همه چيز در مورد پزشكي

دمنوش نوعي نوشيدني است كه در آن جزيي از گل، برگ، ساقه، ريشه، دانه، پوست ميوه يا اجزاي ديگر گياهان دارويي كه قابل حل در آب هستند، به صورت خشك يا تازه مورد استفاده قرار مي گيرد. دم كردن يا گرفتن عصاره به وسيله آب، متداول ترين و قديمي ترين روش به كار بردن داروهاي گياهي است. مجله سلامتي راستينه همراه شماست.

طرز تهيه دمنوش :

طرز تهيه به اين صورت است كه ابتدا روي گياه – كه به طرز صحيحي خرد شده است آب جوش ميريزند، سپس آن را به مدت ۳ الي ۵ دقيقه در يك ظرف در بسته شيشه اي يا چيني مي گذارند و گاهي آن را به هم مي زنند و سپس مايع را از كاغذ صافي يا آلبر با شبكه ريز عبور مي دهند.

در ايران در سال هاي اخير دمنوش هاي گياهي و ميوه اي مورد استقبال و مصرف برخي خانواده ها قرار گرفته است. اين استقبال دلايل مختلفي دارد. برخي براي نفع درماني از اين دمنوش ها استفاده ميكنند. تعدادي براي تنوع بخشيدن به نوشيدني روزانه آن را مصرف ميكنند و بعضي هم به خاطر اينكه دم نوش را يك نوشيدني شيك مي دانند، براي پذيرايي از آن استفاده بهره مي گيرند.
در دمنوش هاي تركيبي معمولا چند گياه جهت رسيدن به يك منظور و هدف با هم تركيب مي شوند ؛ براي مثال گروهي از دم نوش هاي تركيبي، انرژي زا هستند و بعضي ديگر كم كننده فشارخون و گروهي ديگر آرام بخش هستند كه برخلاف دمنوش هاي انرژي زا – كه ضربان قلب و انرژي را افزايش مي دهند – به آرامش و تنش زدايي از بدن كمك مي كنند.

نكته : شما مي توانيد از هر يك از اين نوشيدني ها به عنوان اولين نوشيدني روزتان استفاده كنيد و از خواص آنها بهره مند شويد. توصيه ميكنيم، اين نوشيدني ها را به صورت ناشتا و حدود نيم ساعت قبل از صبحانه ميل كنيد. البته در طول روز نيز مي توانيد از اين نوشيدني ها بهره مند شويد ؛ اما سرعت جذب تركيبات مفيد آنها به صورت ناشتا بيشتر خواهد بود.

تفاوت دمنوش با چاي چيست ؟

چاي سياه يا چاي سبز نوعي نوشيدني است كه از برگ گياهي به نام كامليا سيننسيس تهيه مي شود؛ اما دمنوش يا چاي گياهي ، از برگ، گل و يا پوست درخت مانند : دارچين ، ميوه، ريشه و يا دانه گياهان بخصوصي به غير از كامليا سيننسيس تهيه مي شود.

تفاوت دمنوش با جوشانده چيست ؟

در تهيه دمنوش، گياه را كمي كوبيده و در آب جوشيده شده – در حالي كه در ظرف بسته است – به مدت چند دقيقه روي بخار ملايم قرار ميدهند و بعد صاف ميكنند. نوشيدني حاصل از گل گاوزبان، گل ختمي، به ليمو، سنبل الطيب نوعي دمنوش گياهي است. در مقابل اگر گياه را مستقيم با آب سرد يا گرم بجوشانند ، جوشانده اي به دست مي آيد كه خاصيت و اثر آن قوي تر از دمنوش است ؛ چرا كه حين جوشاندن مواد بيشتري از گياه خارج مي شود. توجه داشته باشيد كه بسياري از گياهان بايد به صورت دم كرده استفاده شوند و اگر بر اثر ناآگاهي يا غفلت جوشانده شوند، خاصيت آنها تغيير ميكند و گاهي موادي از گياه آزاد ميشود كه داراي عوارض ناگواري خواهد بود.

تفاوت دمنوش با عرقيات گياهي چيست ؟

عرقيات گياهي، از تقطير اسانس ريشه، پوست يا گلبرگ گياهان طبي در آب حاصل مي شود، نظير گلاب و عرق نعناع .

قواعد مصرف دمنوش :

تاريخچه دمنوش را نمي توان از تاريخچه گياهان دارويي جدا كرد. مصرف بيش از حد گياهان دارويي موجب بروز عوارضي در بدن مي شود و اين تصور كه گياهان دارويي بدون عوارض است، تصور غلطي است. اگرچه گياهان دارويي منشاء طبيعي دارند و در مقايسه با داروهاي شيميايي عوارض كمتري ايجاد ميكنند، اما مصرف بي رويه يا غيرعلمي برخي از اين گياهان مي تواند موجب عوارض ناخواسته و حتي مسموميت هاي شديد گردد؛ بنابراين مصرف دمنوش ها نيز همانند داروهاي شيميايي بايد با آگاهي و پس از اطلاع از ساز و كار عمل آنها باشد. به ويژه در مورد كودكان، سالمندان و زنان باردار مصرف اين گياهان بايد با احتياط بيشتري همراه باشد. براي نمونه مصرف گل گاوزبان ايراني به تنهايي در افرادي كه فشار خون بالا دارند، مي تواند به شدت مخاطره انگيز باشد.
از اين رو در كشورهاي پيشرفته نظارت دقيقي بر توليد و توزيع اين گياهان صورت مي گيرد. براي مثال سازمان غذا و دارو آمريكا (معروف به اف دي اي FDA) همان شروط مربوط به داروهاي شيميايي را براي گياهان دارويي نيز در نظر ميگيرد. در زير به برخي از اين اصول در مورد تهيه، نگهداري و مصرف اين گياهان اشاره شده است:
بسياري از گياهان دارويي ممكن است به ميكروب ها، سموم كشاورزي،
مواد ضدعفوني كننده گازي (مثل فسفين) و فلزهاي سمي (مثل سرب، جيوه و آرسنيك) آلوده باشند. بهتر است اين گياهان را در جاي سرد، خشك و دور از دسترس بچه ها حفظ نمود. ظروف پلاستيكي براي نگهداري گياهان بودار مناسب نيستند. اين ظروف مي توانند اسانس فرار اين گياهان را جذب نمايند. همچنين، نبايد از گياهاني استفاده شوند كه براي سالها نگهداري شده اند.

اجزاي گياهي مورد استفاده در تهيه دمنوش ها

معمولا از اجزاي مختلف گياهان در تهيه دمنوش ها استفاده پماد آلفا براي جوش مي شود. اجزاي مفيد برخي از گياهان را در تهيه دمنوش ها مرور مي كنيم :

• ريواس ، گل شاه پسند ، نعناع ( برگ ) .
• اسطوخودوس ، گل رز ، گل بابونه ( گل ) .
• رازيانه ، هل ( دانه ) .
• دارچين و درخت بيد ( پوست ) .
• كاسني ، زنجبيل و زردچوبه ( ريشه ) .
• سيب ، هلو ، زغال اخته ( ميوه ) .

رنگ پماد آلفا براي آفتاب سوختگي دمنوش ها

دمنوش هر گياه يا ميوه اي رنگ مخصوص به خود را دارد. بايد توجه داشت كه در برخي موارد كشيدن خط تفكيكي بين رنگ هاي زرد و نارنجي و يا قهوه اي كم رنگ مشكل است و با گذشت زمان رنگ چاي تغيير كرده و پر رنگ تر خواهد شد. رنگ پماد زخم بستر دم نوش را مي توان به رنگ هاي زير تفكيك كرد :

• چاي ترش ، رز ، ميوه گل رز ( قرمز ) .
• باديان رومي ، يونجه ، سنبل ختايي يا انجليكا ( زرد ) .
• سرخارگل، آقطي سياه ، گلرنگ ( نارنجي ) .
• دارچين ، فرنجمشك ، ماته نوع سياه ( قهوه اي ) .
• پنيرك ، اسطوخودوس ( لاوندا ) ، گل گندم ، (آبي ) .

بهتر است افراد خود به جمع آوري گياهان دارويي پماد زخم مبادرت نكنند، مگر اينكه قادر باشند گياه سمي را از غير سمي تشخيص دهند. معمولا به گياهان دارويي كشت داده شده بيشتر مي توان اعتماد نمود. و گياهان دارويي را نبايد براي مدت طولاني استفاده كرد. و پيش از مصرف هرنوع گياه دارويي بايد دستور دقيق مصرف و عوارض جانبي آن روشن باشد. اين گياهان نيز همانند ساير داروها نبايد بيش از مقدار مجاز مصرف شوند. سمي پماد سوختگي بودن يك داروي گياهي بسته به قسمت مورد استفاده گياه و طرز تهيه آن فرق ميكند. مصرف همزمان داروهاي شيميايي با گياهي خاص ممكن است موجب بروز تداخل دارويي گردد؛ بنابراين بايد پزشك را از مصرف اين گياهان مطلع نمود و گياهان دارويي بايد از منابع معتبر و مطمئن تهيه شوند.

سخن پاياني

فروشندگان گياهان دارويي بايد اطلاعات و شناخت پانسمان زخم كافي در زمينه خواص داروهاي گياهي داشته باشند. بهتر است داروهاي گياهي از مراكزي تهيه شوند كه داراي مجوز يا عضو اتحاديه باشند. . در كشور ژاپن براي بسته بندي دمنوش ها شرايط زير مقرر شده است : ذكر كشور محل كشت يا برداشت گياه ، ذكر نام علمي گياه ، ذكر قسمت مورد استفاده گياه از قبيل : گل ، برگ ، ريشه و غيره و ذكر تاريخ انقضاي مصرف .