- نویسنده : عيسي قاسمي
- بازدید : 354 مشاهده
كوليت، ورم و التهاب زخمي روده
كوليت و التهاب روده "كوليت اولسراتيو" نوعي بيماري التهابي روده است كه باعث تورم، زخم و كاهش عملكرد كولون (روده بزرگ) و ركتوم (راست‌روده) مي‌شود. اسهال خوني و درد در ناحيه شكم از علائم شايع اين بيماري محسوب مي‌شوند. كوليت و التهاب روده يك بيماري مزمن (طولاني‌مدت) است كه جهت جلوگيري از عود مجدد و حفظ دوره بهبودي، به مراقبت و درمان مداوم نياز دارد. كوليت و التهاب روده در هر سني مي‌تواند رخ دهد، اما معمولاً در بزرگ‌سالان جوان بين سنين ۱۵ الي ۲۵ شايع‌تر است. همچنين شيوع ان در بين سنين ۵۰ الي ۷۰ سال افزايش مي‌يابد. اين بيماري به‌ندرت كودكان را تحت تأثير قرار مي‌دهد. معمولاً زنان نسبت به مردان بيشتر به اين بيماري مبتلا مي‌شوند.
علت‌ها و دلايل
علت دقيق بروز كوليت و التهاب روده ناشناخته است. فرض بر اين بوده است كه يك بيماري خود ايمني در بروز آن مؤثر است، بدين معني كه سيستم ايمني بدن به سلول‌ها و بافت‌هاي سالم روده حمله‌ور مي‌شود. استعداد ابتلا به اين رفتار غيرطبيعي سيستم ايمني بدن در روده‌ها، ممكن است از طريق ژن‌ها به فرزندان منتقل گردد. افرادي كه بستگان درجه يك آن‌ها (به‌عنوان‌مثال برادر، خواهر، فرزند، پدر و مادر) مبتلابه كوليت و التهاب مي‌باشند، شانس آن‌ها براي ابتلاي به اين بيماري بيشتر است. در سال‌هاي اخير حدود ۳۰ ژن شناسايي‌شده است كه احتمال داده مي‌شود در بروز اين بيماري مؤثر باشند. عوامل محيطي نيز ممكن است در ميان نقش داشته باشند. عواملي مانند استرس و خوردن مواد غذايي خاص موجب بروز كوليت و التهاب روده نمي‌شوند، اما ممكن است علائم بيمار را بدتر كنند.
علائم و نشانه‌ها
علائم شايع كوليت و التهاب روده شامل بروز دوره‌هايي از اسهال خوني و درد در قسمت تحتاني شكم مي‌باشد. همچنين ممكن است احساس نياز فوري به دفع در بيماران دست دهد. ممكن است حركات روده هنگام دفع سريع بوده و مواد دفعي با شدت زيادي دفع گردند. همچنين ممكن است مواد دفعي حاوي ترشحات مخاطي يا ترشحات چركي باشند. ديگر علائمي كه ممكن است در اثر اين بيماري تجربه شود، عبارت‌اند از:
- خستگي
- ضعف
- احساس عمومي عدم سلامت
- كاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- نفخ شكم
ميزان تكرار و شدت علائم متفاوت است. تقريباً نيمي از همه افراد مبتلا با اين بيماري، سطح ملايمي از علائم را تجربه مي‌كنند. بااين‌حال براي ديگران، ممكن است علائم با شدت سخت‌تري رخ دهد. شدت علائم به ميزان درگيري روده بزرگ وابسته است.
تشخيص
زماني پزشك به بيماري كوليت و التهاب روده مشكوك مي‌شود كه بيمار علائمي همچون خونريزي از ركتوم، اسهال و درد شكم متناوب را تجربه كرده باشد. به‌عنوان بخشي از تشخيص پزشك شرح‌حال كامل پزشكي بيمار را دريافت كرده. يك معاينه فيزيكي انجام مي‌دهد. ممكن است پزشك آزمايش خون و نمونه‌برداري از مدفوع را درخواست دهد.
- در كوليت اولسراتيو، نتايج آزمايش خون اغلب حاكي از وجود كم‌خوني و علائم التهاب در بدن مي‌باشد. در نمونه مدفوع اغلب حضور خون، چرك و ترشحات مخاطي نشان داده مي‌شود.
- اگر احتمال وجود كوليت اولسراتيو در بيماري وجود داشته باشد، ممكن است آندوسكوپي توصيه شود. آندوسكوپي مهم‌ترين تست تشخيصي در خصوص كوليت و التهاب روده‌ها محسوب مي‌شود.
- تصويربرداري به كمك اشعه ايكس و با استفاده از باريم (يك مايع گچي تحت اشعه ايكس قابل‌مشاهده مي‌شود.) مي‌تواند در تعيين ميزان درگيري روده بزرگ و كوليت اولسراتيو مؤثر باشد.
درمان
در درمان كوليت و التهاب روده هدف اصلي جلوگيري از عوارض اين بيماري، كاهش التهاب و حفظ دوره بهبودي بيمار است. نوع درمان به ميزان و شدت بيماري بستگي دارد. سن فرد، سلامت عمومي، شيوه زندگي و انتخاب شخصي افراد در نوع درمان لحاظ مي‌شود. در موارد بسيار خفيف ممكن است، اصلاح رژيم غذايي و كاهش استرس درمان موردنياز بيمار باشد تا علائم او بدين طريق كاهش يابد. بااين‌حال ممكن است، در موارد شديد، عمل جراحي براي برداشتن كولون و ركتوم لازم باشد.
گزينه‌هاي درماني مي‌تواند شامل موارد زير باشد:
كاهش استرس
درحالي‌كه استرس باعث ايجاد كوليت اولسراتيو نمي‌شود، اما مي‌تواند در برخي از افراد نشانه‌هاي بيماري را بدتر كند. استفاده از تكنيك‌هاي كاهش دنده استرس مي‌تواند در مديريت اين بيماري مؤثر باشد.
رژيم غذايي
شواهد علمي خاصي مبتني بر مؤثر بودن يك غذاي خاص براي درمان كوليت و التهاب روده وجود ندارد. بااين‌حال، برخي از مواد غذايي مي‌توانند علائم بيماري را در برخي از افراد را بدتر كنند. يادداشت نمودن برنامه غذايي مي‌تواند در شناسايي غذاهاي مشكل‌ساز، مفيد باشد. پس از شناسايي اين غذاها، اين مواد بايد در طول شعله‌ور شدن بيماري پرهيز شوند. در برخي موارد استفاده از ويتامين‌ها و مواد معدني مانند آهن و كلسيم، توصيه مي‌شود.
درمان‌هاي جايگزين
برخي از افراد دريافته‌اند كه روش‌هاي درماني مانند ماساژ، يوگا، طب سوزني و درمان‌هاي طبيعي در كنترل بيماري‌شان مؤثر است. بهتر است قبل از شروع اين درمان‌ها با پزشك خود به مشورت به پردازيد.
داروها
درمان كوليت اولسراتيو معمولاً شامل استفاده از داروهاي ضدالتهابي‌اي مي‌شود كه حاوي داروي شناخته‌شده" ۵-آمينوساليسيليك اسيد " (۵-ASA) باشند. نمونه‌هايي از اين داروها عبارت‌اند از: سولفاسلازين (Salazopyrin)، مسالازين (Pentasa، Asacol) و اولزالازين (Dipentum). اين داروها التهاب را در كولون و ركتوم كاهش مي‌دهند و منجر به كاهش علائم بيمار مي‌شوند. اين داروها معمولاً به‌صورت بلندمدت مصرف مي‌شوند و مي‌توانند از عود مجدد و شعله‌ور شدن بيماري جلوگيري به عمل‌آورند.
جراحي
در موارد شديد، كه دارو و درمان‌هاي حمايتي در كنترل شرايط موفق نباشند، يا در مواردي كه عوارض جانبي داروها غيرقابل‌تحمل باشند، ممكن است جراحي لازم باشد. حدود ۲۰٪ از افراد مبتلابه كوليت اولسراتيو در برخي از مراحل به جراحي گسترده نياز دارند. سه روش اصلي جراحي براي درمان كوليت اولسراتيو وجود دارد.
پروكتوكولكتومي كل و ايلئوستومي
در اين روش درماني كل كولون و ركتوم برداشته مي‌شوند. انتهاي روده كوچك تا ديواره شكمي كشيده خواهد شد. يك كيسه جمع‌آوري در دهانه مقعد قرار داده مي‌شود و مدفوع در ان جمع‌آوري مي‌گردد. در صورت نياز كيسه توسط شخص تخليه مي‌گردد. ايلئوستومي يك روش دائمي است. اين نوع عمل جراحي يك درمان دائمي براي كوليت اولسراتيو محسوب مي‌شود.
كولكتومي ساب توتال و آناستوموز ايلئوركتال
در اين روش جراحي روده بزرگ برداشته مي‌شود، اما راست‌روده باقي مي‌ماند. انتهاي روده كوچك به انتهاي فوقاني راست‌روده متصل مي‌گردد.
آناستوموز ايلئوانال (عمل جراحي پاوچ)
در اين روش كل كولون و ركتوم برداشته خواهند شد. از بخشي از روده كوچك استفاده مي‌شود تا يك كيسه كوچك براي ذخيره مدفوع به وجود آيد. سپس كيسه به مقعد متصل مي‌شود. اين روش جراحي به ايلئوستومي دائمي نياز ندارد.
پيشگيري
شواهد محكم علمي در خصوص مؤثر بودن مواد غذايي در به وجود آوردن اين بيمار وجود ندارد. اما ممكن است هنگام شعله‌ور شدن بيماري، برخي از غذاهاي خاص علائم شما را تشديد نمايد.
برخي از روش‌هايي كه مي‌توانند در كاهش علائم مؤثر باشند عبارت‌اند از:
- نوشيدن مقدار كمي آب در طول روز
- خوردن غذاهاي كم‌حجم در طول روز
- محدود كردن مصرف غذاهاي حاوي فيبر بالا
- اجتناب از مصرف غذاهاي چرب
- كاهش مصرف شير اگر شما دچار عدم تحمل لاكتوز (قادر به هضم لاكتوز نمي‌باشيد) هستيد.