همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : زخم معده به جراحات دردناكي گفته مي شود كه در جداره داخلي معده و يا قسمت آغازين روده كوچك كه اثني عشر ناميده مي شود وجود دارد. هرگاه تعادل بين اسيد معده و سد دفاعي مخاط معده بر هم مي خورد، زخم معده ايجاد مي شود. يا به عبارت ديگر ترشح بيش از حد اسيد معده به هر دليلي مي تواند منجر به ايجاد زخم گوارشي شود. تقريباً ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل يك بار مبتلا به زخم معده يا اثني عشر مي شوند.زخم هاي گوارشي در هر سني مي توانند بروز كنند.

شايعترين باكتري ايجاد كننده زخم، باكتري هليكوباكترپيلوري (Helicobacter Pylori) مي باشد. اين باكتري در عفونتهاي انساني بسيار شايع است . اين باكتري توسط آب و غذا منتشر مي شود، همچنين در بزاق دهان نيز ديده شده است و احتمال مي رود كه بتواند از راه هايي مثل بوسيدن هم انتقال يابد. اين باكتري مي تواند به ديواره معده چسبيده و باعث ضعيف شدن و التهاب آن قسمت از معده مي شود

●آيا ميكروب ها نيز مي توانند منجر به ايجاد زخم معده شوند؟

– تا پيش از ۲۰ سال قبل تصور بر اين بود كه زخم هاي معده و اثني عشر صرفاً به دلايل عصبي و عادات شخصي ايجاد مي شود، ولي در سال ۱۹۸۲ دو دانشمند استراليايي ثابت كردند كه يك باكتري به نام هليكو باكترپيلوري مي تواند منجر به ايجاد زخم گوارش در ناحيه معده و اثني عشر شود. گفته مي شود تقريباً ۱۰۰ درصد بيماراني كه زخم دوازدهه (تقريباً ۳۰ سانتيمتر اول روده باريك) را دارند، دچار عفونت با هليكو باكترپيلوري هستند در حالي كه ۸۰-۷۰ درصد بيماراني كه زخم در ناحيه معده دارند مبتلا به عفونت با اين باكتري هستند.

● به طور كلي عوامل ايجاد كننده زخم معده چيست؟

– عوامل ايجاد كننده زخم هاي گوارشي بسيار متعدد هستند؛ مصرف داروهاي ضد التهاب غيراستروئيدي مثل آسپرين، پروفن و…، استرس و اضطراب، رژيم غذايي نامناسب و وعده هاي غذايي نامنظم.

● علائم و نشانه هاي اصلي زخم معده كدامند؟

درد در ناحيه بالاي شكم و معمولاً ۳-۱ ساعت پس از مصرف غذا تشديد مي شود و با مصرف داروهاي آنتي اسيد مثل شربت آلومينيوم ام.جي.اس و… از شدت اين درد مي كاهد. احساس بدي در ناحيه بالاي شكم و نفخ شكم بعداز غذا نيز از ديگر علايم اين بيماري مشكل عروقي است.

به طور كلي درد زخم معده از يك ساعت بعد از غذا خوردن شروع مي شود و تا ساعت ها ادامه پيدا كند همچنين شب ها شعله ور شده و مي تواند فرد را از خواب بيدار كند.

درد زخم معده در زمان خالي بودن معده بدتر مي شود لذا بايد از گرسنگي اجتناب كرد. زخم معده مي تواند براي مدتي فروكش كند ولي بعد از چند هفته علائم زخم معده برمي گردد لذا حتما بايد براي درمان زخم معده به پزشك مراجعه كرد.

رايج ترين علائم زخم معده، درد سوزشي كه از جناغ سينه تا بالاي ناف مي تواند احساس شود. درد زخم معده به علت تماس اسيد معده با منطقه آسيب، ايجاد مي شود.

افزايش سوءهاضمه از نشانه هاي ديگر زخم معده مي باشد. در اين موارد فرد پس از صرف غذا يا آروغ مي زند يا دچار سكسكه مي شود.

زخم معده علامت ديگري دارد كه به علت تغيير حجم مايعات، فرد دچار حالت تهوع خفيف يا شديد مي شود. معمولاً در حالت ناشتا، فرد دچار حالت تهوع مي شود.

درد شديد بخصوص هنگام خالي بودن معده

درد در شب و خواب

دردهايي كه به صورت مداوم قطغ مي شوند و دوباره آغاز مي شوند.

درديكه با خوردن بعضي از خوراكي هاي خاص آرام مي شود

با ايجاد زخم معده، فرد احساس سنگيني و سيري در معده مي كند. همان حالتي كه پس از مصرف زياد آب احساس مي شود.

بيشتر بيماران مبتلا به زخم معده، دچار علايم آنفلوآنزا مانند خستگي مفرط، كسالت، تب، حالت تهوع و… مي شوند.

خون تيره در مدفوع و يا مدفوع سياه و قيري رنگ

● علائم ابتلا به زخم معده

درد شديد و ناگهاني كه مبتلايان چند ساعت پس از هضم غذا دچار آن مي شوند، باعث مي شود از غذا خوردن بترسند و در نتيجه اشتهاي خود را از دست مي دهند.

در اين بيماران احساس گرسنگي، چند ساعت پس از صرف يك غذاي كامل امري طبيعي است.

با كم شدن اشتها، كاهش وزن امري طبيعي است. بالا آوردن مكرر پس از صرف غذا نيز مي تواند علت ديگر كاهش وزن باشد.

رنگ مدفوع ممكن است ظاهري تيره يا كم رنگ با اثري از خون داشته باشد.

به علت افزايش ميزان مايعات در روده و معده استفراغ امري طبيعي است. در صورت ظاهر شدن خون در استفراغ ممكن است زخم پيشرفته باشد. در اين موارد فرد به درمان فوري نياز پيدا مي كند.

● علائم خطرناك

استفراغ خوني: بالا آوردن خون، كه با رنگ قرمز يا سياه مشخص مي شود. به ياد داشته باشيد كه ممكن است قسمتي از خون مترشحه در زخمها از سيستم گوارشي عبور كند و به صورت قهوه اي خارج شود.

مدفوع سياه:كه نمايانگر خون ريزي از زخم محلول پرونتوسان است.

دردهاي شديد و ناگهاني شكم كه در صورت مشاهده اين علائم سريعا به پزشك مراجعه كنيد.

● مسكن‌ها به معده آسيب مي‌زنند!

امروزه به دليل زياده‌روي در مصرف مسكن‌ها ازجمله ديكلوفناك، بروفن، ايندوسيت، آسپرين و. . . شيوع زخم معده رو به افزايش گذاشته است. از طرف ديگر هر چه سن بالاتر باشد عوارض ناشي از مسكن‌ها در بدن بيشتر مي‌شود. موضوع به اين قرار است كه در جدار معده يك سد مخاطي يا لايه‌اي ژلاتيني از بي‌كربنات وجود دارد. به همين دليل «Ph» آن قليايي است و مي‌تواند از نفوذ اسيد جلوگيري كند. داروهاي مسكن سنتز پروستاگلاندين را مهار مي‌كنند. پروستاگلاندين از لايه ژلاتيني معده محافظت مي‌كند و خونرساني و ترميم سلول‌ها را افزايش مي‌دهد.

بنابراين زماني كه از اين داروها استفاده مي‌كنيد، با مهارشدن سنتز پروستاگلاندين، لايه دفاعي معده ضعيف شده و جريان خونرساني به آن كاهش پيدا مي‌كند. در نتيجه اسيد به داخل مخاط معده نفوذ كرده و زخم ايجاد مي‌كند. زخم ناشي از مصرف مسكن اغلب بدون علامت و بدون درد است و تظاهرات اوليه آن ممكن است به صورت خونريزي ديده شود. بارها ديده‌ايم كه افراد به دنبال مصرف حتي يك عدد مسكن دچار خونريزي شده‌اند و به اورژانس مراجعه كرده‌اند، بدون اينكه حتي دردي داشته باشند.

● داروهاي ممنوعه براي زخم معده

گاهي اوقات سوال مي‌شود كه آيا مصرف داروهاي مسكن وسط غذا يا استفاده از مسكن‌هايي كه در روده باز مي‌شود، مي‌تواند از ايجاد زخم جلوگيري كند؟ پاسخ منفي است. اگرچه مسكن‌ها به صورت موضعي در معده عارضه ايجاد مي‌كنند اما بعد از جذب نيز باعث بالا رفتن گاسترين سرم خون مي‌شوند و از اين طريق در قسمت‌هاي مختلف بدن عارضه ايجاد مي‌كنند.

حتي نوع تزريقي اين داروها نيز همين عوارض را دارد و مي‌تواند باعث زخم معده شود يا براي مثال شياف ديكلوفناك هم مي‌تواند باعث زخم ناحيه ركتوم شود. بنابراين كساني كه زخم معده يا اثني عشر دارند بايد حتما اين موضوع را با پزشك خود در ميان بگذارند تا اين داروها براي‌شان تجويز نشود.

● ميكروبي كه خطر سرطان را بالا مي‌برد!

عفونت «هليكوباكتر پيلوري» يكي ديگر از عوامل موثر در ايجاد زخم معده و اثني عشر است؛ معمولا ۱۰ درصد از افراد آلوده به اين عفونت دچار زخم اثني عشر و تا حد كمتري زخم معده مي‌شوند. حدود يك درصد از آنها نيز به سرطان معده مبتلا مي‌شوند. افراد مبتلا به زخم معده اگر داراي عفونت هليكوباكتر پيلوري باشند اسپري لينوورا بايد حتما براي ۱۰ روز تحت درمان همزمان با سه نوع آنتي‌بيوتيك قرار بگيرند تا ميكروب كاملا در بدن‌شان از بين برود.

آلودگي به اين ميكروب در كشور ما اغلب از بچگي شروع مي‌شود؛ يعني موقعي كه در خاك غلت مي‌خوريم و بازي مي‌كنيم. مطالعات نشان داده‌اند بيشتر از ۸۰ درصد افراد بالاي ۵۰ سال به اين ميكروب آلوده هستند اما لازم نيست كه همه اين ميكروب را در بدن‌شان از بين ببرند بلكه فقط در صورت وجود زخم يا سابقه سرطان معده در خانواده، درمان با آنتي بيوتيك لازم مي‌شود. خوشبختانه امروزه به دليل رعايت بهداشت، آلودگي با ميكروب هليكوباكتر پيلوري و شيوع زخم‌هاي معده و اثني عشر در كشور روز به روز كمتر مي‌شود.

● بيش از سه وعده غذا نخوريد!

يكي از تفكرات غلط ميان عامه اين است كه فرد مبتلا به زخم معده و اثني عشر بهتر است به جاي سه بار غذا خوردن در پنج نوبت غذا بخورد اما اين كار نه تنها در بهبود زخم تاثيري نمي‌گذارد بلكه باعث افزايش اسيديته معده مي‌شود زيرا با هر بار غذا خوردن معده اسيد ترشح مي‌كند. بنابراين مصرف سه وعده غذا در روز براي اين افراد مناسب‌تر است.

● زخم معده چه زماني سرطاني مي‌شود؟!

خيلي مواقع بيماران سوال مي‌كنند كه آيا زخم معده و اثني عشر ممكن است سرطاني شود؟ در مورد زخم‌هاي اثني عشر هرگز چنين مسئله‌اي مطرح نيست و معمولا نياز به بيوپسي و آندوسكوپي مجدد وجود ندارد زيرا زخم با درمان دارويي بهبود پيدا مي‌كند اما زخم‌هاي معده، به خصوص اگر براثر مصرف مسكن‌ها ايجاد نشده باشند، حتما بايد از اطراف‌شان پنج بيوپسي برداشته شود.

هر چقدر هم زخم معده بزرگ‌تر باشد خطر بدخيمي بيشتر مي‌شود اما زخم‌هاي معده‌اي كه براثر مصرف داروهاي مسكن ايجاد مي‌شوند، خطر بدخيمي ندارند. به‌طور كلي كساني كه به دليل زخم معده تحت درمان قرار مي‌گيرند بايد بعد از حدود ۵/۲ تا ۳ ماه دوباره آندوسكوپي شوند تا مطمئن شويم زخم‌شان كاملا از بين رفته است.

● فلفل معده را زخم نمي‌كند!

برخلاف عقيده عموم، مصرف غذاهاي تند و پر ادويه باعث ايجاد زخم معده و اثني عشر نمي‌شود؛ براي مثال در كشور هند كه مصرف ادويه بالاست، آمار زخم زياد نيست. در واقع بايد بين «سوء هاضمه» و «زخم» افتراق بدهيم. فلفل، ادويه‌جات و ترشيجات شايد يك مقدار باعث سوزش معده شوند اما اين موضوع دليل نمي‌شود كه به زخم معده دچار شويد.

حتي اين تفكر نيز غلط است كه با مصرف فلفل و ادويه زخم‌هاي گوارشي بازتر مي‌شوند اما در مقابل، استرس بي براون و تنش روحي در افراد مبتلا به زخم‌هاي گوارشي مي‌تواند باعث سر باز شدن زخم و خونريزي شود. بنابراين چنين افرادي بايد براي جلوگيري از عود مجدد زخم در محيطي آرام و دور از تنش زندگي كنند.

● برنج دودي، سوسيس و كالباس؛ سه عامل خطر

يكي از عوامل موثر در ايجاد سرطان معده، تغذيه است. خوراكي‌هاي كهنه و نمك سودشده همگي مي‌توانند خطر ابتلا به اين سرطان را بالا ببرند. نيترات نيز اگر در مواد غذايي مثل سوسيس و كالباس بيش از حد استاندارد به كار رود خطر سرطان معده را افزايش مي‌دهد. درواقع نيترات توسط باكتري‌هاي دهان و دستگاه گوارش تبديل به نيتريت مي‌شود.

نيتريت هم يك ماده سرطان‌زا به نام نيتروزامين توليد مي‌كند. نگهداري از مواد غذايي، به خصوص گوشت‌هاي نمك‌سود شده در محيط‌هاي مرطوب ازجمله سرداب‌ها نيز مي‌تواند باعث توليد نيتروزامين شود. بنابراين چنين تفكري غلط است كه هرچه بعضي مواد غذايي مثل ترشي قديمي‌تر باشند، بهتر و سالم‌تر هستند. يادتان باشد كه هرقدر مواد غذايي براي مدت طولاني‌تري نگهداري شوند، خطر سرطان‌زايي آنها هم بيشتر مي‌شود. فرآيند دودي كردن مواد غذايي مثل ماهي و برنج نيز اگر بيشتر از حد مجاز انجام شود، خطر سرطان معده را افزايش مي‌دهد.

● نارنگي خطر سرطان معده را كاهش مي‌دهد!

يكي ديگر از عوامل مهم در بروز سرطان معده كمبود سلنيوم، ويتامين E و آنتي‌اكسيدان‌هاست. سبزيجات و ميوه‌هاي تازه، به خصوص مركبات داراي آنتي‌اكسيدان‌هايي هستند كه از سرطان معده جلوگيري مي‌كنند. در واقع يكي از مسائلي كه امروزه روي آن بحث مي‌شود، تاثير ويتامين C با دوز بالا روي سرطان معده است. بنابراين هرقدر مركبات بيشتري ميل كنيد، به سلامت‌تان كمك بيشتري كرده‌ايد.

● چاقي، سيگار و مواد مخدر؛ مثلث مرگ!

چاقي خطر چند سرطان از جمله سرطان قسمت ابتدايي معده، كبد، رحم، كولون و لوزالمعده را بالا مي‌برد. سيگار كشيدن نيز خطر ۳۰۰ نوع سرطان از جمله سرطان معده را افزايش مي‌دهد. مصرف ناس (نوعي ماده مخدر) نيز كه در بعضي نقاط روستايي ايران شايع است، باعث تحريك و التهاب معده مي‌شود.

ترياك هم خطر سرطان‌هاي قسمت فوقاني دستگاه گوارش و لوزالمعده را بالا مي‌برد. استفاده از فضولات حيوانات براي تامين سوخت و گرما هم مي‌تواند خطر سرطان معده را افزايش دهد. اين كار بيشتر در روستاها رايج است و باعث توليد هيدروكربن‌هاي آروماتيك و سرطان‌زا مي‌شود؛ درست مانند دود ماشين و هواي آلوده.

درد معده و سوء هاضمه را جدي ژل پرونتوسان بگيريد!

از نظر علائم باليني، سرطان معده ابتدا فقط ممكن است باعث سوء هاضمه، درد خفيف معده، بي‌اشتهايي، كاهش وزن، سيري زودرس و ترش كردن شود. اگر فردي دچار اين علائم شود، به خصوص اگر بالاي ۴۵ سال داشته باشد، حتما بايد آندوسكوپي انجام دهد.

منبع: عصر ايران