانسمان زخم دليل ژن‌هاي فرد نيست، بلكه به دلايل زير رخ مي‌دهد:

• آسيب فيزيكي يا شيميايي به چشم
• آسيب عصب بينايي
• آسيب به بخش‌هايي از مغز كه اطلاعات رنگ را پردازش مي‌كنند.
• آب مرواريد – تار شدن عدسي چشم
• بالا رفتن سن

انواع مختلف كوررنگي كدامند؟

شايع‌ترين انواع كوررنگي زماني اتفاق مي افتند كه ژن‌هايي كه از والدين خود به ارث برده‌ايد كه به توليد رنگدانه ها در سلول‌هاي مخروطي چشم كمك مي‌كنند، به درستي عمل نمي‌كنند. گاهي اوقات اين امر بدان معنا است كه شما نسبت به ديگران به برخي رنگها كمتر حساس هستيد و گاهي اوقات به اين معنا است كه نمي‌توانيد رنگهاي خاصي را مشاهده كنيد.

كوررنگي آبي – زرد:

اين مشكل زماني رخ مي‌دهد كه فرد فاقد رنگدانه هاي سلول‌هاي مخروطي آبي است يا اين رنگدانه ها به درستي كار نمي‌كنند. اين نوع كوررنگي دومين نوع شايع است و به طور مساوي بر مردان و زنان تأثير مي‌گذارد.

• آبي دشوار بيني (Tritanomaly): در اين بيماري سلول‌هاي مخروطي آبي تنها به روشي محدود عمل مي‌كنند. آبي به نظر سبزتر مي‌آيد و تشخيص صورتي از زرد و قرمز دشوار است. اين مورد بسيار نادر است.
• آبي كوري (Tritanopia): در اين مورد كه به عنوان كور رنگي آبي – زرد نيز شناخته مي‌شود، فرد هيچ سلول مخروطي آبي ندارد. آبي، سبز به نظر مي‌آيد و زرد به رنگ خاكستري روشن يا بنفش است. اين مورد پماد زخم بستر بسيار نادر است.

كوررنگي قرمز – سبز

اين مشكل زماني رخ مي‌دهد كه رنگدانه هاي سلول‌هاي مخروطي حساس به رنگ قرمز و يا سبز به درستي و يا اصلاً كار نمي‌كند.
چندين نوع از اين كوررنگي وجود دارند:

• سبز دشوار بيني (Deuteranomaly): اين مورد شايعترين شكل كوررنگي است و ۵٪ از مردان را تحت تأثير قرار مي‌دهد، اما در زنان به ندرت اتفاق مي افتد. اين اتفاق زماني مي افتد كه رنگدانه سلول مخروطي حساس به رنگ سبز به درستي كار نمي‌كند. رنگ زرد و سبز به قرمز مي‌زنند و تشخيص آبي از بنفش مشكل است.
• سرخ دشوار بيني (Protanomaly): در اين مورد رنگدانه سلول مخروطي قرمز به درستي عمل نمي‌كند. نارنجي، قرمز و زرد، سبزتر ديده مي‌شوند و رنگ‌ها كمتر روشن هستند. اين امر معمولاً خفيف است و مشكلي در زندگي روزمره ايجاد نمي‌كند. اين مشكل در زنان نادر است و حدود ۱٪ از مردان را تحت تأثير قرار مي‌دهد.
• سرخ كوري (Protanopia): در اين مورد فرد بيمار، هيچ سلول مخروطي حساس به قرمز فعالي ندارد. رنگ قرمز به سادگي سياه ديده ميشود. برخي از سايه‌هاي نارنجي، زرد و سبز به رنگ زرد به نظر مي‌آيند. اين مورد در زنان كمياب است و حدود ۱٪ از مردان را تحت تأثير قرار مي‌دهد.
• سبز كوري (Deuteranopia): فرد هيچ سلول مخروطي سبز فعالي ندارد. قرمز ممكن است زرد مايل به قهوه‌اي به نظر برسد و سبز ممكن است پماد آلفا براي آفتاب سوختگي بژ باشد. اين بيماري در ۱٪ مردان وجود دارد و در زنان بسيار كم است.

كور رنگي كامل:

در اين مورد كه به عنوان تك رنگ بيني (monochromacy) نيز شناخته مي‌شود، فرد به هيچ وجه رنگي را نمي‌بيند و بينايي به اندازه كافي واضح نيست.
دو نوع تك رنگ بيني وجود دارد:

• تك رنگ بيني سلول مخروطي: اين مورد زماني اتفاق مي افتد كه ۲ رنگدانه از ۳ رنگدانه سلول مخروطي -قرمز، سبز يا آبي – عمل نمي‌كنند. هنگامي كه فقط يك نوع سلول مخروطي كار مي‌كند، تشخيص رنگي از رنگ ديگر سخت است و اگر يكي از سلول‌هاي مخروطي معيوب، آبي باشد، ممكن است ديد فرد به اندازه كافي دقيق نباشد، فرد نزديك بين باشد و ممكن است حركات غير قابل كنترل چشم داشته باشد – وضعيتي كه به عنوان نيستاگموس شناخته مي‌شود.
• تك رنگ بيني سلول استوانه‌اي: اين نوع تك رنگ بيني كه به عنوان آكروماتوپسيا شناخته مي‌شود، شديدترين نوع كور رنگي است. هيچ كدام از سلول‌هاي مخروطي، رنگدانه فعال ندارند. در نتيجه، جهان به نظر فرد بيمار سياه، سفيد و خاكستري است. نور روشن ممكن است به چشم آسيب برساند و فرد ممكن است حركت چشم غيرقابل كنترل (نيستاگموس) باشد.

آيا كوررنگي باعث مشكلات سلامتي ديگر مي‌شود؟

نوعي از كوررنگي كه مادرزادي است مشكلي ايجاد نمي‌كند. اكثر افرادي كه كوررنگي دارند، زندگي طبيعي و كاملي دارند. اين شرايط ممكن است فرد را از انتخاب برخي مشاغل – مثل خلباني – كه نياز پماد آلفا براي جاي جوش به سطح خاصي از ديد رنگي دارد، باز دارد.
اگر فكر مي‌كنيد دچار مشكلي در ديد رنگي هستيد، با پزشك خود مشورت كنيد. پزشك مي‌تواند شما را از سلامت چشم‌هايتان آگاه كند و در صورت وجود مشكل، راهكارهاي لازم را در اختيارتان مي‌گذارد.