همه چيز در مورد پزشكي

ما در دوران كودكي بارها اين جمله را گفته‌ايم: «مامان، دلم درد مي‌كنه». در واقع هيچ‌كس نيست كه در دوران كودكي خود اين عبارت مبهم را به‌كار نبرده‌ باشد. درست است كه بزرگسالان، از همين عبارات نامفهوم استفاده نمي‌كنند، ولي همه‌ي ما گاهي دچار معده‌ درد عصبي، دلشوره يا اضطراب و نگراني‌اي شده‌ايم كه موجب حالت تهوع، تعريق و وضعيتي نزديك به استفراغ باشد. در واقع، هيجان و استرس مي‌تواند موجب حالت تهوع و استفراغ شود. در اين مقاله، تأثير احساساتي مانند اضطراب را در ايجاد معده درد عصبي و حالت تهوع و استفراغ بررسي مي‌كنيم و به راه‌هاي جلوگيري و مقابله با اين مشكلات مي‌پردازيم.

علائم معده درد عصبي

موارد زيادي مي‌تواند منجر به حالت‌تهوع يا معده‌ درد شود. ويروس‌ها و باكتري‌ها، عوامل فيزيكي اصليِ حالت‌ تهوع و استفراغ هستند. ولي احساسات ما، به‌خصوص اضطراب، استرس(كاهش استرس) و هيجان نيز مي‌توانند چنين تأثيري داشته باشند. براي نمونه:

• اضطراب اجتماعي (social anxiety)

همه‌ي ما در شرايطي خاص، اضطراب اجتماعي را تجربه كرده‌ايم، مثلا در مهماني‌اي كه در آن كسي را نمي‌شناختيم يا روز اول مدرسه يا اولين روز كاري در يك موقعيت شغلي جديد.

• اضطراب عملكردي (performance anxiety)

براي نمونه، اين اضطراب در هنگام صحبت‌كردن درجلسه‌اي مهم يا آماده‌شدن براي بزرگ‌ترين مسابقه‌ي فصل ايجاد مي‌شود.

• استرس يا ترس

استرس يا ترس به دليل مسائلي مانند نگراني در مورد پرداخت اقساط وام مسكن، رفتن از شهري به شهر ديگر براي شركت در دانشگاه يا مواجهه با فردي قلدر در مدرسه ايجاد مي‌شود.

• هيجان بيش از حد:

گاهي هيجان بيش از حد، موجب بروز معده درد عصبي مي‌شود. اين نوع هيجان‌ها در مواردي مانند پيش از برگزاري مراسم جشن ازدواج، روز فارغ‌التحصيلي يا تعطيلاتي كه مدت‌ها انتظار آن را مي‌كشيده‌ايم و براي آنبرنامه‌ريزي كرده‌ايم، به وجود مي‌آيد.

چگونگي تأثير احساسات بر روي بدن ما

چرا احساسات ما گاهي موجب بيماري ما مي‌شوند؟ ترِيسي اِي دِنيس، داراي مدرك پي‌اچ‌دي و استاديار گروه روان‌شناسي كالج هانتر در دانشگاه شهري نيويورك مي‌گويد: «زندگي ما مملو از احساسات است، احساساتي مانند خشم و شرم يا ترس و لذت». دنيس مي‌گويد: «هر يك از اين احساسات، واكنش‌هاي فيزيكي پيچيده‌اي را در ما برمي‌انگيزند. براي نمونه، وقتي عصباني مي‌شويم، ضربان قلب‌مان بالا مي‌رود، آدرنالين در بدن ترشح مي‌شود، فشار خون افزايش مي‌يابد و ما عصباني مي‌شويم».پماد آلفا. به گفته‌ي دنيس: «اين تغييرات فيزيولوژيكي و غددي عصبيِ مرتبط با احساسات، بر تمام قسمت‌هاي بدن ما، از جمله سيستم گوارشي، تأثير مي‌گذارد. گاهي اين واكنش‌هاي فيزيكي به طور كاملا ناگهاني شروع و متوقف مي‌شوند و بسيار شديد هستند».

دنيس عقيده دارد كه شدت اين احساسات هستند كه موجب تحريك بدن ما مي‌شود و بلافاصله دستگاه گوارش را تحت تأثير قرار مي‌دهد و موجب ناراحتي‌هايي مانند معده‌ درد، حالت تهوع، استفراغ و اسهالمي‌شود.پانسمان زخم بستر (در بلندمدت، اين واكنش‌هاي غددي عصبي مي‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا يا بيماري‌هاي قلبي‌عروقي را افزايش دهد).

اقدامات لازم براي مقابله با استرس، اضطراب، استفراغ و معده درد عصبي

اگر شما يا فرزندتان، به معده درد عصبي يا حالت تهوع مكرر دچار مي‌شويد، نخست به پزشك مراجعه كنيد تا اطمينان يابيد كه هيچ‌گونه علت فيزيكي موجب بروز اين مشكلات نشده است. علل فيزيكي‌اي مانند باكتري، ويروس، برگشت اسيد معده يا ريفلاكس، عدم تحمل لاكتوز و يبوست، معمولا از دلايل معده‌درد و استفراغ در افراد در سنين پايين‌تر است.

كريس تولچِر (Chris Tolcher)، يكي از اعضاي آكادمي اطفال آمريكا، متخصص اطفال و استاديار باليني اطفال در دانشكده‌ي پزشكيِ دانشگاه كاليفرنياي جنوبي مي‌گويد: «پس از دوران نوپايي، فرد دچار دردهاي شكميِ ناشي از استرس مي‌شود».

وقتي از نبود علل فيزيكي اطمينان يافتيد، توجه كنيد كه شما يا فرزندتان چگونه به موقعيت‌هاي استرس‌زا واكنش نشان مي‌دهيد.

دنيس مي‌گويد: «همه‌ي ما مي‌دانيم كه ذهن ما بر بدن نيز تأثير مي‌گذارد و بالعكس. آگاهي از احساسات و استرس‌ها، باعث درك شهودي ما از اين مسئله است».

انجام درمان‌هاي لازم مي‌تواند به كودكان و بزرگسالان كمك كند، ولي در بيشتر موارد، نيازي به مراجعه به پزشك نيست و يادگيري چگونگي تنظيم مؤثرتر احساسات، به فرد كمك بيشتري مي‌كند. دنيس مي‌گويد: «مهم اين است كه ياد بگيريم چگونه در هر موقعيت سخت احساسي، به دنبال روزنه‌ي اميدي باشيم، پيش از آنكه واكنشي احساسي نشان دهيم».

براي نمونه، شايد مصاحبه‌ شغلي يا امتحانات مدرسه، به‌طور طبيعي موجب شود كه شما يا فرزندتان دچار نگراني شويد و از شكست واهمه داشته باشيد. اين ترس، منجر به سرازير شدنِ احساسات منفي، استرس و درد و رنج‌هاي جسمي در شما مي‌شود. بهتر است سعي كنيد كه با ديد مثبت‌تري به اين شرايط نگاه كنيد و آن را موقعيتي براي نشان‌دادن تخصص يا اشتياق يا فرصتي براي يادگيري بدانيد. دنيس مي‌گويد: «اين كار نيز مانند هر كار ديگري به تمرين نياز دارد».

نكات زير به شما كمك مي‌كند تا كاري كنيد كه بدن‌تان بر ذهن‌تان تأثير بگذارد و آن را آرام كند:

مديريت استرس، اضطراب و هيجان بيش از حد

• تنفس عميق: چشم‌هايتان را ببنديد و نفس عميق بكشيد. اين كار را تكرار كنيد. اجازه بدهيد كه بازدم‌تان به آرامي خارج شود. اين كار را به‌اندازه‌ي لازم تكرار كنيد.
• ورزش سبك: دويدن و نرمش‌كردن، جسمي پراسترس يا ذهني بيش از حد هيجان‌زده را آرام مي‌كند.
• تفكر: بر روي تنفس خود و آنچه در اطراف‌تان رخ مي‌دهد، تمركز كنيد.
• بيرون‌رفتن: خود را با چيزي كه از آن لذت مي‌بريد، سرگرم كنيد. مثلا با تماشاي تلويزيون، باغباني، بازي با فرزندان يا ملاقات با دوستان خود را سرگرم كنيد.
• تجسم‌كردن: خود را در حالتي تصور كنيد كه با ترس‌هاي خود روبه‌رو شده‌ايد و بر آنها غلبه كرده‌ايد. براي نمونه، خود را در موقعيتي فرض كنيد كه در جلسه‌ي پيش رو، موفق شده‌ايد.
• دريافتِ كمك: با يكي از دوستان يا يكي از اعضاي دلسوز از خانواده‌تان تماس بگيريد و با او صحبت كنيد.
• برنامه‌ريزي: فكر‌كردن در مورد اينكه چگونه مي‌خواهيد مشكلي را حل كنيد، به شما كمك مي‌كند تا حس كنيد كه همه چيز در كنترل شماست.
• تغذيه‌ي مناسب: الكل موجب افزايش استرس و اضطراب مي‌شود. پرخوري نيز، موجب احساس گناه و حالت تهوع مي‌شود و در وضعيتي كه عصبي هستيد، بر مشكلات شما مي‌افزايد.
• استراحت‌كردن: فرقي نمي‌كند كه دليل ناآرامي و عصبي‌بودن شما استرس، اضطراب يا هيجان بيش از حد باشد، زيرا در هر صورت شما بايد استراحت كنيد و دوباره نيروي خود را بازيابيد. پس رؤياپردازي كنيد، چُرت بزنيد و شب‌ها به‌اندازه‌ي كافي بخوابيد.

گاهي براي مديريت حالت تهوع، معده درد عصبي يا ساير نشانه‌هاي فيزيكي استرس، اضطراب و هيجان، به كمك بيشتري نياز داريد. در ادامه چند مورد از راهنمايي‌هاي متخصصان را ارا‌ئه مي‌دهيم كه مي‌تواند به شما كمك كند:

درمان معده درد عصبي

• هيدراته‌كردن بدن: اسكات كوهن (Scott Cohen)، عضو آكادمي اطفال آمريكا و پزشك معالج در مركز پزشكي سدارز سيناي (Cedars Sinai) و پزشك متخصص اطفال مي‌گويد: اگر استرس يا هيجان بيش از حد، موجب شده است تا شما يا فرزندتان استفراغ كنيد، بايد بدن خود را هيدراته كنيد (آب و مواد معدني لازم را به بدن خود برسانيد)، ولي پيش از آنكه چيزي را بخوريد، حتما ۳۰ تا ۶۰ دقيقه پس از استفراغ صبر كنيد. سپس مي‌توانيد مايعات را به‌آرامي و جُرعه‌جُرعه، بنوشيد. تا ۶ ساعت پس از آخرين باري كه استفراغ كرده‌ايد، از خوردن غذاهاي جامد اجتناب كنيد.
• غذاها و نوشيدني‌ها: بسياري عقيده دارند كه چاي‌نعناع يا چاي‌زنجبيل، معده درد عصبي را آرام مي‌كند يا حالت تهوع را از بين مي‌برد. البته خوراندن زنجبيل به كودكان، كار دشواري است و روش بهتر، مصرف نوشابه‌ي گازدار زنجبيل (ginger-ale) است كه البته آن هم، به گفته‌ي تولچر، معمولا «با زنجبيل واقعي درست نشده و نوشيدني شيريني است كه مصرف آن را توصيه نمي‌كنيم». شايد خودتان بهتر بدانيد كه چه چيزي كمك مي‌كند تا معده درد عصبي خود يا فرزندتان را آرام كنيد. مثلا ممكن است از سوپ، آب معدني گازدار، شيريني، نان تُست يا مواد غذايي ساده‌ي ديگري استفاده كنيد.
• داروها: همان‌گونه كه بعضي از داروها مي‌توانند شما را در رفع اين مشكل كمك كنند، تعدادي ديگر از آنها تأثيري ندارند. بسياري از داروهاي قابل خريداري بدون نسخه‌ي پزشك به شما كمك مي‌كنند تا استفراغ يا عوارض جانبي معده درد عصبي خود، مانند حالت تهوع، اسهال يا اسيديته را درمان كنيد. براي اين منظور مي‌توانيد از داروهايي مانند آلكا سِلتزِر (Alka-Seltzer)، Emetrol، Mylanta، پپتو بيسمال (Pepto-Bismal)، سيميلاك (Similac) و تامس (Tums) استفاده كنيد. براي اينكه بدانيد كدام دارو براي شما مناسب‌تر است، با پزشك خود صحبت كنيد. اگر سعي مي‌كنيد كه معده درد عصبي خود را با مصرف داروهاي داراي ايبوپروفن (مانند ادويل (Advil) و موترين (Motrin)) آرام كنيد، بهتر است كه اين كار را انجام ندهيد. به‌طور كلي، ايبوپروفن كمكي نمي‌كند و مي‌تواند موجب بدتر‌شدن معده درد عصبي شما شود.
• دوري از بوهاي تند: اگر حالت تهوع داريد يا حس مي‌كنيد كه به زودي استفراغ خواهيد كرد، از بوهاي تندي مانند بوي غذا، دود و عطر دوري كنيد. اين بوها موجب مي‌شوند كه استفراغ‌كردن شما حتمي شود.
• تغيير در شيوه‌ي زندگي: يبوست نيز از نشانه‌هاي استرس در كودكان و بزرگسالان است و به گفته‌ي تولچر: «به همين دليل، ما از چيزهايي مانند تغيير در رژيم غذايي، مكمل‌هاي فيبر يا ملين‌ها استفاده مي‌كنيم». اگر مشكل شما اسهال است، مكمل‌هاي فيبر و پروبيوتيك‌ها (مانند پروبيوتيك‌هاي موجود در ماست يا بعضي از مكمل‌ها) به تسكين دردهاي شكميِ ناشي از استرس، كمك مي‌كند.

منبع