همه چيز در مورد پزشكي

بدن نياز به ويتامين‌ها و مواد معدني مختلف بسياري دارد كه هم براي رشد و هم پيشگيري از بيماري‌ها حياتي هستند. از اين ويتامين‌ها و مواد معدني اغلب به عنوان ريزمغذي ياد مي‌شود. آن‌ها به طور طبيعي در بدن توليد نمي‌شوند، بنابراين بايد آنها را از رژيم غذايي خود دريافت كنيد.
كمبود مواد مغذي يا سوء تغذيه زماني اتفاق مي افتد كه بدن مقدار لازم مواد مغذي را از مواد غذايي جذب يا دريافت نمي‌كند. كمبودها مي‌توانند به طيف وسيعي از مشكلات سلامتي منجر شوند. اين مشكلات مي‌توانند شامل مشكلات هضم، اختلالات پوستي، رشد استخواني ناقص يا بازماندگي از رشد و حتي زوال عقل باشند.
مقدار هر ماده مغذي كه بايد مصرف كنيد بستگي به سن شما دارد. بسياري از خوراكي‌هايي كه از فروشگاه‌هاي مواد غذايي خريداري مي‌كنيد مانند غلات، نان و شير، براي جلوگيري از سوء تغذيه با مواد مغذي مورد نياز غني شده‌اند. اما گاهي اوقات بدن شما قادر به جذب مواد مغذي خاصي نيست حتي اگر آنها را مصرف كنيد. كمبود در هر يك از مواد مغذي مورد نياز بدن شما امكان پذير است. در ادامه با راستينه همراه باشيد تا در مورد بعضي از موارد سوءتغذيه رايج و اجتناب از آنها اطلاعات بيشتري كسب نماييد.

انواع موارد سوء تغذيه

كمبود آهن

يكي از شايعترين موارد سوء تغذيه در سراسر جهان، كمبود آهن است. كمبود آهن مي‌تواند منجر به آنمي يا كم خوني شود. آنمي اختلال خوني است كه باعث خستگي، ضعف و انواع مختلفي از علائم مي‌شود.

آهن در خوراكي‌هايي همچون سبزيجات برگ دار سبز تيره، گوشت قرمز و زرده تخم مرغ يافت مي‌شود. آهن به بدن شما كمك مي‌كند تا گلبول قرمز توليد كند. هنگامي كه دچار كمبود آهن هستيد، بدن شما گلبول‌هاي قرمز كمتري توليد مي‌كند. گلبول‌هاي قرمزي كه بدن توليد مي‌كند، كوچك‌تر و ضعيف‌تر از سلول‌هاي خوني سالم هستند. همچنين كمتر قادر به انتقال اكسيژن به بافت‌ها و اندام‌هاي شما هستند.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهاني (WHO)، بيش از ۳۰ درصد از جمعيت جهان دچار كم خوني هستند. بسياري از اين افراد به دليل فقر آهن مبتلا به كم خوني شده‌اند.

در واقع، فقر آهن تنها كمبود تغذيه‌اي است كه هم در كشورهاي توسعه يافته و هم كشورهاي در حال توسعه شايع است. كم خوني فقر آهن بسياري از افراد را تحت تأثير قرار مي‌دهد كه اكنون به عنوان يك بيماري همه گير بهداشت عمومي شناخته شده است.

كمبود ويتامين A

ويتامين A گروهي از مواد مغذي مهم براي سلامت چشم و عملكرد و سلامت توليد مثل در مردان و زنان است. همچنين نقش مهمي در تقويت سيستم ايمني بدن در برابر عفونت‌ها دارد.
به گفته سازمان جهاني بهداشت، كمبود ويتامين A عامل اصلي نابينايي قابل پيشگيري در كودكان است. ميزان مرگ و مير در ميان زنان بارداري كه دچار كمبود ويتامين A هستند، نيز بالاتر است.

بتا كاروتن يك ماده مغذي است كه به عنوان آنتي اكسيدان عمل مي‌كند. اين ماده در محصولات قرمز، نارنجي، زرد و سبز تيره يافت مي‌شود. در صورت نياز، بتا كاروتن مي‌تواند به ويتامين A در بدن تبديل شود.

براي نوزادان، بهترين منبع ويتامين A شير مادر است. براي تمام افراد، مصرف مقدار زيادي از خوراكي‌هاي حاوي ويتامين A بالا حائز اهميت است. اين خوراكي‌ها شامل موارد زير مي‌باشند:

• شير
• تخم مرغ
• سبزيجاتي با رنگ سبز، مانند كلم، كلم بروكلي و اسفناج
• سبزيجاتي با رنگ نارنجي مانند هويج، سيب زميني شيرين و كدو تنبل
• ميوه‌هاي قرمز مايل به زرد، مانند زردآلو، پاپايا، هلو و گوجه فرنگي

كمبود تيامين (ويتامين B-1)

يكي ديگر از كمبودهاي تغذيه‌اي رايج كمبود تيامين است كه به عنوان ويتامين B-1 نيز شناخته مي‌شود. تيامين بخش مهمي از سيستم عصبي شما است. همچنين به بدن شما كمك مي‌كند كه كربوهيدرات را به عنوان بخشي از سوخت و ساز بدن به انرژي پماد آلفا براي آفتاب سوختگي تبديل كند.
كمبود تيامين مي‌تواند منجر به موارد زير شود:

• كاهش وزن
• خستگي
• گيجي
• از دست دادن حافظه كوتاه مدت

كمبود تيامين مي‌تواند به آسيب عصبي و عضلاني نيز منجر شود و مي‌تواند بر قلب تأثير بگذارد.
كمبود تيامين بيشتر در افرادي ديده مي‌شود كه بيش از حد الكل مصرف مي‌كنند. الكل باعث كاهش توانايي بدن براي جذب تيامين، ذخيره تيامين در كبد و تبديل تيامين به شكل قابل استفاده مي‌شود. كمبود تيامين علت شايع سندرم Wernicke-Korsako است. اين سندرم نوعي زوال عقل است.

بسياري از محصولات غلات صبحانه و حبوبات با تيامين غني شده‌اند. ساير منابع خوب تيامين عبارتند از:

• تخم مرغ
• حبوبات
• آجيل
• دانه‌ ها
• جوانه گندم

كمبود نياسين (ويتامين B-3)

نياسين يكي ديگر از مواد معدني است كه به بدن كمك مي‌كند كه مواد غذايي را به انرژي تبديل كند. نياسين به عنوان ويتامين B-3 نيز شناخته مي‌شود.
كمبود شديد نياسين اغلب به عنوان پلاگر ناميده مي‌شود. نياسين در اكثر پروتئين‌هاي حيواني و همچنين در بادام زميني يافت مي‌شود. در نتيجه، اين وضعيت در كشورهاي صنعتي يا در جوامع گوشتخوار، نادر است.
علائم پلاگر شامل اسهال، زوال عقل و اختلالات پوستي است. معمولاً مي‌توانيد آن را با رژيم غذايي متعادل و مكمل‌هاي ويتامين B-3 درمان كنيد.

كمبود فولات (ويتامين B-9)

ويتامين B-9 به بدن كمك مي‌كند كه گلبول‌هاي قرمز و DNA توليد كند. اين ويتامين اغلب به عنوان فولات شناخته مي‌شود. فولات به رشد مغز و عملكرد سيستم عصبي نيز كمك مي‌كند. اسيد فوليك، فرم مصنوعي فولات موجود در مكمل‌ها يا غذاهاي غني شده است.

فولات براي رشد جنين بسيار مهم است. اين ويتامين نقش مهمي در تشكيل مغز و نخاع در حال رشد جنين ايفا مي‌كند. كمبود فولات مي‌تواند منجر به نقص‌هاي جدي زايمان، مشكلات رشد و يا كم خوني شود.

شما مي‌توانيد فولات را در خوراكي‌هاي زير پيدا كنيد:

• لوبيا و عدس
• ميوه‌هاي مركبات
• سبزيجات سبز برگدار
• مارچوبه
• گوشت‌هايي نظير گوشت مرغ
• صدف خوراكي
• محصولات غلات غني شده
• غلات سبوس دار

در حالي كه لوبياها مي‌توانند مقدار زيادي فولات داشته باشند، محتواي فولات در كنسرو لوبيا تقريباً نصف ميزان لوبيا پخته شده و لوبيا خشك شده است.
بيشتر مردم به اندازه كافي فولات دريافت مي‌كنند. اما زنان باردار و زنان در سنين باروري گاهي اوقات براي بارداري سالم فولات كافي مصرف نمي‌كنند. موسسه ملي بهداشت (NIH) توصيه مي‌كند كه زنان باردار يا زناني كه ممكن است باردار شوند به منظور كمك به پيشگيري از نقايص نوزاد، روزانه ۴۰۰ ميكروگرم اسيد فوليك يعني بيش از مقدار فولاتي كه از مواد غذايي به طور طبيعي دريافت مي‌شود، مصرف كنند.
همچنين تحقيقات نشان مي‌دهند كه برخي افراد جهش‌هاي ژنتيكي دارند كه از متاليزه شدن فولات يا تبديل آن به فرمي كه بدن بتواند استفاده كند، جلوگيري مي‌كنند. در اين موارد، در حالي كه مصرف فولات ممكن است كافي باشد، مكمل فولات متيلين ممكن است براي جلوگيري از كمبود آن ضروري باشد.

كمبود كوبالامين (ويتامين B-12)

ويتامين B-12 نوعي ويتامين B است كه مسئول كمك به بدن در ساخت سلول‌هاي خوني قرمز سالم مي‌باشد. كمبود اين ويتامين در ميان افرادي با شرايط زير شايع است:

• گياه خوار هستند.
• جراحي معده انجام داده‌اند.
• بيش از ۶۰ سال دارند.
• مبتلا به ديابت هستند و متفورمين (گلوكوفاژ) مصرف مي‌كنند.
• داراي سابقه طولاني استفاده از آنتي اسيدها مي باشند.
• فاقد فاكتور طبيعي پماد آلفا براي جاي جوش هستند.

فاكتور طبيعي يا ذاتي پروتئين حاملي است كه توسط سلول‌هاي معده ترشح مي‌شود. اين پروتئين به ويتامين B-12 متصل مي‌شود و آن را براي جذب به روده كوچك مي‌برد. اين روشي است كه بدن را قادر به جذب و استفاده از ويتامين B12 مي كند.
مصرف كافي كلسيم در وعده‌هاي غذايي براي فاكتور طبيعي به منظور كمك به جذب B12 در روده كوچك ضروري مي‌باشد.
كمبود اين ويتامين ممكن است باعث كم خوني پرنيسيوز شود. اين نوع از كم خوني ناشي از كاهش توانايي جذب مؤثر B-12 است. كم خوني پرنيسيوز در افراد مبتلا به اختلالات خودايمني و بيماري‌هاي گوارشي يا التهابي شايع‌تر است.

علائم كمبود ويتامين B-12 عبارتند از:

• خستگي و ضعف شديد
• سرگيجه
• تنگي نفس
• كاهش وزن
• حالت تهوع يا از دست دادن اشتها
• درد، قرمزي، يا تورم در زبان
• پوست رنگ پريده يا زرد رنگ

كمبود ويتامين B-12 كه به مدت طولاني درمان نشده باقي بماند، ممكن است باعث آسيب برگشت ناپذير به سيستم عصبي شود. علائم شديدتر عبارتند از:

• دشواري در راه رفتن
• ضعف عضلاني
• تحريك پذيري
• زوال عقل
• افسردگي
• از دست دادن حافظه

پزشك شما مي‌تواند دستور دهد انواع آزمايشات خون را براي بررسي كمبود ويتامين B-12 انجام دهيد. آزمايشات خون موارد زير را بررسي مي‌كنند:

• سطح ويتامين B12
• اسيد متيل مالونيك
• آنتي بادي‌هاي فاكتور طبيعي

درمان مي‌تواند به طرق مختلف انجام شود از جمله:

• افزايش منابع ويتامين B-12 در رژيم غذايي
• مصرف مكمل‌هاي ويتامين B-12
• تزريق ويتامين B-12
• انتقال خون

ويتامين B-12 به طور معمول در گوشت قرمز و محصولات حيواني يافت مي‌شود. منابع گياهي عبارتند از: شيرهاي گياهي غني شده و مخمر مغذي.

كمبود ويتامين D

براساس دانشكده بهداشت عمومي هاروارد، حدود ۱ ميليارد نفر در سراسر جهان به اندازه كافي ويتامين D به مصرف نمي‌كنند. افرادي كه داراي پوست‌هاي تيره‌تر هستند، در معرض خطر بالاي كمبود ويتامين D قرار دارند. ويتامين D براي سلامت استخوان‌ها ضروري است. اين ويتامين به بدن كمك مي‌كند تا سطوح مناسب كلسيم را براي تنظيم رشد دندان‌ها و استخوان‌ها حفظ كند. كمبود اين ماده مغذي مي‌تواند منجر به رشد كم يا عدم رشد استخوان شود. پوكي استخوان، ناشي از كمبود كلسيم و ويتامين D، مي‌تواند منجر به استخوان‌هاي اسفنجي و شكننده شود كه بسيار راحت مي‌شكنند.
ويتامين D تنها در بعضي از خوراكي‌ها به طور طبيعي يافت مي‌شود. خوراكي‌هاي حاوي ويتامين D شامل موارد زير مي‌شوند:

• روغن‌هاي جگر ماهي
• ماهي چرب
• قارچ
• زرده تخم مرغ
• جگر

بسياري از محصولات لبني و شيرهاي گياهي با ويتامين D غني شده‌اند. بهترين منبع ويتامين D نور خورشيد است. بر طبق موسسه بهداشت عمومي، برخي تحقيقات نشان مي‌دهند كه ۵ تا ۳۰ دقيقه قرار گرفتن در معرض نور خورشيد در وسط روز دوبار در هفته بر روي صورت، سينه، گردن يا پشت مي‌تواند به اندازه كافي ويتامين D شما را تأمين كند. اگر چه استفاده از كرم‌هاي ضدآفتاب توصيه مي‌شود، اما كرم‌هاي ضد آفتاب از جذب ويتامين D نور خورشيد از طريق پوست جلوگيري مي‌كند. قبل از استفاده از كرم ضد آفتاب براي جذب ويتامين D بهينه چند دقيقه در مقابل آفتاب قرار گيريد.

كمبود كلسيم

كلسيم به بدن شما كمك مي‌كند كه استخوان‌ها و دندان‌هاي قوي داشته باشيد. همچنين به قلب، اعصاب و عضلات كمك مي‌كند تا عملكرد خوبي داشته باشند.

كمبود كلسيم در اغلب موارد فوراً علائم را نشان نمي‌دهد، اما در طول زمان مي‌تواند به مشكلات جدي سلامتي منجر شود. اگر به اندازه كافي كلسيم مصرف نكنيد، پانسمان زخم بدن شما ممكن است از كلسيم موجود در استخوان‌ها استفاده كند. اين امر منجر به از دست دادن تراكم استخواني مي‌شود.

در حالي كه بعضي از كارشناسان معتقدند كه كمبود كلسيم ممكن است به توده استخواني پايين و ضعيف شدن استخوان‌ها ناشي از پوكي استخوان مربوط شود، اين موضوع جاي بحث بسيار دارد. بر طبق سازمان جهاني بهداشت، شواهد از اهميت كلسيم با ويتامين D براي سلامت استخوان در جمعيت‌هاي مسن‌تر حمايت مي‌كنند. شواهد براي جمعيت‌هاي جوان‌تر ضعيف‌تر هستند.
همچنين پژوهش‌هاي جمعيتي سازمان بهداشت جهاني نشان مي‌دهند كه كشورهايي با مصرف كمتر كلسيم ميزان بالايي بيماري‌هاي استخواني ندارند. اما كشورهايي كه ميزان مصرف كلسيم بالاتر دارند، ميزان بالاي شكستگي‌هاي ران را دارا هستند. در اين كشورها، مانند امريكا، مصرف زياد پروتئين و عدم ورزش كردن مي‌تواند در وضعيت ضعيف كلسيم و سلامت استخوان نقش داشته باشند.
كمبود كلسيم مي‌تواند منجر به تشنج و ريتم‌هاي غير طبيعي قلب شود. اين مشكلات حتي مي‌توانند تهديد كننده زندگي باشند. زنان بعد از يائسگي به علت تغيير هورمون‌ها، از دست دادن تراكم استخواني بيشتري را تجربه مي‌كنند و در جذب كلسيم، مشكلات بيشتري دارند. بهترين منابع كلسيم عبارتند از:

• محصولات لبني مانند شير، ماست و پنير
• توفو (غذايي كه از دانه سويا تهيه مي‌شود)
• ماهي‌هاي كوچك با استخوان

سبزيجاتي مانند كلم پيچ و كلم بروكلي نيز كلسيم دارند. بسياري از غلات و حبوبات با كلسيم غني شده‌اند.

چه عواملي باعث سوء تغذيه مي‌شوند؟

علل اصلي سوء تعذيه شامل رژيم غذايي ضعيف كه فاقد مواد مغذي ضروري است، بيماري يا داروهايي كه جذب مواد مغذي را تحت تأثير قرار مي‌دهند، مي‌باشند. بدن قادر است بعضي مواد مغذي را ذخيره كند، بنابراين تا زماني كه بدن براي مدت زماني طولاني بدون مواد مغذي نماند، سوء تغذيه نمي‌تواند ايجاد شود.
شماري از بيماري‌ها و شرايط مي‌توانند منجر به فقر آهن شوند. اين موارد عبارتند از:

• سرطان كولون
• عدم تعادل باكتري‌هاي روده
• بيماري كرون
• بيماري سلياك

بارداري نيز در صورتي كه بدن آهن به جنين منتقل كند، مي‌تواند موجب كمبود آهن در بدن، شود.
پژوهشگران ارتباطي بين عمل جراحي چاقي كه باعث كاهش حجم معده براي رسيدن به كاهش وزن مي‌شود و سوء تغذيه پيدا كرده‌اند.
افرادي كه كانديد عمل جراحي چاقي هستند، ممكن است از قبل به دليل داشتن رژيم غذايي نامناسب، مواد مغذي كمتري داشته باشند. قبل و بعد از جراحي، براي تنظيم يك برنامه تغذيه‌اي كامل، با پزشك و متخصص تغذيه صحبت كنيد.

علائم سوء تغذيه چه هستند؟

علائم سوء تغذيه بستگي به فقدان ماده مغذي مشخص دارد. با اين حال، شماري از علائم عمومي را ممكن است تجربه كنيد. اين علائم مي‌توانند شامل موارد زير باشند:

• پوست رنگ پريده
• خستگي
• ضعف
• مشكل تنفسي
• هوس‌هاي غذايي غير معمول
• ريزش مو
• دوره‌هاي سرگيجه
• يبوست
• خواب آلودگي
• تپش قلب
• احساس ضعف يا خستگي
• افسردگي
• سوزش و بي حسي مفاصل
• مشكلات قاعدگي، مانند تأخير در دوره‌هاي قاعدگي يا دوره‌هاي قاعدگي بسيار سنگين
• تمركز ضعيف

ممكن است تمام اين علائم يا فقط گروهي از آنها را تجربه كنيد.

در طول زمان، اكثر افراد با علائم سازگار مي‌شوند. اين مسئله مي‌تواند موجب شود وضعيت بدون تشخيص بماند. اگر دوره‌هاي طولاني مدت خستگي، ضعف يا تمركز ضعيف را تجربه مي‌كنيد، با پزشك خود مشورت كنيد. اين علائم مي‌توانند نشانه‌اي از شروع يك كمبود جدي باشند.

سوء پماد زخم بستر تغذيه چطور تشخيص داده مي‌شود؟

در صورتي كه پزشك به سوء تغذيه مشكوك باشد، در مورد رژيم غذايي و عادات غذايي شما سوالاتي خواهد پرسيد. پزشك در مورد علائمي كه تجربه مي‌كنيد مي‌پرسد. اگر دوره‌اي يبوست يا اسهال را تجربه كرده‌ايد، يا اگر خون در مدفوع شما وجود داشته است حتماً به پزشك اطلاع دهيد.
سوء تغذيه ممكن است در آزمايشات معمولي خون، از جمله شمارش كامل سلول‌هاي خوني (CBC)، نيز تشخيص داده شود. در اغلب موارد پزشكان كم خوني را با همين روش شناسايي مي‌كنند.

سوء تغذيه چطور درمان مي‌شود؟

درمان سوء تغذيه بستگي به نوع و شدت كمبود دارد. پزشكتان متوجه خواهد شد كه چقدر كمبود شديد است و مشكلات طولاني مدت ناشي از كمبود مواد مغذي چه هستند.
پزشك قبل از تصميم گيري در مورد طرح درمان، ممكن است آزمايشات بيشتري براي بررسي اينكه آيا آسيب ديگري وجود دارد يا خير، انجام دهد. علائم معمولاً هنگامي كه رژيم غذايي صحيح دنبال شود يا مكمل‌هاي مواد مغذي به برنامه غذايي افزوده شوند، از بين مي‌روند.

تغييرات غذايي

پزشك در موارد كمبود جزئي ممكن است توصيه كند عادات غذايي خود را تغيير دهيد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به كم خوني فقر آهن بايد گوشت، تخم مرغ، گوشت طيور، سبزيجات و حبوبات بيشتري در رژيم غذايي خود داشته باشند. اگر اختلال شما شديدتر باشد، پزشك ممكن است شما را به متخصص تغذيه ارجاع دهد. متخصص تغذيه ممكن است توصيه كند به مدت چند هفته برنامه غذايي خود را در دفترچه‌اي يادداشت كنيد. هنگامي كه مجدداً به متخصص تغذيه مراجعه مي‌كنيد، دفترچه شما را بررسي خواهد كرد و هر تغييري را كه بايد انجام دهيد شناسايي مي‌كند.
معمولاً، به طور منظم بايد به متخصص تغذيه مراجعه كنيد. در نهايت ممكن است يك آزمايش خون براي تأييد اينكه ديگر دچار كمبود و سوء تغذيه نيستيد، انجام شود.

مكمل‌ها

دستورالعمل‌هاي تغذيه‌اي رسمي توصيه مي‌كنند كه بيشتر مواد مغذي خود را از مواد غذايي دريافت كنيد. در بعضي موارد ممكن است نياز به مكمل يا مولتي ويتامين داشته باشيد. ممكن است ضروري باشد كه مكمل اضافي براي كمك به بدن خود براي جذب مكمل‌ها، مانند مصرف كلسيم و ويتامين D با يكديگر، مصرف كنيد.
دفعات مصرف و دوز مكمل بستگي به شدت كمبود مواد مغذي دارد. پزشك يا متخصص تغذيه مي‌تواند شدت كمبود را تعيين كند. قبل از مصرف مكمل‌هاي غذايي، به پزشك خود مراجعه كنيد.

تغذيه وريدي

در موارد بسيار شديد، مانند مواردي كه كمبود مواد مغذي به داروهاي خوراكي و يا ويتامين‌ها پاسخ نمي‌دهد، ممكن است ضروري باشد كه مواد مغذي را به صورت تزريقي، يا از طريق رگ‌ها يا عضلات دريافت كنيد. اين كار مي‌تواند خطر عوارض جانبي را در پي داشته باشد. اين روش معمولاً در بيمارستان انجام مي‌شود.
براي مثال تزريق آهن ممكن است باعث ايجاد عوراض جانبي از قبيل موارد زير شود:

• لرز
• كمر درد
• سرگيجه
• تب
• درد عضلاني
• غش كردن

در موارد نادر، حتي مي‌تواند باعث واكنش شديد آلرژيك شود.
زماني كه تحت درمان قرار مي‌گيرد، پزشك شما مي‌تواند براي اطمينان از موفقيت درمان آزمايش خون مكرر انجام دهد. ممكن است نياز باشد تا زماني كه سوء تغذيه برطرف شود در بيمارستان بمانيد.

آيا سوء تغذيه سبب بروز مشكلات طولاني مدت خواهد شد؟

اكثر مشكلات ناشي از سوء تغذيه زماني كه ديگر كمبودي نداشته باشيد، متوقف مي‌شوند. اما در برخي موارد ممكن است آسيب پايداري داشته باشيد. اين مسئله معمولاً زماني اتفاق مي افتد كه كمبود شديد و طولاني مدتي وجود داشته باشد. به عنوان مثال، كمبود طولاني مدت تيامين مي‌تواند با عدم رشد و يا افسردگي همراه باشد. سوء تغذيه در كودكان مي‌تواند جدي باشد و به پيامدهاي منفي پايداري منتهي پماد سوختگي شود.
اگر علائمي را تجربه مي‌كنيد و نگران هستيد كه مقدار كافي مواد مغذي به دست نمي‌آوريد، با پزشك خود صحبت كنيد. پزشكان مي‌توانند در مورد رژيم غذايي با شما صحبت كنند و به شما كمك كنند كه متوجه شويد آيا بايد تغييراتي در رژيم غذايي خود شروع كنيد يا مصرف مكمل‌ها را آغاز كنيد يا خير.