همه چيز در مورد پزشكي

به گزارش : اندازه‌گيري تراكم استخوان يكي از راه‌هاي سنجش سلامتي است. در سال‌هاي اخير با ورود دستگاه‌هاي سنجش تراكم استخوان، تمايل فزاينده‌اي در ميان پزشكان و در پي آن بيماران براي انجام اين آزمايش و بررسي احتمال پوكي استخوان به وجود آمده است.

متاسفانه مثل بسياري ديگر از روش هاي بررسي جديد با توجه به مدرن بودن اين نوع عكسبرداري، برخي تصور مي كنند معجزه مي كند و تمايل زيادي براي انجام آن دارند، اما واقعيت اين است كه با وجود كمكي كه اندازه گيري تراكم استخوان به تشخيص پوكي استخوان مي كند، گاهي اين آزمايش بي علت درخواست مي شود و هزينه هاي اضافي بر جامعه تحميل مي شود.

تراكم استخوان چيست؟

از ابتداي تشكيل جنين به تدريج كلسيم در استخوان ها رسوب مي كند و در زمان رسيدن به سن بلوغ و جواني در بيست سالگي، استخوان ها كاملا متراكم مي شوند.

چه عواملي در تراكم استخوان موثر است؟

ژنتيك و ميزان فعاليت بدني مهم ترين عامل تعيين تراكم استخوان است.

بعد از اين دو عامل ميزان ژل medihoney مصرف كلسيم و ويتامين دي نيز در متراكم كردن استخوان موثر است.

به عبارت ديگر كساني كه ورزش را در سنين كودكي شروع كنند و تغذيه پر از لبنيات داشته باشند، ذخيره بيشتري از استخوان متراكم را در ابتداي جواني خواهند داشت.

پس از اين كه استخوان ها در سن جواني متراكم شدند، شروع به پوك شدن مي كنند. اينجا هم در كاهش سير نزولي تراكم استخوان، ورزش، مصرف كلسيم و ويتامين D موثر است.

به اين ترتيب كساني كه ورزش منظم و مداوم مي كنند، هم استخوان هاي متراكم تري خواهند داشت و هم سير پوك شدن استخوان در بدن آنها كند خواهد بود.

درمان پوكي استخوان زماني انجام مي شود كه آزمايش سنجش تراكم استخوان نشان دهنده پوكي استخوان باشد

چگونه تراكم استخوان اندازه گيري مي شود؟

براي سنجش تراكم استخوان راه هاي متفاوتي وجود دارد، ولي رايج ترين روش آن، استفاده از روش DEXA است.

DEXA كه مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است، روشي است كه از اشعه ايكس براي سنجش تراكم استخوان استفاده مي كند.

در اين روش از دو منبع، اشعه ايكس به سمت استخواني كه قصد سنجش تراكم آن را دارند فرستاده مي شود.

مقداري از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداري از آن از استخوان عبور كرده و از سمت ديگر بدن خارج مي شود.

مقدار هر كدام از اين دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط يك گيرنده اندازه مدي هاني گيري مي شود.

هر چه تراكم استخواني بيشتر باشد (به اين معني كه خلل و فرج و فضاهاي خاي ريز داخل استخوان كمتر باشند) مقدار بيشتري از اشعه ايكس را جذب كرده و اجازه عبور اشعه كمتري را مي دهد و مقدار اشعه كمتري به گيرنده مي رسد.

اشعه دريافتي توسط گيرنده يا دتكتور Detector به يك كامپيوتر رفته و در آنجا مقياس مقدار اشعه به مقياس ميزان تراكم استخوان تبديل مي شود.

استفاده از دو منبع اشعه ايكس به منظور دقيق تر كردن اندازه گيري است.

سنجش تراكم استخوان

دو نوع دستگاه اسكن براي سنجش تراكم استخوان وجود دارد: اسكنرهاي مركزي و اسكنرهاي محيطي.

در دستگاه هاي اسكنر مركزي تراكم استخوان هاي مركز بدن يعني ستون مهره و لگن بررسي شده و در دستگاه هاي اسكنر محيطي تراكم استخوان هاي محيطي تر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان بررسي مي شود.

در اسكنر هاي مركزي ابتدا بيمار بر روي تخت دستگاه به پشت دراز مي كشد و از او خواسته مي شود كه در حين انجام تست بي حركت باشد.

سپس دتكتور يا اسكنر Scanner دستگاه بر روي قسمتي از بدن كه قصد اندازه گيري تراكم استخوان آن را دارند قرار گرفته و يك منبع اشعه ايكس پرتو را به سمت استخوان هدف مي تاباند.

اين استخوان معمولا ستون مهره يا مفصل ران در ناحيه لگن است. اين استخوان ها محل هايي هستند كه بيش از بقيه استخوان ها بر اثر پوكي استخوان قيمت كرم مدي هاني دچار شكستگي مي شوند.

اسكن يا سنجش تراكم استخوان حدود ۱۰ تا ۲۰ دقيقه طول مي كشد.

اسكنر هاي محيطي كوچك تر و سبك تر بوده و استفاده از آنها راحت تر است.

براي انجام تست سنجش تراكم استخوان نياز به آمادگي خاصي وجود ندارد.

در خانم هاي ۶۵ ساله و بالاتر بهتر است تراكم استخوان سنجش شود

چه زماني تراكم استخوان را بايد اندازه بگيريم؟

سنجش تراكم استخوان بيشتر در كساني استفاده مي شود كه در معرض خطر ابتلا به استئوپروز يا پوكي استخوان هستند.

از آن جا كه در خانم ها پس از يائسگي تراكم استخوان كم مي شود و پس از شصت و پنج سالگي احتمال شكستگي به دليل پوكي استخوان وجود دارد، در خانم هاي ۶۵ سال و بالاتر بهتر است تراكم استخوان سنجش شود.

از موارد ديگري كه اين آزمايش توصيه مي شود، شامل خانم هايي است كه خيلي زود يائسه شده اند و كساني كه كورتون به مدت طولاني استفاده كرده اند.

در مواردي كه استخوان ها با ضربه كوچكي شكسته شوند، مثلا وقتي با يك زمين خوردن ساده استخوان لگن مي شكند، بايد به پوكي استخوان شك و تراكم استخوان را اندازه گيري كرد.

پوكي استخوان در ابتدا هيچ علامتي ندارد، ولي مي تواند موجب افزايش خطر شكستگي استخوان شود.

پس در موارد زير توصيه مي شود كه از سنجش تراكم استخوان استفاده شود:

- بروز شكستگي محصولات مدي هاني استخوان بعد از يك ضربه خفيف

- ايجاد قوز در كمر به علت شكستگي هاي مكرر مهره

- مصرف كورتون به مدت طولاني ( مصرف اين دارو موجب پوكي استخوان مي شود)

- بروز يائسگي زودرس در سنين كمتر از ۴۵ سال

- آمنوره يا قطع پريود هاي قاعدگي قبل از يائسگي به مدت بيش از يك سال

- وجود بيماري هاي همراه با پوكي استخوان مانند روماتيسم مفصلي و يا بيماري سلياك

- سابقه وجود شكستگي لگن در خانواده مادري

- كم بودن شديد وزن به صورتي كه BMI كمتر از ۱۹ باشد.

درمان پوكي استخوان

درمان پوكي استخوان زماني انجام مي شود كه آزمايش سنجش تراكم استخوان نشان دهنده پوكي استخوان باشد.

با اين حال با داروهايي مثل آلندرونات كه به صورت قرص هاي روزانه يا هفتگي وجود دارد، يا با تزريق آمپول هاي مشابه كه به صورت ماهانه انجام خواهد شد، بيماري درمان مي شود.

مصرف مكمل هاي كلسيم و ويتامين D به موازات اين درمان ها براي بهبود لازم و موثر است.

اندازه‌گيري تراكم استخوان يكي از راه‌هاي سنجش سلامتي است. در سال‌هاي اخير با ورود دستگاه‌هاي سنجش تراكم استخوان، تمايل فزاينده‌اي در ميان پزشكان و در پي آن بيماران براي انجام اين آزمايش و بررسي احتمال پوكي استخوان به وجود آمده است.

متاسفانه مثل بسياري ديگر از روش هاي بررسي جديد با توجه به مدرن عسل پزشكي بودن اين نوع عكسبرداري، برخي تصور مي كنند معجزه مي كند و تمايل زيادي براي انجام آن دارند، اما واقعيت اين است كه با وجود كمكي كه اندازه گيري تراكم استخوان به تشخيص پوكي استخوان مي كند، گاهي اين آزمايش بي علت درخواست مي شود و هزينه هاي اضافي بر جامعه تحميل مي شود.

منبع: تبيان