همه چيز در مورد پزشكي

در اين مقاله به ميزان نياز بچه‌ها به ويتامين A، بهترين منابع آن و نحوه جلوگيري از دريافت كم يا زياد اين ويتامين مي‌پردازيم.

از نقش‌هاي مهم ويتامين‌‌A در بدن، مي‌توان به نقش آن در بينايي،‌ رشد استخوان‌ها و محافظت از بدن در برابر عفونت‌ها اشاره نمود، به علاوه ويتامين‌ A در حفظ سلامت و رشد و تكثير سلول‌ها در بافت‌هاي مختلف و ارتباطات بين ‌سلولي نقش بسيار مهمي را ايفا مي‌كند.

اين ويتامين در سلامت پوست، مو و ناخن، ريه، كليه و قلب هم اهميت زيادي دارد.

ميزان نياز كودكان به ويتامين‌ A

بچه‌ها از بدو توليد تا پايان دوازده ماهگي انواع زخم به 1200 واحد بين‌المللي، 1 تا 3 سال به 1000 واحد بين‌المللي و بالاي 4 سال به 1200 واحد بين‌المللي ويتامين‌ A نياز دارند.

معمولاً از بعد از دوسالگي نياز ويتامين A از طريق منابع غذايي تأمين مي‌شود اما استفاده از مكمل ويتامين A تا پايان دو سالگي به جهت رشد و تكثير سريع سلولي ضروري است.

دريافت كافي منابع ويتامين A در مادران شيرده به تأمين نياز ويتامين A شيرخوار كمك مي‌كند، زيرا اين ويتامين از رژيم غذايي مادر وارد شير مي‌شود.

از بعد از دو سالگي دريافت روزانه ويتامين‌ A هميشه لازم نيست، بلكه مهم اين است كه بتوانيم مقدار كافي آن را در دوره زماني يك هفته‌اي دريافت كنيم، چون ويتامين‌ A يك ويتامين محلول در چربي است كه مي‌تواند در بدن ذخيره شود.

در نوزدان نارس به دريافت كافي مكمل ويتامين A بايد توجه بيشتري شود زيرا اين نوزادان ذخيره كمتري از ويتامين A دارند و كمبود آن مي‌تواند مشكلات بينايي، ريوي و خطر ابتلا به اسهال را تشديد كند.

منابع غذايي ويتامين‌ A

منابع ويتامين A به دو شكل فعال يا ساخته شده و پيش ساز ويتامين A در رژيم غذايي وجود لايتسيموس دارند.

غني‌ترين منابع غذايي ويتامين‌ A، جگر و روغن ماهي است.

شير و تخم‌مرغ نيز داراي ويتامين‌ A ساخته شده و فعال و مقداري پيش‌ساز ويتامين‌ A هستند.

بيشتر ويتامين‌ A به صورت پيش‌ساز ويتامين‌ A در سبزيجات برگ‌سبز، سبزيجات زرد و نارنجي رنگ، گوجه‌فرنگي و فرآورده‌هاي آن و همين‌طور ميوه‌هاي زرد و نارنجي مانند پرتقال و بعضي از روغن‌هاي گياهي موجود مي‌باشد.

شايد بتوان گفت غني‌ترين منابع غذايي پيش‌ساز ويتامين A، هويج، بروكلي، طالبي،كدو حلوايي وكدو سبز هستند، بنابراين منابع غذايي حيواني عمدتاً فرم ساخته شده ويتامين‌ A و منابع گياهي، پيش‌ساز اين ويتامين را دارند كه در بدن به ويتامين‌ A تبديل مي‌شود.

كمبود ويتامين‌ A

كمبود ويتامين‌ A، در بچه‌هايي بيشتر ديده مي‌شود كه دسترسي آنها به منابع ويتامين‌ A ناكافي است و يا پيش‌سازهاي ويتامين‌ A را در برنامه غذايي هفتگي خود به مقدار كافي دريافت نمي‌كنند، بنابراين احتمال بروز كمبود ويتامين‌ A در كودكي كه شير، تخم‌مرغ و سبزيجات رنگي از برنامه غذايي او حذف شده، بيشتر زخم ساق پا است.

دلايل عمده كمبود ويتامين A در كودكان

سه دليل عمده براي كمبود ويتامين A در بچه‌ها وجود دارد.

يكي اينكه مادران اين كودكان كمبود ويتامين A دارند و در نتيجه ويتامين A كمي در شير مادر توليد مي‌شود.

دوم اينكه اين كودكان در دوران از شير‌گيري، روي رژيم‌هاي غذايي قرار داده مي‌شوند كه ويتامين A بسيار كمي دارند و سومين عامل ابتلاي مكرر به بيماري‌ها، بي‌اشتهايي، سوء‌جذب و افزايش كاتابوليسم بدن در دوره‌هاي بيماري خاص و سوء‌جذب است.

چه بچه‌هايي در معرض كمبود ويتامين‌ A هستند؟

همانطور كه پيشتر اشاره شد، معمولاً بچه‌هاي نارس ذخيره كبدي ويتامين A كمتري دارند و دچار اختلالاتي در جذب هستند، لذا در معرض خطر بيشتر كمبود ويتامين‌ A مي‌باشند.

در نوزادان و بچه‌هايي كه در كشورهاي در حال توسعه هستند، كمبود ويتامين‌ A شايع است، بنابراين مكمل‌ياري با ويتامين‌ A تا دو سال معمولاً جزء پروتكل كشورها مي‌باشد.

در پروتكل كشور ما هم دريافت مكمل ويتامين‌ A به همراه ويتامين‌ D تا پايان دو سالگي وجود دارد تا مخصوصاً از مشكلات اكتي كوت بينايي پيشگيري شود و خطر بروز بيماري‌هاي عفوني كاهش يابد.

مصرف چه مقدار ويتامين‌ A زياد است؟

بچه‌هاي 1 تا 2 سال نبايد بيش از 2000 واحد بين‌المللي در روز و بچه‌هاي 4 تا 8 سال هم نبايد بالاي 3000 واحد بين‌المللي در روز ويتامين‌ A دريافت كنند، بنابراين اگر از چندين تنوع مولتي ويتامين مينرال در خانه استفاده مي‌شود، بايد مطمئن شد كه مجموع دوز ويتامين‌ A آن‌ها بيشتر از مقدار توصيه شده نباشد.

پس موقع دادن مكمل به بچه‌ها، حتماً بايد به دوز ويتامين‌ A كه در آن مكمل وجود دارد، دقت شود.

دريافت زياد ويتامين‌‌A مي‌تواند باعث حالت تهوع، سرگيجه، سردرد، اختلال بينايي و اختلال در عملكرد هماهنگ عضلات شود و اثرات بلندمدت آن مي‌تواند باعث مشكلات كبدي و اختلال در عملكرد سيستم عصبي مركزي باشد.

مسموميت ويتامين‌ A

معمولاً از طريق دريافت منابع غذايي گياهي ويتامين‌ A، دچار دريافت زياد از حد ويتامين‌ A نمي‌شويم.

همچنين بعيد به نظر مي‌رسد منابع حيواني هم بتوانند باعث مسموميت ويتامين‌ A شوند.

آن چيزي كه باعث عفونت جاي بخيه سزارين مسموميت ويتامين‌ A مي‌شود، دريافت مكمل‌هاي ويتامين‌ A بيش از دوز مورد نياز براي سن است.

دريافت زياد منابع گياهي ويتامين‌ A، فقط مي‌تواند باعث بروز تغييراتي در رنگ پوست شود كه بعد از حذف اين منابع از بدن، رنگ پوست به حالت عادي برمي‌گردد و مسموميتي ايجاد نمي‌شود.