- نویسنده : عيسي قاسمي
- بازدید : 305 مشاهده
آلكسي تايميا چيست و چه علل، علائم و راه درماني دارد؟
آلكسي تايميا (alexithymia) يا نارسايي هيجاني نوعي ساختار شخصيتي است كه مشخصه اصلي آن ناتواني در تشخيص و نامگذاري احساسات خود و ديگران است و اغلب به عنوان جنبه‌اي از يك اختلال رواني ديگر شناخته مي‌شود.
دكتر زخم| سرويس روانشناسي - ما دائما براي توصيف حالات دروني مختلف خود از نام‌ها و برچسب‌هايي مانند شادي، غم، ترديد و ... استفاده مي‌كنيم؛ اما براي برخي از مردم بدون دليلي مشخص، رمزگشايي و نامگذاري آنچه در دنياي درونشان اتفاق مي‌افتد آسان نيست. به اين مشكل آلكسي تايميا يا نارسايي هيجاني گفته مي‌شود. الكسي تايميا براي روانشناسان و متخصصين شناخته شده است، اما افرادي كه خارج از حوزه روانشناسي هستند كمتر نسبت به آن آگاهي دارند. اين وضعيت رواني براي متخصصين بهداشت روان هم قدري پيچيده و رازآلود است. در اين مقاله با علائم، علل، درمان و شرايط نارسايي هيجاني آشنا خواهيد شد.
در اين مطلب بخوانيد:
در اين مطلب بخوانيد:
- تعريف آلكسي تايميا
- علائم
- علل
- رابطه با ساير اختلالات
- درمان
- سخن آخر
آلكسي تايميا چيست؟
الكسي تايميا (alexithymia) يا نارسايي هيجاني يك ساختار شخصيتي است كه ويژگي اصلي آن ناتواني در تشخيص و توصيف يا واكنش نسبت به احساسات خود و ديگران است. افراد مبتلا به نارسايي هيجاني اغلب داراي مشكلات ديگري در حوزه سلامت روان مانند تاخير در رشد يا اختلال طيف اوتيسم هستند. (علائم آلكسي تايميا به اندازه اوتيسم آشكار نيست.) اين وضعيت مي‌تواند به مشكلاتي در همدلي كردن منجر شود. ويژگي‌هاي اسپري پرونتوسان اصلي اين افراد اختلال در آگاهي هيجاني، مشكل در روابط اجتماعي و مشكل در برقراري ارتباط با ديگران است.
بسياري از افراد مبتلا به اين اختلال به خاطر ناتواني در تشخيص و ارزيابي عواطف خود و ديگران در روابط با همسر، دوستان و خانواده خود دچار مشكل مي‌شوند. اين مشكلات به ويژه به خاطر سردي عواطف و ناتواني آن‌ها در شناخت تأثيرات گفتار و كردارشان روي ديگران به سختي قابل حل يا پيشگيري است.
بسياري از افراد مبتلا به اين اختلال به خاطر ناتواني در تشخيص و ارزيابي عواطف خود و ديگران در روابط با همسر، دوستان و خانواده خود دچار مشكل مي‌شوند. اين مشكلات به ويژه به خاطر سردي عواطف و ناتواني آن‌ها در شناخت تأثيرات گفتار و كردارشان روي ديگران به سختي قابل حل يا پيشگيري است.
در اصل آلكسي تايميا يك اختلال عملكردي در فرآيند‌هاي معمول آگاهي هيجاني است و باعث مي‌شود فرد به سادگي نتواند روي احساسات خود برچسب بزند. اين اختلال را كه با عنوان "ساختار شخصيتي با آگاهي عاطفي دگرگون" توصيف مي‌كنند بر فرايند همدلي تاثير منفي مي‌گذارد. به عبارت ساده‌تر آلكسي تايميا تشخيص اينكه واقعا چه احساسي داريد را دشوار مي‌كند.
به نظر مي‌رسد كه اين بيماري در مردان شايع‌تر از زنان است و افراد مي‌توانند اين اختلال را در درجات مختلفي تجربه كنند. در واقع مردم در ميزان تماس با احساسات خود و توصيف آن‌ها بسيار متفاوت هستند و احتمالا اين موضوع به عوامل مختلفي همچون الگو برداري‌هاي اوايل زندگي و اينكه چقدر در اين رابطه تقويت يا مجازات شده‌اند، بستگي دارد.
الكسي تيميا را مي‌توان به دو نوع وضعيتي و شخصيتي تقسيم كرد:
- الكسي تيميا وضعيتي: موقت است و به علت خاصي مانند تجربه حادثه‌اي ناگوار و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ايجاد مي‌شود.
- الكسي تيميا شخصيتي: يك ويژگي شخصيتي به حساب آمده و معمولا ارثي است. اين وضعيت از دوران كودكي با فرد همراه بوده و يا به دليل اتفاقاتي ايجاد شده است كه در اوايل كودكي رخ داده‌اند. (مثل مورد سو استفاده قرار گرفتن)
علائم آلكسي تايميا چيست؟
نشانه‌هاي نارسايي هيجاني عبارتند از:
- عدم توانايي در بيان كردن احساسات خود يا احساسات ديگران
- زندگي فانتزي محدود و بازي نمادي كم (در كودكان)
- مشكل در واكنش مناسب به احساسات افراد ديگر
- مشكل در همدلي كردن
- عدم توانايي كنترل تكانه
- خشم ناگهاني
- حساسيت بالا نسبت به صداها، لمس شدن و مشاهده شدن توسط ديگران
- توانايي خيلي كم براي درك علت برخي از احساسات
آلكسي تيميا به چه علت ايجاد مي‌شود؟
محققان مطمئن نيستند كه چه عواملي باعث ايجاد آلكسي تيميا مي‌شود. اين احتمال وجود دارد كه هم عوامل ژنتيكي و هم محيطي در ايجاد نارسايي هيجاني نقش داشته باشند. كودكاني كه والدين آن‌ها داراي اين اختلال هستند به احتمال زياد خودشان هم مبتلا بوده و كودكاني كه تعامل و ارتباط كمي با ديگران داشته يا درباره احساسات ياد نمي‌گيرند ممكن است بعداً به نارسايي هيجاني مبتلا شوند.
الكسي تايميا با ساير اختلالات رواني چه ارتباطي دارد؟
از آلكسي تايميا در دفترچه راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني (DSM-۵) به عنوان يك اختلال نام برده نشده است. دكتر روانشناس، كاترين مور (Kathryn Moore) مي‌گويد: نارسايي هيجاني معمولاً يك جنبه از عملكرد فرد و نحوه برخورد او با احساسات است، نه يك اختلال جداگانه.
نارسايي هيجاني به طيف وسيعي از اختلالات سلامت روان مانند افسردگي، اختلال استرس پس از سانحه PTSD، اسكيزوفرني و اختلال طيف اوتيسم مرتبط است. اين بيماري همچنين با خودكشي، افزايش ميزان مرگ و مير و مشكلات سايكوسوماتيك (روان تني: مشكلات جسمي كه منشا رواني شركت وارد كننده بي بران دارند) همراه است.
نارسايي هيجاني به طيف وسيعي از اختلالات سلامت روان مانند افسردگي، اختلال استرس پس از سانحه PTSD، اسكيزوفرني و اختلال طيف اوتيسم مرتبط است. اين بيماري همچنين با خودكشي، افزايش ميزان مرگ و مير و مشكلات سايكوسوماتيك (روان تني: مشكلات جسمي كه منشا رواني شركت وارد كننده بي بران دارند) همراه است.
ممكن است يك شخص از اينكه به آلكسي تايميا مبتلاست، آگاهي نداشته باشد. با توجه به اينكه نارسايي هيجاني به دليل عدم آگاهي يا شناخت حالات دروني شناخته مي‌شود، عجيب نيست كه معمولاً افراد مبتلا، به مشكل خود آگاه نيستند و به همين دليل بسياري از آن‌ها به دنبال درمان نمي‌روند. همين باعث مي‌شود كه ميزان شيوع نارسايي هيجاني به تنهايي را در مقايسه با زماني كه با اختلالي ديگر مانند افسردگي همراه است، كه به طور دقيق نتوان مشخص كرد.
درمان آلكسي تيميا
از آنجا كه آلكسي تايميا غالباً با ساير شرايط مرتبط با سلامت روان همراه است، درمان‌هايي مانند آموزش مهارت‌هاي اجتماعي و تغيير سبك زندگي كه مشكلات ديگر فرد را برطرف مي‌كند، گاهي اوقات مي‌تواند به بهبود نارسايي هيجاني نيز منجر شود. در افرادي كه ياد مي‌گيرند عواطف را بشناسند، توصيف كنند و واكنش نشان دهند، علائم تا حد زيادي كاهش يافته و مشكلات كمتري در روابط بين فردي تجربه مي‌كنند.
اما به طور كلي گزينه‌هاي درماني براي آلكسي تايميا اغلب با مشاوره معمولي يا گفتاردرماني بسيار متفاوت است. اصولا متخصص سلامت روان براي درمان اين افراد بر روي نامگذاري و ارزيابي طيف وسيعي از احساسات تمركز مي‌كند. همچنين تكنيك‌هاي زير مي‌تواند به رشد هوش هيجاني و پرورش مهارت شناخت و درك احساسات سطحي و عمقي اين افراد كمك كند:
اما به طور كلي گزينه‌هاي درماني براي آلكسي تايميا اغلب با مشاوره معمولي يا گفتاردرماني بسيار متفاوت است. اصولا متخصص سلامت روان براي درمان اين افراد بر روي نامگذاري و ارزيابي طيف وسيعي از احساسات تمركز مي‌كند. همچنين تكنيك‌هاي زير مي‌تواند به رشد هوش هيجاني و پرورش مهارت شناخت و درك احساسات سطحي و عمقي اين افراد كمك كند:
- گروه درماني
- يادداشت برداري روزانه
- درمان مبتني بر مهارت
- انجام كار‌هاي هنري خلاقانه
- تكنيك‌هاي مختلف آرامش و ريلكسيشن
- خواندن داستان‌هاي احساسي
با اين حال درمان اين اختلال دشوار است. تحقيقات كمي در مورد اينكه آيا واقعا مي‌توان از اين مشكل رهايي يافت، وجود دارد. اما اينكه چگونه به نارسايي هيجاني اسپري براي زخم مبتلا شده باشيد روي قابل درمان بودن يا نبودن آن تاثير مي‌گذارد. به عنوان مثال اگر در نتيجه افسردگي يا PTSD آن را تجربه كرده‌ايد، به احتمال زياد قابل درمان است (به خوبي درمان ساير مشكلات مرتبط با سلامت روان كه با آن‌ها دست و پنجه نرم مي‌كنيد)، اما براي سايرين، آلكسي تايميا مي‌تواند در طول زمان به يك ويژگي پايدار تبديل شود.
توصيه‌هاي زير براي افرادي كه الكسي تايميا را تجربه مي‌كنند، ممكن است مفيد باشد:
- ياد بگيريد كه عواطف خود را به احساسات جسمي كه با آن‌ها به وجود مي‌آيد، مانند ضربان قلب سريع، تعريق يا كرختي ربط دهيد.
- رفتاردرماني شناختي (CBT) را روي شناسايي و درك ارتباط بين افكار و احساسات متمركز كنيد.
- ذهن آگاهي و تمرين‌هاي ديگري را براي افزايش آگاهي عاطفي خود انجام دهيد.
- گروه‌درماني را امتحان كنيد، چون به شما فرصت مي‌دهد تا ببينيد چگونه ديگران در مورد احساسات خود صحبت مي‌كنند.
- بيشتر به افكار و عقايد خود در مورد احساسات و اينكه اگر هيجانات خود را ابراز كنيد چه اتفاقي مي‌افتد، فكر كنيد.
به طور كلي درمان‌هاي توصيه شده براي همه موثر نخواهد بود و به شخص و شرايط او بستگي دارد.
سخن آخر
مانند اكثر مشكلات و نگراني‌هاي مربوط به سلامت روان، هم تشخيص صحيح و هم معالجه بايد توسط يك متخصص بهداشت روان انجام شود. وقتي فرد مبتلا براي درمان آماده شد، مراجعه به يك متخصص بهترين قدم براي كمك به او و كاهش مشكلات و پريشاني‌هايش است. خود افراد مبتلا نيز بايد در مورد اينكه چه چيزي برايشان بهتر است به خوبي فكر كرده و در طول دوره درمان صبور باشند. بنابراين بهتر است قبل از مراجعه به متخصص، مقاله «چه موقع بايد به روانشناس مراجعه كنيم؟» را مطالعه كنيد.
به طور كلي، به تحقيقات بيشتري براي درك بهتر آلكسي تايميا مشكل عروقي و نحوه درمان موثر آن نياز است. از نظر دكتر ريچي ما هنوز هم درك خوبي از چرايي يا چگونگي اين اتفاق در بعضي از افراد نداريم و البته سال به سال بيشتر ياد خواهيم گرفت.
به طور كلي، به تحقيقات بيشتري براي درك بهتر آلكسي تايميا مشكل عروقي و نحوه درمان موثر آن نياز است. از نظر دكتر ريچي ما هنوز هم درك خوبي از چرايي يا چگونگي اين اتفاق در بعضي از افراد نداريم و البته سال به سال بيشتر ياد خواهيم گرفت.
برگرفته از: disabled-world ، goodtherapy ، self